“Sterke directeurs praten continu met hun leraren”

Frederik Anseel: “Mijn vader was manager, mijn moeder directeur. Maar het contrast kon niet groter zijn. Terwijl mijn vader bij Bekaert vrij comfortabel kon werken in een goed georganiseerd bedrijf met veel ondersteuning, draaide mijn moeder haast in haar eentje voor alles op: logistiek, onderhoud, leraren aanwerven en motiveren, ouders en kinderen betrekken … En tegelijkertijd een onderwijsvisie uitbouwen, voldoende vernieuwen.”

Frederik Anseel: “Uit het bedrijfsleven komt vaak commentaar op hoe je scholen moet leiden. Scholen worden aangemaand om initiatieven te kopiëren. Maar een school is geen bedrijf, een directeur geen CEO.”

Frederik Anseel: “Ten eerste: je moet als directeur weten waarover je praat. Als je leraren fronsen bij je uitspraken en plannen, als ze voelen dat je nooit voor een klas stond, dan wordt het moeilijk. Twee: je leraren moeten je kunnen vertrouwen. Dat kan alleen als je consequent bent. Je kan vandaag niet tegen de leraar Engels vertellen dat haar studiereis naar Londen een geweldig idee is, maar morgen de uitstap bij haar collega afschieten. En ten derde: toon dat je echt geeft om je leraren. Als zij problemen hebben, moet je ze steunen. Niet je eigen agenda bewaken of je eigen vel redden.”

Frederik Anseel: “Het onderwijs haalde de mosterd voor die jaarlijkse evaluatiegesprekken bij bedrijven. Directeurs doen dat om professioneel te ogen, om mee te zijn. Dus reserveren ze in juni tijd voor evaluatiegesprekken. Ze vragen welke bijscholingen leraren volgden, willen weten hoe het in de les liep. Formulierenwerk.”

Frederik Anseel: “Continu met je leraren praten. Die gesprekken mogen echt draaien rond vragen als ‘hoe gaat het’, ‘ik weet dat je lastige leerlingen hebt, hoe pak je die aan’ of ‘waar zie je jezelf over 3 jaar? Heb je zin om eens iets nieuws te proberen’? Al die vragen tonen dat je oprecht interesse hebt en dat je weet wat er in de klas gebeurt. Dat je ook ziet welke leraar het even moeilijker heeft. Vraag hoe je hem kan steunen en informeer een paar weken later hoe het intussen gaat.”

Frederik Anseel: “Klopt. Maar de relatie tussen directeur en leraren is fundamenteel voor een goede schoolwerking. Daar ligt eigenlijk je belangrijkste taak. Die gesprekken moeten ook niet allemaal in een lijvig dossier. Maak tijd voor gesprekken tijdens een toezicht op de speelplaats, tijdens een springuur in de lerarenkamer, om half 5 op de parking, of in je bureau. Kies wat voor jou en de leraar werkt. Want de joviale directeur spelen in een bomvolle lerarenkamer – terwijl je dat niet bent – werkt tegen je. Leraren doorprikken dat, ze ruiken net als leerlingen meteen bloed.”

Frederik Anseel: “Iedereen wil groeien, beter worden. Dat lukt alleen als je wil toegeven dat je ergens nog niet goed in bent en je wil openstellen voor eerlijke feedback. Maar tegelijkertijd vinden we onszelf allemaal beter dan het gemiddelde. Onze job is waardevoller, onze kinderen zijn sportiever, onze hond reageert slimmer dan die van de buren. We zijn overoptimistisch. Dat moet, alleen zo blijven we mentaal gezond. Mensen met een depressie schatten zichzelf accurater in. Maar als je je prestaties niet bijzonder waardevol vindt, waarom zou je je bed nog uitkomen?”

Frederik Anseel: “Anticipeer en bevestig voldoende wat goed loopt. Alleen dan valt je groeigerichte feedback niet op een koude steen. Of vermijd je erger: dan leidt die niet tot slechtere prestaties. Positieve feedback is belangrijk: mensen identificeren zich daarmee en voelen zich bevestigd. Alleen leren ze er weinig van. Want je groeit pas echt als je het verschil ziet tussen waar je nog maar staat en waar je naartoe moet. Of wil. Dat lukt alleen met eerlijke, kritische feedback. Maar zowel kinderen als volwassenen hebben het daar dus ontzettend moeilijk mee.”

Frederik Anseel: “Nee. Je verwijst naar de feedback-sandwich. Een trucje dat doordrong tot in de klas. Leraren verpakken kritiek tussen 3 tot 5 positieve commentaren om een leerling niet te ontmoedigen. ‘Goed dat je op tijd was vandaag, dat je rustig in de rij stond. Wel zonde dat je je huistaak niet maakte. Maar fijn dat je daarover eerlijk was.’”

Frederik Anseel: “Op een mondeling examen aan de universiteit. ‘Frederik,’ zei de professor, ‘ik zal je eens vertellen wat ik van je denk. Sommige medestudenten en proffen vinden je wat arrogant. Dat is een sterkte: je bent van niemand bang, durft je mening geven aan God en klein Pierke. Dat zal je van pas komen. Maar let op, misschien maak je daardoor ook vijanden.’ Dat kwam binnen. Maar ik ben hem dankbaar voor zijn eerlijke analyse. Hij had het goed met me voor, wilde me vooruit helpen, beschermen. Ik hou nog altijd rekening met zijn advies.”

Frederik Anseel: “Probeer leraren te motiveren om af en toe iets anders te doen. Verandering moet een essentieel onderdeel van de job zijn. Want hoewel dat een extreme inspanning vraagt, zorgt dat voor de kleinste belasting op lange termijn.”

Frederik Anseel: “Goed punt. Onze maatschappij verheerlijkt verandering. Terwijl leraren die zich jarenlang perfectioneren en daardoor excelleren, heel veel waard zijn. Routine kan leiden tot vakmanschap en sublieme beheersing van een stiel met een extreme scholingsgraad waarbij je pas na tientallen jaren je top bereikt. Maar routine leidt minstens even vaak tot gemakzucht. Aan directeurs de loodzware taak om het verschil te spotten. En tijdig in te grijpen wanneer een leraar de verkeerde kant opgaat. Durf hem te vertellen dat veranderen hem op lange termijn goed zal doen.”

Frederik Anseel: “Die 40-uren-opdracht wil zichtbaar maken dat leraren onder de radar veel meer uren werken dan wat de samenleving denkt: veel vakantie en slechts 21 uur per week. Uit het idee spreekt een terechte zorg voor leraren. Maar ik zou daar niet voor kiezen. Je kan job en gezinsleven minder vlot organiseren en bevlogen leraren zullen thuis nog altijd extra uren draaien. En maak je geen illusies: wie niet in onderwijs staat, zal de job blijven onderschatten.”

Frederik Anseel: “Dat het debat focust op het feit dat ons onderwijs niet iedereen meekrijgt, ongelijkheid niet wegneemt. Ik deel die bekommernis. Maar we verwaarlozen steeds vaker onze topstudenten. Geef ze liever kansen om te excelleren, ook internationaal. Vandaag lijken we te verkiezen dat iedereen een laag niveau haalt, boven een top die uitstekende resultaten boekt. Dan reiken onze ambities niet verder dan de kerktoren. Dat is niet mijn keuze. Beide groepen verdienen evenveel aandacht, en de lat moet voor alle leerlingen hoog genoeg.”

Frederik Anseel: “We hebben nog altijd een uitstekend onderwijssysteem, met prima directeurs en leraren. Directeurs die ervoor zorgen dat leraren optimaal kunnen lesgeven en in interactie gaan met hun leerlingen. Want daar in de klas gebeurt het: daar voegen leraren waarde toe aan hun leerlingen. We mogen niet zelfgenoegzaam zijn – dat bewijzen de PISA-cijfers, maar vooral niet te negatief zijn over het Vlaamse onderwijs.”