Gouden weken: “Meer dan kennismakingsrondje in elke les”

Alain Noëz: “Je legt dan een fundering. Je vergaart info over je klas om je pedagogisch-didactische aanpak uit te tekenen. Als je je groep goed kent, kan je effectief lesgeven. Daarom zijn de septemberweken van ‘goudwaarde’. De term is van de Nederlandse auteur Boaz Bijleveld. Hij wijst op het belang van groepsdynamica en inspireert zich op de stadia van groepsvorming.”
“Dat model biedt voer om te reflecteren over jouw klasgroep. We denken dat het leren vlotter loopt als je je klas van bij de start goed managet en tot een sterke, veilige groep uitbouwt. Want dan weet je in welke klas je veel structuur moet bieden, in welke klas je de leerlingen wat ruimte kan geven, hoe je kan differentiëren, hen kan laten participeren …”

Alain Noëz: “Inderdaad, maar als leerlingen in elk vak apart op dezelfde manier met elkaar kennismaken, kan het al gauw wat vervelend worden. Spreek dus liever met je team af wie welke kennismakingsactiviteit doet: wie visualiseert de klasafspraken, wie laat de leerlingen al eens coöperatief samenwerken, wie verkent de behoeften van de groep?”
“Vaak hangt de aandacht voor groepsdynamica ook af van een welwillende leraar. Sommige leraren vinden het tijdsverlies, alweer iets erbovenop, of iets voor de klastitularis. Terwijl het hele team aan dezelfde klasgroepen lesgeeft en er baat bij heeft dat de groepsdynamiek goed zit.”
“Bovendien kan je aan zulke activiteiten ineens leerdoelen koppelen: naar elkaar leren luisteren en praten met elkaar, je noden onder woorden leren brengen, zijn vaardigheden die je dan kan oefenen.”
“De kennismaking hoeft ook niet op hobby’s en interesses gericht te zijn. Je kan vakgericht inchecken en intussen voorkennis ophalen. Voor het vak geschiedenis even peilen wat leerlingen over een bepaalde historische periode weten bijvoorbeeld. Of iemand die een boek over de Romeinen las, kan dat later eens voorstellen aan de anderen.”

Alain Noëz: “We bevelen dat aan als de context erom vraagt. Zo creëer je ruimte om kennismakingsactiviteiten op te zetten, samen te werken met collega’s … Scholen zien de klassieke startdagen in september soms als een pr-stunt en sturen leerlingen op citytrip of op sport-tweedaagse. Maar voor veel leraren voelen ze als een verplicht nummertje zonder duidelijke meerwaarde. Terwijl goed uitgewerkte startdagen net essentieel zijn om je de noden van je leerlingen te leren kennen en je didactiek erop af te stemmen.”

“Jongeren hebben elkaar vaak ook 2 maanden lang niet meer ontmoet, ze zijn het niet altijd meer gewoon om in een grote groep te functioneren. Met groepsvormende en verkennende activiteiten oefenen ze die vaardigheden opnieuw.”

Alain Noëz: “Een 1-op-1-gesprek met elke leerling is tijdrovend, ik ben daarom voorstander van proactieve cirkels. Een kringgesprek is niet zomaar wat gepalaver. Je structureert door vooraf het onderwerp en duidelijke afspraken vast te leggen: leerlingen mogen elkaar niet onderbreken, je geeft geen feedback op de feedback, een leerling mag passen als hij het woord krijgt. Na de cirkel bedank je iedereen voor zijn inbreng. Zo leren je leerlingen naar elkaar luisteren.”

“In september kan je met deze methodiek gericht peilen naar de ervaringen en de behoeften van de leerlingen. Denk daarbij aan de ‘ijsbergtheorie’: het gedrag is het zichtbare deel van de ijsberg. Die kleine top geeft iets prijs over de emoties en nog dieper de behoeften van leerlingen. Met een cirkelgesprek kijk je ‘onder water’.”

Alain Noëz: “Starten met een klassieke test of screening kan natuurlijk. Maar zo’n toets moet meer informatie dan louter punten opleveren. Het resultaat moet vooral jou als leraar vooruit helpen: ‘Wat leer ik uit die testresultaten voor de didactische aanpak van deze leerlingen en klas, hoe pas ik mijn traject aan?’ Met een cirkelgesprek kan je ook naar de voorkennis van de leerlingen peilen. Je vraagt wat de leerlingen nog weten van vorig schooljaar. Zo merk je snel wie helemaal mee is en wie je moet bijspijkeren.”

“Vraag ook de klastitularis en andere collega’s van vorig jaar naar het leerproces van je leerlingen. We raden scholen aan om daartoe in september een portretterende klassenraad te organiseren. Sommige leraren horen vooraf liever niet te veel over hun nieuwe leerlingen. Ze willen starten met een ‘blanco blad’. Maar als professional is het noodzakelijk op tijd te weten wanneer jongeren tegen bepaalde grenzen aanlopen. Dan kan je snel ingrijpen en vaar je die eerste weken niet blind.”