Lesgeven in de zomerschool: 3 leraren delen hun tips

Heifa Mabrouk, leraar Nederlands en plastische opvoeding, coördineerde in 2020 de zomerschool ‘Expeditie 9000’ in de Gentse Rabotwijk. Daar kwamen leerlingen van Freinetschool Mandala met een leer- of taalachterstand naartoe.

Vak- en klasdoorbrekend werken spreekt aan

“Kinderen die huiveren voor wiskunde, berekenen enthousiast de afmetingen van een spelbord als ze het daarna zelf kunnen knutselen. Door rekenen te combineren met een creatieve opdracht gaat het veel makkelijker. Klassen mixen in de zomerschool levert ook op: leerlingen uit het derde, vierde en vijfde zoeken spontaan samen antwoorden op taalvragen vanuit hun uiteenlopende kennis én talenten.”

Taal oefenen lukt beter in herkenbare context

“Voor ze hun bubbelspel en een puzzel over de wijk ontwikkelen, filosoferen de leerlingen eerst samen met onze partner Odissee. Om hun mening goed te verwoorden, moeten ze de de juiste woorden gebruiken. Zo oefenen ze de taal in een concrete context. Dat doen ze ook als we rappen met Kapow, want dan moet je rijmen en goede zinsconstructies gebruiken.”

Elkaar complimenten geven motiveert

“Kinderen creëren samen én evalueren elkaar. Onze partner decreatievestem.be gebruikt daarvoor het Makers Passport, een evaluatieboekje, maar de kinderen beoordelen elkaar ook tijdens het werk. Ze vragen elkaar om hulp of geven een compliment. Dat oefenen we vooraf met ons zelfgemaakt complimentenrad. Als een kind vaker hetzelfde compliment krijgt, noemen we dat een ‘talent’. Wanneer je leerlingen elkaars sterktes leert bevestigen, creëer je een positieve sfeer. En voelt elke kleine stap als een succes.”

Projectwerking kan je spreiden

“2 weken lang fulltime aan een project werken, is best intensief voor leraren én leerlingen. Maar het kan ook op iets kleinere schaal en gespreid. Leerlingen geven bijvoorbeeld instructies in het Nederlands terwijl ze een doek weven met natuurlijke elementen (natuurwetenschappen, techniek, P.O.) volgens technieken uit de hele wereld (aardrijkskunde).”

Je hoeft zelf niet alles te bedenken

“Ben je zelf niet zo’n crea bea of handige harry? Boek eens een workshop. Er bestaan heel wat externe partners. Alleen al in en rond Gent heb je keuze zat. iDROPS focust op STEM-gerichte technieken, bij Kopergietery kan je terecht voor taal- en expressie. In het Industriemuseum kunnen je leerlingen aan de slag in de drukkerij, het textielatelier of in de Tinker Studio. Laat je gidsen in het STAM, leer tuinieren in de Odisee-moestuin, knutsel erop los bij Manoeuvre kunstenplek, maak een filmpje bij Vroem Vroem animatie, of print wat in 3D met Masala.”

Martine Beidts, leraar wiskunde eerste graad in GO! atheneum en leefschool De Tandem Eeklo, geeft al 5 jaar lang een paar dagen uitleg bij vakantietaken in de zomer. In 2020 breidde ze haar zomerlessen uit om leervertraging door corona weg te werken. Ook in de zomer van 2021 werkt ze in de vakantie leerlingen uit de A−stroom bij voor wiskunde.

Laat leerlingen zelf nadenken over waar ze staan

“Tijdens de zomerschool wissel ik klassikale uitleg af met individuele taken. Ik start met een onderwijsleergesprek en een bordschema, dan volgt er een spel en een taak – alleen of in duo – in de klas. Verbeteren doen de leerlingen zelf met de correctiesleutels aan de verbetertafel. Natuurlijk ben ik er om hun vragen te beantwoorden. Onderaan de taak is er ruimte voor reflectie. De leerlingen noteren er wat ze al beheersen en waar ze nog aan moeten werken.”

“Gedifferentieerd zelfstandig werk kan je stimuleren met problemsolving-kaartjes: die hebben een geïllustreerde denkvraag op de voorzijde en een tip op de achterzijde. Dat daagt de leerlingen uit om al hun kennis en vaardigheden in te zetten om een wiskundig probleem op te lossen. Met de oefenboeken van Matrix volgen ze hun eigen leerpad. Wie goed bezig is, gaat over naar een hoger niveau.”

Laat je leerlingen foto’s nemen van het bord

“De zomerschool is meer dan een beetje extra uitleg hier en daar. Ik ontwierp een transparant parcours met een eindtest, zodat de leerlingen ergens naartoe werken. Vooraf bundel ik de 6 onderwerpen van de zomerlessen in een boekje. Daar vinden de leerlingen mijn klassikale uitleg terug. Ze mogen tussendoor ook foto’s nemen met hun gsm van de bordschema’s als samenvatting om te studeren voor de eindtest. En die test brengt over het algemeen op. De eerste weken van het schooljaar merk ik dat de leerlingen van de zomerschool beter kunnen meevolgen dan het jaar ervoor.”

Een spelvorm triggert

“Tijdens de zomerschool kan ik rustig experimenteren met een aantal spelvormen. Starten met een ‘onderzoekje’ prikkelt de nieuwsgierigheid. Voor statistiek wegen we bijvoorbeeld alle boekentassen en maken we een frequentietabel. Breuken oefenen we met een dobbelsteen en een bingokaart, de vierkantswortel met domino. Een inleidend of afsluitend quizje met Socrative of Kahoot is ook leuk voor de leerlingen, en jij meet ermee of ze de stof beheersen.”

Schakel oudere of sterke leerlingen in

“Ik kreeg tijdens de zomer al een paar keer hulp van een leerling van het vijfde middelbaar. Hij gaf zelf een stukje uitleg aan de leerlingen van het eerste en het tweede middelbaar. Hij vond het fijn om zelf even ‘leraar’ te zijn. Maar ook de sterkere leerlingen laat ik ‘assistent’ van de leraar spelen. Dat boost hun zelfvertrouwen.”

Individuele pauzes lonen

“Een voordeel van de zomerschool is de relaxte sfeer. Een kind dat zich moeilijk kan concentreren, mag van mij al eens een luchtje scheppen. Die leerling komt na een paar minuten vanzelf terug. Sta je dat niet toe, dan zoeken leerlingen een excuus om de klas te verlaten: ‘Ik moet dringend naar het toilet.’ Ik verkies eerlijke communicatie en vertrouwen, dat zeg ik ook aan mijn leerlingen. Na hun pauze gaan ze vlotter aan de slag.”

“Mooi om te zien hoe de zomerschool drempels weghaalt: je kan met die leerlingen een sterkere band uitbouwen. Ze durven meer vragen te stellen als het even niet zo goed lukt, en ze gaan vlugger een gesprek aan als er zich thuis of op school een probleem stelt.

Lore Dumoulin, student lerarenopleiding lichamelijke opvoeding aan Hogeschool PXL, begeleidde tijdens de zomer van 2020 enkele sportnamiddagen bij PXL Summer School. Daar kunnen studenten of werkenden die een nieuwe studie aanvangen hun kennis van bepaalde vakken bijspijkeren.

Inspraak verhoogt de motivatie

“Vraag deelnemers vooraf welke sporten ze elke namiddag willen doen. In de zomer van 2020 waren ze heel benieuwd naar spikeball, waarbij je de bal op een trampoline laat stuiteren. Honkbal speelden ze liever dan voetbal. We luisterden naar hen en zochten het materiaal via Sport.Vlaanderen. Als leraar wil ik mijn leerlingen inspraak geven en laten kiezen hoe we een lesdoel invullen, om ze extra te motiveren.”

Binnen je eindtermen kan je veel variëren

“Ook leerplandoelstellingen zijn vrij algemeen. Balvaardigheid kan je met volleybal of basketbal oefenen maar ook met nieuwe sporten als spikeball en kinnball. Vernieuwend werken is ook leuker voor jezelf.”

Een doorschuifsysteem breekt de sleur

“Samen met de 2 andere monitoren, verdeel ik de groep in 3. Elk team beoefent een andere sport en schuift na een tijd door. Dat is iets tijdrovender op het moment zelf, vergt wat meer voorbereiding en meer opruimwerk achteraf, maar het rendeert: het brengt afwisseling en schwung in de les, die 2 uur duurde.”

Samen lessen voorbereiden verruimt je blik

“Lessen ontwerpen met 2 andere monitoren vind ik heel verrijkend: na een brainstorm werk je je idee uit vanuit verschillende perspectieven. Door dat strakke lesontwerp verdeel je het werk vrij vlot de dag zelf. Je maakt samen fouten en leert daaruit. Samenwerken met andere (L.O.-)leraren biedt veel voordelen. Bij co-teaching krijg je bijvoorbeeld feedback van elkaar, niet alleen van je leerlingen. Je kan sport ook makkelijk combineren met leerstof van andere vakken, waardoor je meteen ook het bewegingstekort bij jongeren aanpakt.”