"Goede leraren zijn gouden gidsen"

Meer dan onderwijs brachten persoonlijke ambitie en artistieke leiders die in hem een kunstenaar zagen Haider Al Timimi’s leven in een andere versnelling. Afgestudeerd als automechanieker raast hij nu door de cultuursector als danser, regisseur en artistiek directeur. “Onderwijs slaagt pas in zijn taak als het bij alle leerlingen de echte capaciteiten spot en uitstrekt.”

Haider Al Timimi: “Wie ambitie heeft, jaagt doelen na. Maar het start allemaal bij je capaciteiten ontdekken. Ieder kind heeft die. Soms ligt het er vingerdik op, soms moet je als leraar wat langer zoeken, wat tegenwringen en de logische piste verlaten of studiekeuzes in vraag stellen. Pas als een leerling zich bewust is van zijn echte capaciteiten, komt de ambitie om steeds beter te worden en kan hij heel ver komen. Goede leraren zijn gouden gidsen in die zoektocht.”

Zonde ook dat we tso- en bso-jongeren intellectueel blijven onderschatten.
Haider Al Timimi
artistiek directeur

Jij kwam als 6-jarige nieuwkomer ons onderwijs binnen. Een grote aanpassing?

Haider: “Dat viel best mee. Mijn ouders kwamen vanuit Irak. Nog niet het volledig aan flarden geschoten land van vandaag. Wel een natie aan de vooravond van oorlog. In Vlaanderen stapte ik meteen het eerste leerjaar binnen. In een klas die – op extra kindvriendelijke kleuren en trotse tekeningen aan de muren na – een kopie van de Irakese kleuterklassen was. Ook hier: een leraar vooraan, kinderen braaf achter bankjes. Heel herkenbaar. Alleen de taal was aanpassen. Maar als enige zwarte eendje op een stadsschool nam ik de woorden snel op. Al duurde het wel even voor ik doorhad dat wanneer een klasgenoot me op de speelplaats ‘dom’ toe schreeuwde, hij dat niet als een compliment bedoelde. (lacht)”

“Na het zesde leerjaar kreeg ik – artistieke (dag)dromer op dansbenen – van het PMS (het vroegere CLB) de raad om een vak te leren. Een gelimiteerd studiekeuzeadvies uit bezorgdheid. Er speelden geen foute intenties, denk ik. Al blijft het vreemd dat mijn klasgenoten in Automechanica bijna allemaal een superdiverse achtergrond hadden. Het PMS redeneerde: in die sector kom je ook met een taalachterstand makkelijk aan de bak en speelt op de werkvloer minder racisme.”

Een mismatch voor jou?

Haider: “Eigenlijk zat ik graag in Automechanica. Ik had een uitstekende leraar die me ooit keihard met de voeten op de grond zette na een uitstekend rapport. ‘Stop met zweven, Haider. Die 8 voor jou is heel gewoontjes. Jij kan stukken beter.’ Hij had gelijk. Zijn feedback motiveerde me om mijn tenen uit te kuisen, door hem heb ik verder gestudeerd. Die leraar had echt impact op mijn leven.”

“Niet al zijn collega’s waren even inspirerend. Een leraar geschiedenis telde jarenlang de lesuren af tot zijn pensioen, gaf nauwelijks les. De Wereldoorlogen en het interbellum, dat interesseert die gasten niet, dacht hij. Een gemiste kans, te meer omdat goede geschiedenislessen de beste remedie is om te vermijden dat we fouten uit het verleden vandaag blind herhalen. Zonde ook dat we tso- en bso-jongeren intellectueel blijven onderschatten.”

“En helaas voor mij vroeg niemand waar mijn ambities echt lagen. Ontwaarde geen enkele leraar mijn artistieke capaciteiten. Vandaag denken we nog altijd dat kunst niets voor tso- of bso-leerlingen is. Pas als een kunstenaar of toneelgezelschap op school passeert, worden die onvermoede capaciteiten wel aangewakkerd.”

Portret van Haider Al Timimi — **Haider Al Timimi:** “Zoek naar de competenties van àl je leerlingen.”

Slaagt onderwijs pas als het bij alle leerlingen capaciteiten benoemt en ambitie wekt?

Haider: “Ja. Maar daarvoor moeten we nog meer naar leerlingen kijken. En kinderen niet naar studierichtingen oriënteren die de school aanbiedt of richting postjes waar de arbeidsmarkt om smeekt, zonder je af te vragen: is dat wat de leerling echt wil? Zeker leerlingen met sociaal zwakkere achtergrond overkomt dat te vaak. Die hebben niet altijd ouders die studie-opties van naaldje tot draadje kennen en opvolgen. Of leraren overtuigen dat zoon of dochter meer een denker dan een doener is, ondanks een (kleine) taalachterstand.”

“Daarom: zoek naar de competenties van al je leerlingen. Graaf diep, leerlingen weten het vaak zelf niet goed. Stel je niet tevreden als een leerling zonder veel problemen meedraait in een richting. Zoals ik in Automechanica. Zoek uit waar ze echt warm van worden. Als je ze daarna op hun competenties aanspreekt, versnelt hun onderwijs. Dan mag je heel veel van een kind vragen. Dan ontwikkelen ze een nederigheid tot leren: ze beseffen dat ze nog lang niet alles weten over hun favoriete materie en willen met jouw hulp dieper graven. Uitzoeken hoe ze moeilijke wiskunde of elektronica onder de knie krijgen. Hoe ze perfecte taarten bakken, de pittigste kapsels knippen. Want daar ligt dan hun ambitie, hun toekomstdroom.”

“Ik geloof heel sterk in onderwijs als een dialoog tussen leerlingen en leraren. Kijk naar de klimaatbetogers: hoe ze met hun burgerlijk ongehoorzaamheid politici, maar ook leraren, uitdagen om het probleem te bespreken, inzichten samen te leggen en tot oplossingen te komen. Jongeren tonen een grote honger naar kennis en voegen veel toe aan het debat.”

Jij geeft 12 jongeren een podium in je voorstelling ‘Zero for Conduct’. Daar denken ze onderwijs om. Lopen de jonge acteurs dan allemaal vast?

Haider: “Ze komen uit verschillende windstreken en studierichtingen. Hun ervaringen met onderwijs wisselen, maar ze zien veel leeftijdsgenoten sukkelen. Als voorbereiding op ‘Zero for Conduct’ legden ze samen wat fout loopt. In het stuk verbeelden ze dat zo mooi mogelijk om daarna de toeschouwers aan het denken te zetten.”

“Wat tijdens de gesprekken hard bij me binnenkwam: jongeren botsen vandaag op exact dezelfde constructiefouten van onderwijs als ik 20 jaar geleden. Fout gestuurde studiekeuze, het watervalsysteem, de miskenning van tso- en bso-leerlingen, een hoog percentage lessen in monoloogvorm … Pijnlijk toch?”

”De laatste decennia raast de maatschappij aan 1000 kilometer per uur. We fabriceren computers die zelf denken, mogen binnenkort plannen maken voor een vakantie op een asteroïde. Maar op sommige scholen tikt de tijd tergend traag. Sterker nog: de klok lijkt er stil te staan. Klaslokalen zien er al 50 jaar hetzelfde uit, leerstof zit nog te vaak geklemd in vakken, leerlingen worden nog altijd geleerd om punten te scoren en niet om voor zichzelf kennis op te doen, nieuwe inzichten over leren knallen stuk op gesloten deuren. Er lijkt een stop te zitten op de groei van onderwijs. Geen sneer naar de leraren, wel naar vastgeroeste onderwijsstructuren.”

Willen de jongeren uit ‘Zero for Conduct’ zelf leraar worden en het onderwijs van onderuit veranderen?

Haider: “Of er tussen de toneelspelers toekomstige leraren zitten, weet ik niet. Wel dat verandering van onderuit bijzonder krachtig kan zijn. Een pak leraren doet er alles aan om buiten de lijntjes te kleuren en vernieuwen daardoor onderwijs in hun klas of school. Ze zijn ontzettend betrokken (van nature, trucjes of formules hebben ze daarvoor niet nodig), gaan in dialoog, tasten met hun leerlingen af wie ze zijn en wat ze willen worden en zoeken intensief naar de fonkel in ieders ogen. Ze voelen zich gelijkwaardig aan hun leerlingen. Alleen in wijsheid en kennis verschillen ze.”

“Die leraren schrappen geen moeilijke leerstof van de menukaart uit schrik dat hun leerlingen zich verslikken in grote stukken vlees. Nee, ze mixen de leerstof tot drink-klare shakes, waar alle rijke ingrediënten nog in zitten. PAV-leraren die over de verlichting vertellen bijvoorbeeld. Die zelfs denker Baruch Spinoza aandurven, maar hem aanbrengen via zijn bijna 21ste-eeuwse vluchtmotief naar onze tolerante streken.”

“Of leraren die ruim tijd maken voor moeilijke onderwerpen als religie, wetenschap, filosofie, identiteit en die er daardoor in slagen om iedereen met iedereen te laten praten. Onbetaalbare lessen in een tijd waarin we elkaars taal steeds minder lijken te spreken, waarin respect een zeldzaam goed is. Elke klas verdient zulke kleppers van leraren. En die mogen daarvoor best een CEO-loon vangen.”

Zero For Conduct is een coproductie van Kloppend Hert en fABULEUS.

Bart De Wilde