Datageletterdheid: meten is weten

“Hoeveel tijd onze leerlingen besteden aan hun schoolwerk? Geen idee!” Daarom start leraar Ignace van de Sint-Jozef Humaniora in Brugge een onderzoek op. “Want ‘meten is weten’, ook in de klas.” Hoe datageletterd is jouw school?

datageletterdheid: leraar Ignace startte samen met het datateam een onderzoek op — **Het datateam:** “Nu weten we dat eerstejaars gemiddeld 3 uur studeren voor een examen.”

Ignace Ryheul, leraar economie en kwaliteitsprikkelaar: “Onze school is een ‘onderzoekende school’ met aandacht voor datageletterdheid. Met 5 enthousiaste vrijwilligers – leraren wiskunde, wetenschappen, ICT, Nederlands en economie – vormen we het datateam. We komen een paar keer per jaar samen om data te verzamelen. We zijn intrinsiek gemotiveerd – ‘we willen het weten’ – maar het is ook heel fijn samenwerken.”

“2 keer per jaar maken we een krantje met interessante cijfers en andere gegevens voor alle leraren: Pisa-resultaten, artikels van Klasse, cijfers over de school … Als ze willen, kunnen ze die gebruiken in de vakgroep, maar dat hoeft niet. We willen vooral hun blik verruimen. Kwaliteit is niet alleen ‘doen we het goed?’, maar ook ‘moeten we het zo blijven doen of kan het ook anders’? Daarom voeren we ook zelf bescheiden onderzoeken in onze school rond datageletterdheid.”

“In een van mijn klassen van het zesde jaar zuchtten de leerlingen: ‘Al dat werk, meneer!’. 10 minuten later kwam ik in de lerarenkamer waar de leraren klaagden: ‘De leerlingen doen niets meer voor school tegenwoordig’. Vanwaar die paradox? Als ouders bovendien op het oudercontact vragen: ‘Mijn kind studeert veel/weinig. Is dat normaal?’ weten we het niet. Het thema voor ons eerstvolgende onderzoek lag vast.”

“We bakenden eerst onze onderzoeksvraag af: ‘Komt de tijd die leerlingen thuis besteden aan schoolwerk overeen met de geschatte studietijd volgens de leraren?’ We onderzochten in de oneven jaren hoeveel tijd de leerlingen thuis besteden aan schoolwerk organiseren, individuele taken, groepswerk en instuderen. In minuten, voor elk vak, elke dag. De leerlingen registreerden hun tijdsbesteding via Google Forms – anoniem – tijdens een rustige week, een drukke week en een examenweek. De respons varieerde van 25 tot 80 procent per klas.”

Kwaliteit is niet alleen ‘doen we het goed?’, maar ook ‘kan het anders?’
Ignace Ryheul
leraar economie

“Met de resultaten toetsten we af of de realiteit klopt met ons beleid. Zo ontdekten we dat de eerstejaars tijdens een rustige week begin januari meer moeten werken dan de derdejaars. Dat verwonderde ons. Toch klopt het wel. De eerstejaars hebben meer taken en kleine toetsen. De oudere leerlingen werken meer voor grote toetsen en examens. Dat vonden we gelukkig terug in de examenweek: hoe ouder de leerlingen, hoe meer studietijd.”

“We merkten door onze inspaningen op datageletterdheid ook dat de eerstejaars maar 2 % van hun tijd besteden aan groepswerk. Daar zijn we blij mee. We willen groepswerk beperken omdat onze leerlingen ver van elkaar wonen. Die maatregel heeft dus effect. Als leraar krijg je bovendien een reality check. De leraar Nederlands schatte in dat de vijfdejaars de rustige week zouden gebruiken om hun boek te lezen. Maar de meesten lieten dat boek blijkbaar aan de kant liggen. Zo redeneren zeventienjarigen nu eenmaal.”

“We kennen nu de cijfers, maar wat doen we ermee? We dachten na: is die tijdsbesteding oké voor ons? Bijvoorbeeld in het eerste jaar ’s avonds 1 uur 15 minuten werken voor school vinden we redelijk. Daarom moeten we geen actie ondernemen. En voortaan kunnen we ouders informeren. Als ze zeggen: ‘Mijn kind zit tijdens de examens al in de zetel als ik thuiskom van het werk’, weten we dat dat normaal is. Want eerstejaars studeren gemiddeld 3 uur voor een examen.”

datageletterdheid: portret leraar Ignace — **Leraar Ignace Ryheul:** ‘Je denkt of hoopt dat je goed bezig bent, maar eerlijk? Je weet het niet’

“Wij zijn tevreden met de resultaten, maar voelen de leerlingen er zich ook goed bij? Daarom voerden we een ook kwalitatief onderzoek uit bij 10 willekeurige leerlingen van elk leerjaar. We peilden naar hun stress en studieplanning. Daaruit blijkt dat de derdejaars veel meer stress hebben dan de eerste- en vijfdejaars. En omgekeerd, dat ze veel minder plannen. In het eerste jaar besteden we nog veel aandacht aan studieplanning en ook het vijfde jaar heeft daarvoor een tool. Het derde jaar was ertussenuit gevallen.”

“Ons onderzoek leverde dus een concreet actiepunt op: de derdejaars hun schoolwerk leren plannen en organiseren. Daar maakten we ondertussen werk van. In een volgende meting zullen we weten of onze ingreep geholpen heeft. We gaan dit onderzoek elke 3 jaar herhalen. We hebben nu een ijkpunt en we kunnen de evolutie meten. We vroegen afgestudeerde oud-leerlingen ook wat de school goed doet en wat beter zou kunnen in functie van hun verdere studies.”

“Je denkt of hoopt dat je goed bezig bent, maar eerlijk? Je weet dat niet. Meten is weten, anders is je beleid nattevingerwerk. We beseffen dat ons onderzoek statistisch niet helemaal correct is, maar je kan wel trends ontdekken en op basis daarvan actie ondernemen.”

Leen Leemans