Zo voelen OKAN-leerlingen zich thuis in je klas: 4 tips

“In 2016 stijgt het aantal nieuwkomers met een grote zorgnood”, vertelt Rita Struys, pedagogisch directeur van de OKAN-afdeling van scholengroep Ichthus in Oostende. “We hebben 7 klassen en sommige leerlingen vertonen signalen van trauma. Ik besef: hier is extra hulp nodig, bovenop de traditionele leerlingbegeleiding in OKAN en de vervolgscholen.”

Die hulp komt er. Na 30 jaar in de bijzondere jeugdzorg is Peter Vanmaeckelberghe toe aan een nieuwe uitdaging: socio-emotioneel vervolgschoolcoach voor anderstalige nieuwkomers.

© Tina Herbots

Wat is een socio-emotioneel vervolgschoolcoach?

Een vervolgschoolcoach begeleidt nieuwkomers die doorstromen van de onthaalklas (OKAN) naar het reguliere onderwijs. In veel scholen combineren OKAN-leraren die functie met hun lesopdracht. Voor intensieve persoonlijke begeleiding is minder tijd. Daardoor bestaat het gevaar dat leerlingen afhaken.

Als socio-emotioneel vervolgschoolcoach richt Peter zich volledig op de ondersteuning van die kwetsbare leerlingen. Hij zorgt ervoor dat ze zich veilig voelen op hun onthaalschool én vervolgschool, door de expertise uit OKAN te delen met collega’s en andere scholen. Hij versterkt ook het netwerk rond de leerling. En hij laat niet los.

“Sommige leerlingen volg ik jarenlang op. Ik doe huisbezoeken, loop lerarenkamers van vervolgscholen plat en fiets geregeld langs de pleintjes waar ‘mijn’ jongeren hangen.”

© Tina Herbots

4 tips voor scholen met veel nieuwkomers

1. Maak school zo voorspelbaar mogelijk

Peter begeleidt niet alleen oorlogsvluchtelingen. “Ook als ouders migreren voor hun job of om een andere reden, valt dat de kinderen zwaar. Ze moeten hun hele sociale leven achterlaten. Dat is natuurlijk van een andere orde dan oorlog, maar het hakt er even goed in.”

Daarom maakt het OKAN-team hun schoolleven zo voorspelbaar mogelijk. “Op ons lesrooster staan bijvoorbeeld geen vakken, maar de foto en naam van de leraar. Zo weten leerlingen bij wie ze wanneer moeten zijn, en die leraar zal ze er wel aan herinneren dat ze hun wiskundeboek moeten openslaan.”

Het vertrouwen van een leerling met trauma win je niet zomaar, weet Peter.

“In het verleden voelde zo’n jongere zich vaak machteloos tegenover volwassenen. Als jij uit je slof schiet omdat hij voor de achtste keer zijn boek is vergeten, herbeleeft hij dat machteloze gevoel. Dat triggert een reactie, bijvoorbeeld schreeuwen. Straffen heeft geen zin, want je leerling heeft die reactie niet onder controle. Je kan hem beter even laten afkoelen.”

2. Wees attent voor cultuurverschillen

“Als ouders op bezoek komen, steek ik niet meer automatisch mijn hand uit”, zegt Peter. “Moeilijk, want het is een ingesleten gewoonte. Doe ik het toch, en ouders zeggen er iets van, dan praten we erover. Als je belangstellend reageert op cultuurverschillen, voelen ouders zich veilig. Dat opent de deur naar dialoog.”

Oudergesprekken in OKAN Oostende vergen veel organisatie. “De gezinssituatie is niet altijd evident. Bij gezinshereniging kan het dat een leerling zijn vader al 10 jaar niet heeft gezien. Hun band moet helemaal opnieuw opgebouwd worden. Neem daar de tijd voor.”

Zorggesprekken doen Peter en Rita het liefst met een tolk. “Ook al spreekt een leerling vlot Nederlands, gevoelens druk je makkelijker uit in je moedertaal. Omgekeerd willen ook wij genuanceerd kunnen communiceren.”

3. Versterk het netwerk rond je leerling

“In Vlaamse scholen is er uitstekende leerlingbegeleiding, maar die stopt zodra een leerling van school verandert. Meestal blijft het bij een warme overdracht per telefoon. De stap is nog groter wanneer een leerling overstapt naar een ander net.”

Daarom vangt Peter niet alleen nieuwkomers in OKAN op, maar bezoekt hij ook leerlingen die doorstromen naar een andere school nog geregeld. Hij schuift aan bij zorggesprekken en deelt zijn expertise, zodat vervolgscholen niet van nul moeten beginnen. “In het begin leid ik het gesprek met de leerling. Gaandeweg neemt de nieuwe leerlingbegeleider het over en verdwijn ik naar de achtergrond. Die zachte overgang kweekt vertrouwen.”

Peter is niet de enige vervolgschoolcoach in OKAN Oostende. Waar hij zich buigt over het welbevinden, volgen zijn collega’s het leren op. Soms slaan ze de handen ineen met externen om hun jongeren verder op weg te helpen.

“Samen met de VDAB, het CVO en andere partners organiseren we Basiseducatie na OKAN. In dat traject leren jongeren een jaar lang Nederlands en proeven ondertussen van 5 opleidingen. En binnenkort start ook het project Mind-spring met CLB en CAW, om jongeren mentaal weerbaar te maken.”

4. Laat je leerling niet los

Wat er ook gebeurt, Peter blijft achter zijn jongeren staan. Ook tijdens de schoolvakanties checkt hij af en toe hoe het gaat. Zo groeit de vertrouwensband met leerlingen en ouders. “Op 30 juni zeggen: ‘Tot in september’? Dat klopt niet. Nieuwkomers stromen het hele jaar in. Bij ons is het elke dag 1 september.”

Als het aan Peter lag, kwamen er socio-emotioneel vervolgschoolcoaches voor álle leerlingen. “Heel wat jongeren worden vanwege psychische problemen van school naar school gestuurd. Ze hebben iemand nodig die met ze blijft mee stappen.”