Agora-klas: stappenplan naar doe-meer-zelf-leerlingen

© Eva Vlonk

Vrijdagmiddag, lunchpauze in GO! Atheneum Geraardsbergen. Jana heeft er net een voormiddag Nederlands opzitten. Om 13.30 uur verwelkomt ze een gastspreker die les komt geven aan haar leerlingen. Tussendoor: een interview met Klasse. Eerst grist ze een broodje mee in de keuken, daarna opent ze het Agora-klaslokaal en ontgrendelt haar laptop om de Agora-aanpak te illustreren. Tijd is er niet. Toch maakt ze die. Voor een even bevlogen als doodeerlijk relaas over de stap van klassieke lessen naar zelfsturing en teamwerk.

Ontstaan

“We leven niet in hokjes, maar in onderwijs stoppen we wel alles in aparte vakken en gesloten lokalen. Vreemd toch? Plus: als je alleen voor de klas staat, moet je kiezen: focussen op sterke leerlingen of op wie moeilijker kan volgen? Wat je ook doet: een groep leerlingen ergert zich of haakt af. Jij als leraar ook. Door al die frustraties raken we uitgeblust. Ons recept om die frustraties weg te werken is de Agora-klas: zelfsturend en vakoverschrijdend onderwijs in teams. Daarmee hopen we bovendien de immense stap naar hoger onderwijs kleiner te maken.”

Werking

“Dat gieten we in een digitaal weekoverzicht voor onze leerlingen, waarin staat wat we van hen verwachten, wat de richttijd is voor elke opdracht en welke leraren wanneer aanwezig zijn. Differentialen berekenen als de leraar wiskunde in de Agora-klas rondloopt, is handiger. Maar het moet niet. Leerlingen plannen individueel wanneer ze de leerstof aanpakken. Op maandag alle wiskunde erdoor? Kan perfect. Onder de geschatte tijd voor geschiedenis blijven en meer tijd kopen voor wiskunde of een boek grijpen in onze leesplek? Prima.”

“Leerlingen moeten in de Agora-klas zelf uitzoeken wat ze nodig hebben om de opdrachten te volbrengen. Lukt het zelfstandig? Of schakelen ze een hulplijn in – klasgenoot, leraar, internet – om tot een beter resultaat te komen? Nieuw, want veel leerlingen leunen graag achterover om het antwoord van de leraar te krijgen.”

“Onze leerlingen schalen zich voortdurend in. Interessant voor ons: wat als een leerling denkt dat hij de leerstof beheerst, maar slecht scoort op controletoetsen? Wat als een leerling in de klas aangeeft dat zijn werk af is, maar thuis hard moet bijtrappen? Of wat als een leerling zich niet goed voelt en zich niet kan concentreren? Dan nemen we die even apart, zoeken uit waarom het niet lukt en tekenen samen een realistische planning uit. Ons lokaal en onze co-teaching laten dat perfect toe om bij te sturen.”

Voorwaarden

“Even cruciaal is de samenwerking binnen ons team. We investeren veel tijd in overleg, nieuwe cursussen, uitleg aan de ouders, sfeer in het lokaal. En we draaien allemaal extra uren omdat we alleen zo altijd als duo in de Agora-klas kunnen staan.”

Successen

“Door vakken te clusteren, zien leerlingen minstens evenveel leerstof en hevelen ze inzichten sneller over. Met de technieken om woordbetekenissen te analyseren in Nederlands raken ze ook in andere talen een eind ver. En we kunnen knippen in het aantal (huis)taken. Een schrijfopdracht over mens en wereldbeeld levert punten op voor Nederlands en cultuur. De taak wint aan belang. Leerlingen hebben minder huiswerk, maar werken wel harder in de klas.”

“We kunnen veel makkelijker differentiëren. Kan een leerling de luisteropdracht invullen na 1 keer luisteren? Of heeft hij een pauzeknop en meerdere luistersessies nodig? In een gewone klas gold voor iedereen dezelfde afspraak: 2 keer luisteren, dan invullen. Omdat je alleen in een klein klaslokaal stond, kon het moeilijk anders. Een leerling met taalachterstand scoort dan keer op keer een 3 en maakt geen vooruitgang. Nu krijgt hij de tijd en kansen om te groeien. Scoort hij van meet af aan behoorlijke punten, maar moet hij daarvoor steeds minder de pauzeknop indrukken.”

“Voor ons, leraren, wordt lesgeven een teamsport. We overleggen voortdurend, leren van elkaar. En we vangen elkaar op als we onszelf voorbijhollen in onze brandende ambities, nieuwe cursussen of meetsystemen. Dan drukt een collega op de pauzeknop: ‘Stop! Geef volgende week die les van vorig jaar. Die was best goed.’”

Struikelblokken

“We leerden dat we onze ambities moeten durven opgeven. Oorspronkelijk wilden we alles meteen klaar hebben voor een volledig jaar. Alle projecten, alle cursussen, (bijna) alles vakoverschrijdend. Onmogelijk. Sleutelen en bijsturen onderweg moet kunnen.”

“We zetten onze deuren open voor leraren en directeurs uit andere scholen. Die haken soms af op de extra uren die we draaien. ‘Dat lukt bij ons nooit’, zuchtten ze. Klopt: meer uren draaien is zwaar. Maar de Agora-uren zijn zalig. Nooit tuchtproblemen, altijd een collega om te overleggen en volop kansen om een leerling individueel te begeleiden.”

Toekomstdromen

“Leerlingen vertellen ook dat ze de leerstof beter beheersen. Die check willen we verlengen naar hoger onderwijs. We willen het effect op latere studies zien: slagen meer leerligen erin om de horde naar hoger onderwijs te nemen? We hopen ook dat we de Agora-werking kunnen uitbreiden naar andere vakken en jaren. Dat zou ons ongelooflijk gelukkig maken.”