Vakoverschrijdend lesgeven: “Can I help you with your French?”

Aan de ene kant van de klas werken de leerlingen van het zesde jaar Elektromechanica van Don Bosco Sint-Denijs-Westrem in stilte aan een toets Nederlands. In de tweede zone van het gigantische klaslokaal werkt de klas Elektronica-ICT aan een groepstaak Frans waarin de leerlingen Hitler vergelijken met een hedendaagse dictator. Die taak loopt in combinatie met een les geschiedenis over het machtssysteem van Hitler.

Aan de computers in de derde zone werken de leerlingen van Elektrische Installaties individueel aan hun taken van de week. In Google Classroom vinden ze alle opdrachten met de nodige documenten, filmpjes, polls en deadlines.

Sofie Van Landuyt, leraar Frans, en Ann De Clerck, leraar Nederlands, lopen in dit concept van vakoverschrijdend lesgeven ook rond om vragen te beantwoorden, uitleg te geven, deadlines te bewaken. Leerlingen kunnen vragen stellen aan álle aanwezige leraren. “Ofwel zijn het gemeenschappelijke vakoverschrijdende opdrachten, ofwel kennen we elkaars vakopdrachten. Dus waar we kunnen, helpen we zeker ook bij een ander vak.” Jan Boone, leraar Engels, vult aan: “Mijn Frans is niet zo heel goed en de leerlingen weten dat, maar toch kan ik ze met een aantal dingen zeker verder helpen.”

© Eva Vlonk

Bob de Bouwer

“Een paar dagen voor het schooljaar startte, hebben we zelf de muren tussen 3 lokalen gesloopt. Waarom wachten? 1 groot lokaal is essentieel en wij houden ervan om erin te vliegen.” Gewoon doen, dat typeert deze energieke bende leraren zeker. Jan was geïnspireerd door een school in Berlijn en Diest en polste bij het team wie er ook vakoverschrijdend lesgeven wilde uitproberen met co-teaching en grote zelfstandigheid voor de leerlingen. In september begonnen ze eraan met 6 collega’s.

Vakoverschrijdend lesgeven

Deze school neemt deel aan het begeleidingsproject VISS (Vakoverschrijdend Interdisciplinair Samenwerken op School) van professor André Vyt, als docent verbonden aan Arteveldehogeschool en Universiteit Gent.

“Echt vakoverschrijdend samenwerken is niet gewoon de leraren Frans, aardrijkskunde en geschiedenis die voor een uitstap naar Parijs elk iets voorbereiden voor hun eigen vak. Maar wel bijvoorbeeld samen met de leerlingen een event organiseren: een website over een historisch thema maken in verschillende talen, een budget opstellen en op het podium technisch de puntjes op de i. Taal, wiskunde, geschiedenis, economie en technologie komen zo samen tot leven.”

© Eva Vlonk

“Je deelt de leerdoelen niet meer per vak in, maar je legt ze allemaal samen en je ontwikkelt gemeenschappelijke activiteiten, zodat de leerlingen die leerdoelen beter bereiken. Het onderwijs wordt zo realistischer. Onze maatschappij is ook toch niet opgedeeld in vakken? Mensen moeten samenwerken aan een vraag of probleem. In de gezondheidszorg is interdisciplinair werken al meer ingeburgerd dan in het onderwijs. Bij een diabetespatiënt bijvoorbeeld moeten huisarts, kinesitherapeut, diëtist en verpleegkundige samenwerken.

Meer doen in dezelfde tijd

“Door vakoverschrijdend te werken, kunnen we veel meer differentiëren”, legt Sofie uit. “Vooral bij de taalvakken hebben we grote niveauverschillen: ex-aso-leerlingen, anderstalige jongeren … De sterken vervelen zich en moeten veel wachten, de zwakkeren voelen hun zelfwaardering dalen. In onze manier van lesgeven is heel sterke differentiatie mogelijk. Zo moeten ze bijvoorbeeld voor Engels een verslag van een uitstap maken. Wie wil, kan zich inschrijven voor een theoretisch lesmoment Engels met individuele vragen.”

“De leerlingen moeten ook heel zelfstandig werken. In het begin van de week krijgen ze via Google Classroom alle opdrachten met de deadlines. Het is aan hén om vragen te stellen, hulp te vragen. Dat vinden ze echt moeilijk, maar we bouwen dat op in de loop van het schooljaar. Als ze gaan verder studeren, hebben ze zo zeker een streepje voor.”

André Vyt vult nog voordelen aan van vakoverstijgend lesgeven. “Het kan leiden tot efficiëntieverhoging. Teamwerk vraagt inspanning maar geeft ook voldoening. De leraren kunnen meer doen in dezelfde tijd. Er is meer tijd voor andere werkvormen zoals zelfsturend leren. De complexere projecten maken het voor de leerlingen ook interessanter en uitdagender.”

Sollicitatietraining in 3 talen

Jan, leraar Engels, vormt het eerste uur na de pauze een duo met leraar Frans Sofie. Het tweede uur staat hij samen met Peter Caeyers, leraar Nederlands. Kan hij er nog aan uit? “Het vraagt inderdaad heel wat planning. Soms zijn wij het overzicht ook even kwijt”, lacht Sofie. Aan de muur hangt een kleurrijk weekoverzicht wanneer en waar de leerlingen bij hun leraren kunnen binnenspringen met vragen.

Tempo. Jan zet de leerlingen zo snel mogelijk aan het werk. “Volgende week starten we allemaal samen met een sollicitatieproject. Een extern bedrijf komt de leerlingen sollicitatietraining geven. Dat is vertrokken vanuit Nederlands, maar de andere taalleraren zagen meteen hun kans. Zo krijgen ze tijdens het sollicitatiegesprek ook vragen in het Frans en Engels en maken ze een cv in het Frans. Wij geven allemaal kleine theorievakken in tso- en bso-richtingen. Op deze manier kunnen we een blok van 50 minuten overstijgen, meer projecten doen en meer verdiepen.”

Praktische organisatie

Praktisch van vakoverschrijdend lesgeven is toch best wel ingewikkeld? Sofie: “Dat valt best mee in onze kleine school. We konden gemakkelijk parallel roosteren. 1 klas heeft een extra uur Nederlands, die krijgt dat ene uurtje gewoon klassiek apart. En dat is ook goed. We geloven in de combinatie van de klassieke en nieuwe manier van lesgeven. Nu werken we ongeveer 30 % vakoverschrijdend.”

“Elke week hebben we maar 1 uur overleg met z’n allen waarin we evalueren, ventileren, plannen en problemen met leerlingen bespreken. De praktische afspraken doen we vooral tussendoor via mail of Facebook.”

“We doen ook veel ad hoc. Als een van ons iets organiseert, denk ik vaak: daar kan ik mijn karretje ook aan hangen. Als de leerlingen een gip maken over een passiefhuis, laat ik ze voor hun eindwerk een Franse tekst over het onderwerp lezen of doen ze een deel van hun presentatie in het Frans.”

© Eva Vlonk

Tweede lerarenopleiding

“Zondagavond zie ik er soms tegenop dat ik maandag een lange dag van 8 uur lesgeven zonder pauze heb, maar dan denk ik snel: oef, 5 uur co-teaching samen met een collega. Dat geeft heel wat meer ademruimte.”

Ann De Clerck, leraar Nederlands, somt vooral voordelen op aan deze manier van werken. Haar collega’s stemmen luidop in. “We werken hard omdat het nog maar het tweede jaar is dat we zo lesgeven. Maar in team is het zoveel leuker. Je steunt op elkaar en leert ontzettend veel bij omdat je jezelf voortdurend in vraag moet stellen. Wij hebben allemaal heel wat ervaring en waren op het punt gekomen dat we niet meer zo heel veel bijleerden. En kijk, nu volgen we precies een tweede lerarenopleiding!”

“We kennen elkaar al meer dan 10 jaar, dat is een voordeel. Je kan het best ook flexibel, open en eerlijk zijn. Liefst geen al te grote ego’s in ons clubje! Je mag deze manier van lesgeven ook niet verplichten of aan starters geven.”

“Verder krijgen we veel vrijheid en ondersteuning van onze directeur. Dat is belangrijk. We mogen bijscholing volgen. En vooral, we krijgen het vertrouwen dat we mogen groeien en onze werkpunten aanpakken.”

Harder werken

Vakoverstijgende projecten, zelfstandig leren, veel deadlines plannen, kijken wanneer je welke leraren bij de kraag kan vatten … Hier wordt veel verwacht van de leerlingen. Jonas, Bram, Robin en Kristof moeten nog serieus wennen. “We moeten veel harder werken dan vorig jaar, maar toch halen we slechtere punten. Het is ook niet altijd duidelijk wat we moeten doen. We zouden toch liever wat meer instructie krijgen en niet zoveel zelf moeten uitzoeken. Leren we niet meer van een gewone les?”

Hun leraren pareren sommige kritieken, maar geven hun leerlingen op sommige punten ook gelijk. Sofie: “Ze zijn overdonderd. Idealiter waren we niet pas in het zesde jaar met een totaal andere manier van lesgeven gestart. We zouden in het vijfde al moeten starten met zelfstandig leren. Ja, we verwachten veel. Maar we proberen het in de loop van het schooljaar op te bouwen. Na het eerste trimester gaat het beter en op het einde zijn ze voorbereid op hogere studies. We zien ze vooral groeien, maar soms ook verdrinken. Die mate van zelfstandig werken is misschien niet voor elke leerling geschikt, maar we ondersteunen hen zodat iedereen de eindmeet haalt.”

André Vyt relativeert de jeugdige klachten over het vakoverschrijdend lesgeven: “Ik zie deze leerlingen vooral ijverig werken. Ik zie ze zich niet vervelen en achterover leunen. Dit is zó een nieuwe manier van lesgeven waar nog niet veel voorbeelden of wetenschappelijk onderzoek over bestaan. Daarom begeleiden we vanuit Arteveldehogeschool zulke pioniers in Vlaanderen.”

Het hele co-teachingteam bestond in 2018 uit: Jan Boone, Peter Caeyers, Ann De Clerck, Dominiek Stoop, Karen Van Hecke en Sofie Van Landuyt. Op viss.club vind je heel wat info en videomateriaal. Schoolteams kunnen testen of vakoverschrijdend interdisciplinair samenwerken matcht met je school of al een VISS-label verdient.