Duiding
“Leraren moeten meer Frans spreken tijdens de Franse les”
Minder dan de helft van de leerlingen behaalt de eindtermen Frans voor lezen op het einde van de basisschool. Sigrid Van Liedekerke, docent Frans aan de lerarenopleiding HoGent, zoekt verklaringen voor die lage cijfers: “Ik zie nog steeds veel invulboekjes. Terwijl leraren moeten inzetten op actieve vaardigheden, zoals spreken, begrijpend lezen en luisteren.”
© Eva Vlonk
Het Steunpunt Toetsontwikkeling en Peilingen toetste voor de tweede keer de eindtermen uit het leergebied Frans in het basisonderwijs. De peiling gaat na of leerlingen op het einde van het lager onderwijs de eindtermen Frans voor lezen, luisteren en spreken bereiken. 2098 leerlingen uit 78 scholen namen deel aan de schriftelijke toetsen, aan de praktische proef namen 6 leerlingen per vestigingsplaats deel. De toetsen zijn afgenomen op 30 mei 2017.
Sigrid Van Liedekerke probeert de resultaten te verklaren en geeft tips om het beter te doen.
4 opvallende resultaten
1. Lage cijfers voor lezen
45 % van de leerlingen haalt de eindtermen Frans voor lezen, 69 % haalt de eindtermen Frans voor luisteren.
Sigrid Van Liedekerke: “De lage cijfers voor lezen kaderen voor mij grotendeels in het algemeen niveau van leesvaardigheid dat daalt. Voor Nederlands waren de meest recente resultaten ook niet goed. Bovendien kunnen leerlingen zich niet meer focussen.”
2. Actieve vaardigheden belangrijker dan schriftelijke
Spreken, luidop lezen, begrijpend luisteren en lezen vinden ongeveer 9 op de 10 leraren heel belangrijk. Aan kopiërend schrijven (80 %), grammatica (79 %) en spelling (68 %) hechten ze minder belang.
Sigrid Van Liedekerke: “Ik hoop absoluut dat leraren de omslag naar actieve vaardigheden gemaakt hebben. Zeker bij beginnend vreemdetalenonderwijs moet de focus daar op liggen.”
“Ik zie in de praktijk toch nog heel vaak leerlingen schrijven, boekjes invullen. Als drievierde van de les bestaat uit schrijven in een invulboekje, is de missie niet geslaagd. Leraren geven zelf aan dat ze communicatie heel belangrijk vinden. Maar doen ze het wel? Om in interactie te gaan met leerlingen, moet je eigen taalniveau hoog genoeg zijn. Daar knelt vaak het schoentje.”
Ik vraag me af of leraren basisonderwijs bekwaam genoeg zijn om Frans te geven
Sigrid Van Liedekerke
docent Frans aan de lerarenopleiding HoGent
3. Leraren staan positief tegenover Frans geven
83 % van de leraren geeft graag Frans. Meer dan 9 op de 10 leraren voelen zich zelfzeker om vragen van leerlingen te beantwoorden en om hun kennis en vaardigheden te evalueren.
Sigrid Van Liedekerke: “Leraren voelen zich misschien zelfzeker omdat ze een handleiding en een invulboek hebben. Zolang ze dat kunnen volgen, voelen ze zich bekwaam. Maar een taal geven, is meer dan dat: je moet kunnen inspelen op wat leerlingen zeggen, nuanceren, een synoniem geven … zodat een leerling je toch begrijpt.”
“Leraren staan positief tegenover Frans geven. Dat merk ik ook bij mijn studenten: ze zijn allemaal bekommerd om hun niveau en willen het goed doen. Maar ik durf er vraagtekens bij stellen of leraren bekwaam zijn. Elk jaar opnieuw krijg ik studenten binnen die 8 jaar Frans hebben gevolgd en mij niet begrijpen als ik Frans spreek. Blijkbaar ligt de focus in het secundair toch ook niet voldoende op vaardigheden. De eindtermen secundair zijn onze begincompetenties, dus de studenten zouden die moeten verworven hebben. Dat is heel vaak niet het geval. En dat kunnen wij niet meer rechttrekken.”
4. Jongens scoren laag, meertaligen scoren hoog
Jongens en kansarme leerlingen scoren slechter voor Frans. Leerlingen die thuis noch Nederlands, noch Frans spreken, doen het wel beter dan leerlingen die thuis enkel Nederlands spreken.
Sigrid Van Liedekerke: “Dat jongens het slechter doen dan meisjes en leerlingen met een lage sociaal-economische status slechter dan kansrijke is logisch. Frans wordt op een vrij cognitieve manier benaderd en daar scoren die groepen slechter op.”
“Dat leerlingen die thuis geen Nederlands en/of Frans spreken het beter doen dan uitsluitend Nederlandstalige leerlingen is bemoedigend voor die groep. Zij hebben duidelijk bepaalde mechanieken al aangereikt gekregen om aan vreemdetaalverwerving te doen. Daarom vind ik het ook schrijnend als een leraar zegt ‘waarom moet ik al focussen op Frans als ze het Nederlands nog niet onder de knie hebben?’ Net die leerlingen hebben al technieken en principes verworven die hen duidelijk helpen om een vreemde taal te leren.”
4 tips voor een krachtig taalonderwijs Frans
1. Geef les in het Frans
Slechts 23 % van de leraren spreekt vooral Frans tijdens de les. Wanneer ze dat doen, behalen de leerlingen betere resultaten voor lezen.
Sigrid Van Liedekerke: “Ik ken heel weinig scholen waar leraren altijd Frans spreken in de klas. Ze spreken de helft van hun les of zelfs meer Nederlands of vertalen systematisch elke zin. Dat is dodelijk, want leerlingen doen geen enkele moeite meer om te begrijpen wat er gezegd wordt. Nederlands is echt de laatste optie. Je kan aanwijzen, uitleggen … Daar is de woordenschat in het lager concreet genoeg voor.”
“Daar kan een directeur een duwtje geven. Een directeur moet overtuigd zijn van het nut dat de doeltaal gesproken wordt en dat eisen van zijn personeel. Ik moedig mijn studenten daar toe aan, maar wat als je in een school komt waar niemand dat doet? Dat moet je al sterk in je schoenen staan om het zelf anders te doen.”
2. Maak ruimte voor nascholing
54 % van de leraren volgde tijdens de voorbije vijf jaar geen nascholing over didactiek Frans. Taaltrainingen voor Frans worden nog minder vaak gevolgd.
Sigrid Van Liedekerke: “Leraren moeten de kans krijgen om zich bij te scholen. Dat zou bijna geïmplementeerd moeten worden in hun carrière. Een taal is ook onlosmakelijk verbonden met een cultuur. Die moet je ook meegeven. Maar daarvoor moeten leraren daar zelf voeling mee hebben en dat belangrijk vinden.”
“De Franse cultuur is nog altijd onbekend en onbemind. Als leraren muziek gebruiken, begint het vaak bij Jacques Brel en eindigt het in het beste geval bij Axelle Red. Terwijl er genoeg hedendaagse Franse muziek bestaat die ook hip is. Als onderwijzer moet je de ruimte krijgen om jezelf daar in te kunnen bijscholen. Hun takenpakket is enorm. Daarom moet de directeur zeggen: ‘ik vind dat belangrijk en we gaan dat nu doen’.”
© Eva Vlonk
3. Kies sterke leraren voor Frans in de derde graad
96 % van de leraren heeft een diploma van leraar lager onderwijs, 4 % heeft bachelor secundair onderwijs of kleuteronderwijs.
Sigrid Van Liedekerke: “Een directeur kan proberen om de leraren in zijn team die het sterkst zijn voor Frans in de derde graad te zetten. Ik ben er geen voorstander van om masters Frans in te zetten in het basisonderwijs . Ze kennen niet de specifieke didactiek voor het lager onderwijs. We hebben mensen nodig die Frans op een speelse manier aanpakken, die het muzische belangrijk vinden. Ik ben wel voorstander van een nieuwe bijkomende opleiding ‘taaldidactiek vreemde talen in het basisonderwijs’. Eventueel gekoppeld aan het Nederlands als tweede taal omdat het aandeel leerlingen dat het Nederlands niet als thuistaal heeft, steeds groter wordt.”
4. Doe taalinitiatie met uitgewerkte leerlijn
In slechts 47 % van de scholen krijgen de leerlingen initiatie Frans.
Sigrid Van Liedekerke: “De initiatieven rond taalinitiatie die rond 2013-14 ingevoerd zijn, zijn een stille dood aan het sterven. In goede taalinitiatie zit een leerlijn en zou er heel fel moeten gehamerd worden op herhaling. Het is meer dan losse woordjes aanreiken. Die lessen moeten ook grotendeels in het Frans gegeven worden. Een kind heeft heel veel uren nodig qua luisteren voor het effectief de taal zal beginnen spreken.”
Meer info?
Lees de brochure ‘Peiling Frans in het basisonderwijs’.
Download de paralleltoets ‘Frans – lezen’ en ‘Frans – luisteren’.
Log in om te bewaren
Word een taalbewuste leraar in 6 stappen.
Schrijf je in voor de tipreeks
Veronique
8 juni 2018"De directeur ... zijn ..." : mag het ook "haar" zijn ?
Raf Feys
8 juni 2018In Onderwijskrant september 1993 - 25 jaar geleden - voorspelden we de niveaudaling!: "De eindtermen Frans zijn uiterst vaag geformuleerd; geen duidelijke omschrijving woorden & structuren bij de 5 thema's . Schrijven wordt gereduceerd tot 'veelvuldig voorkomende kernwoorden 'kopiëren', geen dictee meer. Geen woord over spraakkunst. Eenzijdige communicatieve aanpak & te weinig accent op inoefenen. Dit zal tot een niveaudaling leiden. "
Leen
8 juni 2018Zo simpel is het allemaal niet! Verlang je van leerkrachten van de lagere school dat ze vlotjes Frans kunnen spreken tegen de leerlingen? Vlot Frans kunnen spreken "zonder fouten" is voor velen een hele opdracht. We mogen al heel tevreden zijn dat er wat Franse lesjes gegeven worden... Waarom worden de opleidingen in het middelbaar dan nog opgedeeld in regent of licentiaat Frans, Engels, Duits,... Maar blijkbaar moet alles in de basisschool gebeuren....
G. De Vos
9 juni 2018Het zou veel helpen als de attitude tegenover Frans verbetert. In Wallonië moet het (makkelijke) Nederlands als opstap fungeren naar het (moeilijkere) Engels. We horen nog te vaak de geruchten dat in Brussel overgeschakeld wordt naar het Frans - of erger het Engels - zodra iemand geen Nederlands begrijpt. Terwijl wij Franstalige film of muziek een kans geven merk je zelden het omgekeerde. De didactiek Frans evolueert zo moeizaam. Er is nog veel 'taalleer en schrijvers', waarin Frans als een dode taal wordt aangeleerd. Met het Europees Referentiekader kom je nochtans vlot tot spreken: A1 kennismaking met de taal, A2 zich behelpen met de taal, B1 beginnende conversatie, B2 gevorderde conversatie, C1 alles kunnen zeggen maar met grote foutenlast, C2 alles kunnen zeggen met kleine foutenlast. De actuele didactiek is 'input-driven & task-based'. Handboeken bieden authentieke dialoogjes aan. Inductief worden grammatica-elementen en woordvelden ingeoefend. ICT- en audiovisueel ondersteund. Het materiaal is er. Nu de competentie nog.
Kim
26 augustus 2019"In Wallonië moet het (makkelijke) Nederlands als opstap fungeren naar het (moeilijkere) Engels"
Dit moet ik toch tegenspreken: Nederlands is één van de moeilijkste talen om als vreemde taal aan te leren, omwille van de klankrijkheid: de juiste uitspraak is voor anderstaligen een gruwel, omdat wij veel klanken kennen die in andere talen simpelweg niet voorkomen.
Van Engels daarentegen is het relatief makkelijk om de basis onder de knie te krijgen (hoewel het inderdaad een moeilijke taal is om zich volledig meester te maken). Maar bijna iedereen kan al héél snel een conversatie voeren in het Engels, en dat geeft moed om verder te leren.
Karel
9 juni 2018Vergeet ook niet dat tekstboeken in het algemeen (zij het voor algemene vakken of voor taalvakken) steeds gebruik maken van een eenvoudigere taal. Zelden vindt men nog samengestelde zinnen, de taal die gebruikt wordt is van kleuterniveau. Vergelijk eens een tekst uit een leerboek van de jaren tachtig met een van nu. Het verschil is duidelijk. Daarnaast de invulboekjes. Hoe kan men dan straf worden in lezen, niet alleen in een taalles ? Het achteruitgaan van lezen kadert in een algemene tendens, alles moet eenvoudiger, gemakkelijker, leuker. Het is gemakkelijk om alles op de leerkracht te steken. Maar de leerkracht alleen kan dit niet oplossen.
Veerle
11 juni 2018In scholen in de rand rond Brussel krijgen kleuters vaak de strenge boodschap "Hier spreekt men Nederlands" mee. Er wordt m.i. weinig gedaan om de Nederlandstalige kinderen een beetje interesse voor het Frans aan te brengen. De actie om anderstalige kinderen zo veel mogelijk Nederlands te laten praten en te vermijden dat Franstalige kinderen te vaak in het Frans communcieren, is begrijpelijk maar deze Nederlanstalige scholen mogen toch ook aan de belangen van Nederlandstalige kinderen denken? Van kleinsaf Franse liedjes, een spelletje in het Frans leren,.. Ik denk dat dat eigenlijk niet zo moeilijk is en bij de kinderen toch de hoofdjes opent voor het Frans.
Gert
12 juni 2018Misschien moet men er eens over denken om het Frans nog enkel als keuzevak aan te bieden. Dit zou enorm veel frustraties bij leerlingen en leerkrachten wegnemen. Het is toch zo jammer dat mensen hier in Vlaanderen geblokkeerd worden door een taalles. Niemand heeft Frans nodig voor zijn loopbaan. Uiteraard is het wel een extra troef om Frans te kennen, maar nodig is het zeker niet!
Kim
26 augustus 2019Dat kan misschien kloppen voor een zeer beperkt aantal beroepen, maar voor de meeste jobs wordt toch een minimum aan talenkennis verwacht, óók Frans.
Uiteraard is dat zo voor elke job in een kantooromgeving waarbij je contacten over een (taal)grens heen hebt, maar ook als verkoper, kapper, ingenieur... zelfs schrijnwerkers en loodgieters komen al eens met anderstalige klanten in contact. Om nog maar te zwijgen van dé studentenjob bij uitstek: een "jobke" in de horeca!
Karen
13 juni 2018Ik geef al heel wat jaren initiatie Frans, aanvankelijk in het eerste, nu ook in het derde. Begroeting, eenvoudige instructies, liedjes, filmpjes, verhalen, spelletjes enz. boeien kinderen enorm en ik sta er steeds weer van versteld hoeveel ze ervan opsteken. Ooit volgde ik een interessante navorming waarbij men zei dat je ook eens een foutje mag zeggen en dat heeft me over de streep gehaald om te blijven verder doen. Ook voor mij geldt oefening baart kunst!!!
Annie
10 mei 2021Ik ben van thuis uit steeds met de twee talen omringd en heb mijn basisschool in het Nederlands gedaan, mijn secundair ook (technisch : secretariaat talen, we hadden ook Franse handelscorrespondentie en Franse steno. - Ik ben geboren in 1974. ) en daarna een graduaat behaald in een Franstalige school in Public Relations. Heb stage gedaan in Parijs, gewerkt in Brussel, gewerkt en nog steeds werkzaam in Parijs met een tussenstop in het Frans overzees gebied Nieuw-Caledonië _ Nouméa in de Stille Océaan. Leerlingen moeten warm gemaakt worden voor Frans, dat het een "hippe" taal is en de cultuur enorm rijk is. Het beste is eigenlijk weinig of geen Nederlands gebruiken. Mijn eigen grootvader kon geen woord Frans toen hij in als 16-jarige in 1922 in Parijs terecht kwam om te gaan werken in de Wagon-Lits fabrieken en het duurde niet lang of hij had de taal onder de knie. Hij sprak eerst als een titi parisien maar daarna zeer beschaafd en heeft mij van kindsbeen af met de taal gefamiliariseerd. Dat kan ook in de klas gebeuren. in combinatie met (teken)film, liedjes, etc tot uitstapjes toe als het financieel mogelijk is
Voor diegenen die denken dat de taal niet berlangrijk is : 5e langue mondiale par le nombre de ses locuteurs, après le mandarin, l’anglais, l’espagnol et l’arabe, la langue française est la seule, avec l’anglais, à être présente sur les 5 continents. En 2018, sur 106 pays et territoires, 300 millions (Statistiques par pays – extrait LFDM-2018) de personnes sont capables de s’exprimer en français.
Daarom moet er verdorie werk van worden gemaakt om de taal antrekkelijk te maken. Als ik er op één of andere manier een steentje kan toe bijdragen - graag
Laat een reactie achter