Mogen we nog lesgeven, meneer? 

“Leraren liggen wakker van hun effectieve lestijd”, vertelt Pedro De Bruyckere (Arteveldehogeschool Gent). “Ook pre-corona al. De leescijfers van mijn blogteksten over time on task, het bewaken van lestijd, schoten door het plafond. En als ik de term ‘lestijd’ laat vallen tijdens presentaties, gaan zowel de vingers als decibels omhoog.”

“Corona drukte ons hard met de neus op de bekende feiten: lestijd is een ontzettend kostbaar goed. Leraren zijn gemotiveerd om hun leerlingen te voeden met sterke lessen. Maar voor je effectieve leerstrategieën inzet om iedereen maximaal aan het leren te krijgen, moet je eerst je lestijd beschermen.”

Niet makkelijk, toont TALIS-onderzoek. Steeds meer les gaat verloren aan administratie en ordehandhaving. Hoe veel lestijd verliezen we?

“En er is meer. Een recent Brits onderzoek toont dat we de verloren tijd onderschatten. Het wijst erop dat kleine stoorzenders – een hardnekkige laatkomer, een rinkelende smartphone, een collega die aanklopt om papieren te verzamelen – meer tijd happen dan we denken. Die onderbrekingen hebben een verborgen kost. Je leerlingen vinden hun concentratie niet in 1 vingerknip terug.”

“Soms ligt de oorzaak buiten de school. Doen leraren alles wat ze kunnen met prima lessen, maar kijken de grote ramen van het klaslokaal uit op het marktplein. Concentreer je op de wekelijkse, rumoerige marktdag als leerling maar eens op je rekensommen. Dan moet je met grotere oplossingen komen: pas je het uurrooster aan en reserveer je de turnlessen tijdens die ochtend? Of plak je het onderste deel van het venster af?”

Wat nu? In kaart brengen hoe vaak je lessen onderbroken worden?

“Neem je les op je smartphone op. Of vraag een stagiair die je observeert om die onderbrekingen eens bij te houden. Doe dat met het volledige team. Dan kan je samen bespreken waar je kleine stukjes realistische winst kan boeken. Blijven leerlingen beter in focus als de atlassen klaarliggen op hun bank of niet?”

“En iedereen verliest wat tijd na de speeltijd. Maar in sommige klassen zijn leerlingen na 1 minuut weer aan het werk, in andere duurt het 5 minuten. Leer van elkaar: misschien geeft je collega vóór de speeltijd al instructie en weten zijn leerlingen perfect wat ze moeten doen. Dat kan je moeiteloos overnemen.”

“Regels, routines en relaties zijn de beste tijdbewakers. Zeker als het hele team ze deelt. De snelste leerlingen doen er 20 dagen over om een routine eigen te maken, andere tot 250. Als je dan het jaar daarop weer andere gewoontes moet aanleren, verlies je veel tijd.”

© Eva Vlonk

Kan je voorbeelden geven van regels en routines?

“Spreek ouders aan als hun kinderen systematisch te laat komen. Netjes voor de schoolbel arriveren is een routine. Zeker in kleuterklassen denken ouders ten onrechte dat het niet zo nauw steekt. Maak ze duidelijk: jouw nonchalance haalt de kwaliteit van mijn les of gesprek naar omlaag. Niet alleen jouw kind, maar alle leerlingen zijn daarvan de dupe.”

Je pleit niet voor minder kringgesprekken of didactische uitstappen?

“Zet daarbij technologie verstandig in. Afwezigheden afroepen, moet dat echt meteen en luidop, of vink je in stilte je lijst af wanneer je leerlingen een individuele opdracht hebben? En zet technologie ook in als leermiddel. Denk aan flip the classroom. Als leerlingen dat gewoon zijn, dan win je lestijd in de klas. Terwijl het pure lesgeven aan 25 leerlingen in 25 slaap- of woonkamers misschien minder ideaal is: dan mag je nog zoveel afspraken maken, de onderbrekers heb je nooit in de hand. Denk maar aan chat-oproepjes, inkomende mails, labiel internet, broers of zussen die aandacht eisen.”

Legt time on task geen extra druk op leraren en leerlingen en mooie informele leerkansen?

“Net door je lestijd effectief te beschermen, komt er tijd voor het relationele aspect van onderwijs. Het helpt ook je klasmanagement. En het wordt nog mooier: nadenken over effectieve lestijd dwingt ons om planlast te bekijken. Dat we net door minder planlast tot meer lestijd komen? Dubbel geluk voor elke leraar.”

100 procent effectieve lestijd is onmogelijk. Wat kan wel?

“Vandaag zitten we gemiddeld aan 75% benutte leertijd. Dat betekent dat je op 4 leerjaren eigenlijk 1 schooljaar verliest. Als je dat percentage met je school omhoog krijgt, creëer je meer leerwinst dan wanneer je alle leerlingen 1 uur extra in de klas houdt. Zeker als je tegelijkertijd werk maakt van effectieve leerstrategieën en het curriculum ontvet, zodat het mandje van leraren niet overloopt.”