“Waarom moeten we dat leren?”

Ik gaf jaren het vak geschiedenis in het technisch en het beroepsonderwijs. De eerste vraag de eerste week van september van de leerlingen uit het beroepsonderwijs was "waarom moeten we dat allemaal leren ?" Ik heb jaren met een grapje geantwoord dat dit was om mijn persoonlijke bankrekening iedere maand goed te spijzen. Het werd toen even stil want zo'n antwoord hadden ze natuurlijk niet verwacht. Daarna legde ik hen uit, vanuit hun persoonlijke leefwereld en interesse, wat het verband was tussen geschiedenis en heden. vb. Je werkt nu per dag 8u, vroeger was dit niet zo en zo kwamen we tot boeiende gesprekken en discussies. Op een vertellende manier steeds rekening houdend met de leefwereld mag ik zeggen dat ik deze jongeren heel wat geschiedenis heb kunnen bijbrengen, wat ooit door de toenmalige inspecteur zéér lovend werd onthaald. Als ik nu een oud-leerling tegenkom, herinnert die zich vaak nog een anekdote of een feit dat ik toen aanhaalde. Daarom hebben we het altijd graag gedaan.

Neuropsycholoog: "Nog maar 5 minuten ver met je les en je hoort een leerling tussen zijn tanden vragen: “Waarom moeten we dat leren? Zijn we daar iets mee?"

Ik ben ook leerling s.o. geweest en nooit gehoord dat een leerling die vraag stelde. We gingen er blijkbaar van uit dat de leerinhoud werd uitgekozen door vakmensen die best wel wisten wat belangrijk was. Dat leek ons evident. Is dit nu totaal anders?

Prof. Hans Van Crombrugge stelde op het O-ZON-symposium van 5 mei 2007 o.i. terecht: “Het is ook niet aan de leerling om uit te maken wat belangrijk is. In die context is het ook absurd leerlingen te laten evalueren of wat aangeboden wordt in de les zinvol of nuttig is. Vorming bestaat juist uit het meenemen van de leerling naar een wereld die hij niet kent en waar hij niet zal geraken als niemand hem meeneemt naar die wereld. Of de leerling zich gelukkig voelt of niet, kan niet criterium zijn om al dan niet die reis te ondernemen. Inspanning en frustratie zijn overigens onvermijdelijk. Dit wil niet zeggen dat de les per se saai moet zijn, dat ze per se nutteloos moet lijken, dat de leerlingen gefrustreerd moeten worden.”

Docent Frank Van de Veire stelde in dit verband: “Serieus onderwijs is ondenkbaar zonder een vertrouwensvolle overgave van de leerling aan de interne logica van de kennis of de vaardigheid die men aanleert. Een leerling/student kan maar gevormd worden in zoverre hij de vraag naar wat hij persoonlijk aan het geleerde zou kunnen hebben, radicaal opschort. Bildung kan dus niet zonder het ‘irrationele’ vertrouwen dat datgene wat de meester aanbrengt van belang zal zijn. Dit bevrijdt de leerling ook van de plicht zijn studie te zien als gericht op een doel dat hij moet realiseren, van de dwang van de voortdurende zelfevaluatie, de zelfcontrole...Dit staat haaks op de naïef-humanistische idee van het leven als een project dat de mens/student zelf zou moeten kunnen sturen. De ‘vrijheid’ of ‘zelfstandigheid’ zou er in gelegen zijn dat hij op flexibele wijze allerlei situaties en informatie kan aanwenden om door hemzelf vooropgestelde doelen te verwezenlijken. Iedereen die denkt weet dat alles wat het leven enigszins de moeite waard maakt, breekt met de middel-doel-logica, met de logica van de zelfrealisatie.” (Fragment uit toespraak tijdens de ‘Dies natalis’ van de Hogeschool Gent op 18 juni 2006.)

Je kunt de leerling ook voor zijn door in het begin van de les te zeggen waarom ze dit moeten kennen, wat het lesdoel is. Wat je geeft, past in een vervolgverhaal. Je kunt de les eindigen met te zeggen wat ze de volgende keer zullen leren en dat ze daarom dit van vandaag eerst hebben moeten leren.

ik denk vooral dat de klacht van "waarom moeten we dat kennen?" komt van uit de hoek waar men juist denkt aan de toekomst en zich afvraagt waar ze dat ooit al hebben gezien. Neem het vak wiskunde nu bijvoorbeeld, een vak dat toegegeven belangrijk is voor de algemene ontwikkeling van de mogelijkheid tot logisch redeneren en inzicht krijgen.
Maar ook een vak dat tieners vierkantsvergelijkingen aan leert met formules zoals Ax2+Bx+c=0 waarbij ik me dan wel de vraag stel of dit weldegelijk logica en inzicht meegeeft aan de kinderen.
In mijn ogen lijkt dit op iets wat een doorsnee TSO leerling in bijvoorbeeld een Hotelschool nooit of te nimmer zou nodig hebben in het dagelijkse leven. en zelfs in het priveleven zou het mij verwonderen dat iemand dit meermaals gebruikt in een levensperiode. Leerstof als deze maak de kloof tussen TSO en BSO ook telkens groter waardoor het beeld van BSO word gedramatiseerd en dan worden gelabeld als "dom" of "lui". De moderne middelbare schoolganger leert in mijn ogen veel te veel nutteloze leerstof die al lang niet meer in het mandje vallen van "algemene ontwikkeling".

Er zijn nog andere sterke argumenten. Zo is wetenschappelijke kennis een over vele decennia cumulatief opgebouwd geheel van inzichten, geverifieerde wetmatigheden en dergelijke. Daar is door vele tienduizenden mensen aan meegewerkt. Al wie de werkelijkheid wil begrijpen, moet daarom eerst de basis van de wetenschap beheersen, en dus aanleren.

Al wie grote dingen wil kunnen realiseren, die kan dankbaar op de schouders van reuzen staan, maar moet dan wel bereid zijn om op die schouders te klauteren.

Mede daarom is het zo belangrijk dat rationeel denken en de wetenschappelijke methode veel beter aangeleerd worden. Dat vraagt een stevige basis aan directe instructie én dan, aanvullend, eenmaal men die basis heeft, kritisch en probleemoplossend denken, zoeken en ontdekken. Voor Bovenwijs vzw is dat cruciaal.