Tips
Zo draag je zorg voor je stem
Leraren zijn vatbaar voor stemproblemen. Maar lerarenopleidingen besteden nauwelijks aandacht aan stemzorg, stellen logopedisten Barbara Dewit en Jente Verbesselt. Hun tips rond stemzorg en -risico zijn goud voor elke (toekomstige) leraar. En dus wonnen ze de Klasseprijs voor beste onderwijsscriptie.
Hebben leraren te weinig aandacht voor hun stem?
Barbara: “Ja. Als we spreken over ergonomie in onderwijs, dan denken leraren eerst aan hun leerlingen. Hoe vermijden we dat ze met zware boekentassen rondzeulen en 8 uur klem zitten in hun schoolbanken? Soms passen we lokalen aan voor leerlingen met een handicap. Maar hun eigen stem? Je allerbelangrijkste instrument als leraar? Die sluit het rijtje van ergonomische aandachtspunten. Terwijl veel leraren sukkelen met hun stem.”
Jente: “Mijn opa moest ooit stoppen als leraar. Hij gebruikte zijn stem verkeerd. Sprak te laag. Zijn stem raakte zo overbelast, dat lesgeven niet meer lukte.”
Wat maakt leraren zo vatbaar voor stemproblemen?
Barbara: “Ze spreken de hele dag. Andere jobs kennen veel meer rustperiodes. Een advocaat pleit, maar bereidt daarna in stilte zijn volgende zaak voor. Bovendien staan leraren voor grote groepen. Ze moeten stilte eisen bij hun leerlingen, ze voortdurend bij de les te houden.”
Jente: “Lesgeven doen ze in stemslopende klaslokalen. Die zijn slecht verlucht, te warm of te koud. Oude verwarmingsbuizen spelen op, 25 leerlingen schuiven met hun stoelen. Daar moeten leraren met hun stem bovenuit. Om daarna tijdens de middagpauze orde te houden op een drukke speelplaats.”
Toekomstige leraren leren hoe ze een boodschap interessant maken, maar niet hoe ze daarbij hun stem correct gebruiken
Barbara Dewit
Logopedist
Barbara: “Lesgeven is geen makkelijke job. Stress en emoties kruipen ook in de stem. Zelfs studenten aan de lerarenopleiding signaleren steeds meer stemproblemen. Toch besteedt de opleiding nauwelijks aandacht aan preventieve stemzorg. Toekomstige leraren leren wel hoe ze een boodschap interessant maken, maar niet hoe ze hun stem daarbij correct gebruiken.”
Welke symptomen wijzen op een geforceerde stem?
Jente: “Als je stem plots begint weg te vallen. Of je hoge tonen niet meer aankan. Maar ook: keelpijn ’s avonds, heesheid of als je gewoon veel moeite moet doen om je boodschap over te brengen.”
Barbara: “Leraren denken dan: ik heb een zwakke stem, dat zit in de familie. Een nachtje rust brengt beterschap. Ze onderschatten het probleem. Terwijl ze voor een pijnlijke rug wel meteen naar een arts hollen. Ook voor stemproblemen geldt dat je ze moet aanpakken. Je wil je stem toch niet zo lang mismeesteren of problemen ontkennen, dat je je job in gevaar brengt?“
Welke tips werken voor alle leraren?
Barbara: “Bouw voldoende stemrust in. Na een werkdag, maar ook tijdens de lessen. Wissel instructie af met individuele opdrachten of groepswerk. Zo spaar je je stem.”
Jente: “Drink voldoende water. Een hele dag koffie droogt je stem uit. Verlucht je klas en verminder ruis in je lokaal. Roep niet elke keer om stilte in je klas, maar zoek trucjes zoals afgesproken handsignalen, geluidsmeters. Overweeg een microfoon. Maar ook: praat over stem met collega’s. Vraag tips, wijs elkaar op hese stemmen. Wijs elkaar erop dat je daar niet mee mag blijven rondlopen.”
Barbara: “En warm je stem op voor je lessen starten. Dat kan door te zoemen, door met je lippen te trillen of met de lax vox-techniek, waarbij je geluid maakt door een buisje dat deels in het water hangt. Je stem opwarmen én afkoelen klinkt vreemd, maar bij het sporten gunnen we onze spieren toch ook wat voor- en nazorg?”
Jente: “En roep- en spreektechnieken. Gooi je klank weg in plaats van die bij te houden. Ondersteun je ademhaling vanuit je buikspieren, sta mooi rechtop en articuleer pittig.”
Als je je stem te lang mismeestert of problemen ontkent, breng je je job in gevaar
Barbara Dewit
Logopedist
En als die tips niet baten?
Jente: “Stemproblemen vragen vaak een individuele aanpak. Daarom ontwierpen we bij de scriptie ook een app. Leraren stellen er een persoonlijk stemprofiel op. Ze schetsen in de app zowel hun stemgebruik en -klachten als de omgeving waarin ze werken. Daarna kunnen ze vergelijken met een ideaal stemprofiel, zien ze hun aandachtspunten en krijgen ze tips.”
Barbara: ‘Maar als je stem hees blijft of voortdurend wegvalt, kan je het best een logopedist aanspreken. Leraren doen dat steeds vaker, merk ik in mijn groepspraktijk. Vaak zijn stembandknobbels de boosdoeners. Die kunnen weggelaserd worden. Maar als je niet op een goede manier met je stem, ademhaling en houding leert werken, steken ze vroeg of laat weer de kop op. En val je uit of riskeer je te moeten stoppen als leraar.”
Log in om te bewaren
Ga jij voor een straf blad? Geboeid worden door onderbouwde tips en inspirerende verhalen? Krijg 4 keer per jaar Klasse Magazine in je bus, voor maar € 10.
Abonneer nu
Anne
14 maart 2019Ik had dezelfde problemen, nog net geen stembandknobbels. Volgde logopedie, dat was zeer intens maar ik merkte dat ik de (soms heel lastige en onnatuurlijke) technieken rond ademsteun, luchtverlies enz. helemaal niet kon toepassen in de klassen, omdat ik te veel moest gefocust zijn op klasmanagement en inhoud.
Waar ik wel wat aan had, was mijn jaarlijkse excursie naar de Dag van de Stem in de Roermondse cultuurfabriek. Véél info en massa's workshops op hoog niveau voor alle 'stem'professionals. Niet te duur!
Greet
17 maart 2019Beste,
ik volg momenteel ook logo, (na een stembandoperatie). Ik merk ook dat de oefeningen op zich goed gaan, maar de transitie naar de klas is inderdaad niet evident.
Ik ben geinteresseerd in het gebeuren in Roermond. Kan jij me daar meer info over bezorgen?
alvast bedankt,
Greet
Greet
15 maart 2019Die app klinkt interessant. Jammer dat er enkel vermeld wordt dat er een ontwikkeld is, niet hoe ze heet of waar ze te vinden is.
Kim
19 maart 2019Dat dacht ik ook! De app heet "Stemplate" maar kan je nog niet downloaden omdat het nog in z'n kinderschoenen staat. Hopelijk komt daar snel verandering in :)
Tina
19 maart 2019Leuk initiatief, maar wel raar dat men beweert dat er in lerarenopleidingen daar geen aandacht aan geeft. In mijn opleiding was er wel een vak stemtechniek en daar werd dit wel allemaal besproken.
Het is eerder zo dat men er doorgaans geen aandacht aan besteedt tot men zelf problemen ondervindt.
Katrijn
27 april 2019Dit artikel sprong mij meteen in het oog. Als lerares Nederlands en muziek weet ik als geen ander dat mijn stem één van mijn belangrijkste instrumenten is. Mijn stem verdient dan ook de nodige zorg en aandacht.
Niemand waagt zich als zanger(es) aan de hoogste noten zonder de nodige opwarmingsoefeningen. Ook een juiste lichaamshouding, het ademhalen vanuit de buik, het drinken van voldoende water en voldoende rustpauzes inlassen is in de muziekwereld een vanzelfsprekendheid.
Helaas is er in het onderwijs op dat vlak nog werk aan de winkel. Zo werd mijn vader die ook in het onderwijs staat eens bij de directeur op het matje geroepen omdat hij voor de klas een slok water had gedronken.
De tips van deze twee dames vormen alvast een mooie aanzet om hier verandering in te brengen. De Klasseprijs voor beste onderwijsscriptie hebben ze naar mijn mening dan ook dubbel en dik verdiend!
Laat een reactie achter