Zo maak je kinderen weerbaar tegen pesten: 5 oefeningen

Mooie tips. Vooral te benutten nog voor kinderen of jongeren in problemen komen. Pas op voor de valkuil dat het van de individuele weerbaarheid van het kind afhangt of het al dan niet gepest wordt. Pesten gaat uit van degenen die pest en van de velen omstaanders die het tolereren. Ook daar moet er gekanjerd worden. Vast en zeker op nog heel andere manieren. Pesten voorkomen en in de kiem smoren, doe je samen. Het gewicht op de schouders van slachtoffers wordt heel wat lichter van zodra ze steun ervaren. Een WIJ-gericht antwoord is ook daarom belangrijk.

Bedankt voor de tips. Ik ben benieuwd naar de toepassing ervan in het secundair onderwijs. Misschien gaan wij leerkrachten er dan te gemakkelijk van uit dat leerlingen dan wel mondig genoeg zijn om pestproblemen met woorden alleen op te lossen?

Lisa, leerkracht PAV

Kinderen worden niet gepest omdat ze niet weerbaar zijn maar omdat er een pester is. Deze pester heeft begeleiding en aansturing nodig. Het heeft dan ook geen enkele zin om het slachtoffer een kunstje te leren. Onder het toeziend oog van de trainer lijkt dit succesvol te zijn maar zodra het kind er alleen voorstaat durft het niet meer en neemt de spanning nóg meer toe. Deze aanpak zegt 'verander jij je gedrag want dan zal het pesten stoppen', waarmee de schuld bij het slachtoffer wordt gelegd. Pesten kan alleen gestopt worden door de pester te stoppen. Elke andere aanpak is gedoemd te mislukken.

Er zijn in Nederland meer dan 70 interventies. Het merendeel hiervan maakt het slachtoffer het verwijt maakt niet weerbaar te zijn. Slechts 2 interventies richten zich op het gedrag van de dader. De een wil dit bestraffen en de ander (het Pestbriefje) vraagt om begeleiding en correctie van de pester.
Ik vermoed dat pesten deel uitmaakt van de ontwikkeling van ons brein, want pesten doet zich voornamelijk voor in de leeftijdsgroep van 10-14 jarigen. Het begint soms al bij 8 jarigen maar de piek ligt bij 12-13 jarigen. De ernstigste gevolgen zien we bij kinderen van 13 jaar en ouder.
Was het kind eerst nog dol op de juf/meester, nu worden zij bekritiseerd en bespot. Het kind voelt zich 'meer' dan anderen en toont dit door iemand voor wie hij/zij niet bang hoeft te zijn, fysiek of psychisch te mishandelen. Dit noemen we pesten.
Vrijwel alle interventies zijn gebaseerd op symptoombestrijding en hebben nauwelijks effect. Hierdoor zijn en worden er nóg meer interventies gemaakt. Doordat slechts 10% van de kinderen zich tot pester kan ontwikkelen is het lucratiever om de overige 90% te laten betalen voor een kunstje. Dit verklaart waarom men er niet voor schroomt de schuld bij het slachtoffer te leggen.
Het gedrag van de pester lijkt een voorloper van de pubertijd te zijn en is mogelijk bedoeld om los te komen van de ouderlijke bescherming en aansturing. Het is de eerste merkbare stap naar volwassenheid, en iedereen weet hoe moeilijk die stap kan zijn. Enig begrip en begeleiding van volwassenen zal meer succes hebben dan de slachtoffers te leren zich stoer te gedragen. Ik ben geen tegenstander van dit soort opvoedprogramma's, ook al zijn ze in strijd met het motto dat ieder kind zichzelf mag zijn, maar ze hebben meestal niets met pesten te doen.

'Kies Kleur Tegen Pesten' gebruikt het Pestbriefje om medewerkers te vormen.

Ik lees graag het verhaal van Rinus.
Wat mij opvalt is dat steeds het slachtoffer zich moet trainen: psycholoog, weerbaarheid,... . Dit kost handenvol tijd en geld! Wanneer moet de pester eens leren hoe zich te gedragen bij de psychiater, gedragstherapie,... . Het slachtoffer is meestal heel plichtsbewust en zachtaardig van karakter, aangenaam in de klas,... Zij hoeven hun gedrag niet te veranderen!
Pesters aanpakken blijkt een taboe en dat vind ik heel jammer!

Beste Rinus,
Beste Leen,
Bedankt voor jullie terechte nuancering. Kinderen die slachtoffer zijn van pesten hoeven inderdaad de schuld niet bij zichzelf te zoeken. De Rots en Water-techniek is enkel bedoeld om een kind meer zelfvertrouwen te geven en weerbaar te maken. Dat is maar één elementje in de preventie en/of nazorg van pesten.
Over de vele facetten van een pestbeleid op school en de aanpak thuis lees je in de reeks: www.klasse.be/reeks/pesten/
Vriendelijke groeten,
Mieke, redactie Klasse

Beste Leen, beste Rinus

Er wordt inderdaad nog te vaak aan victim blaming gedaan.
Pesten is een groepsprobleem. In een pestsituatie heb je vaak verschillende rollen (de pester, de gepeste, de omstaanders, de meelopers en de verdedigers). Je lost pesten niet op door de pester en de gepeste te isoleren. Inzetten op weerbaarheid is zoals Mieke zegt ook maar een element in de preventie of nazorg van pesten. Pesten vraagt een brede aanpak.
Als schoolmedewerker heb je een belangrijke rol. Zeg in blok & consequent ‘Uitsluiten kan niet!’
Directeur, secretariaatsmedewerker, leerkracht én poetshulp. Bedenk met het hele schoolteam hoe je pesten kan voorkomen. En hoe je met pestsituaties omgaat. Een duidelijke visie rond pesten is heel erg belangrijk!
Zo heb je een gezamenlijk kader rond pesten waar je altijd op kan terugvallen.
Als begeleider moet je maximaal inzetten op een betere teamspirit in de groep. Al in een zeer vroeg stadium: in de eerste graad van het middelbaar, aan het begin van het schooljaar. Want het is makkelijker om iemand te pesten die je niet zo goed kent.
Bij Jong & Van Zin zetten we niet alleen in op de weerbaarheid van het individu maar werken we ook aan de weerbaarheid van de groep.
Want zelfs het sterkste zaadje vergaat in zure grond.

Het is wel steeds omgekeerde wereld. Mijn kind zit ook op therapie omdat andere kinderen zijn grenzen overschrijden en geen respect tonen. Mijn kind is zachtaardig en respectvol naar mens en dier...hij is goed wie hij is.....maar blijkbaar is dat niet goed? Wanneer draait het nu eens om...wanneer worden de ouders van de pesters eens aangesproken en gaan zij op therapie....ook vaak niet omdat die ouders zelf een grote bek hebben en het niet willen horen want dan moeten ze er ook iets mee doen en vaak hebben zij daar geen zin in...makkelijk om dan de ouders aan te spreken waarvan je weet dat die wel met hun kind aan de slag gaan......neemt ook niet weg dat ik blij ben dat mijn zoon leert om sterker in zijn schoenen te staan maar blijft toch oneerlijk....het wordt tijd voor verandering...

Ik begrijp heel goed dat er gedacht wordt dat de pester zelf aangepakt moet worden en dat is ook zo, echter heb ik diverse kinderen getraind (door mentale coaching en fysieke oefeningen) die gepest worden wanneer de leraar het niet ziet. Voor de juf of meester is dit best een moeilijke situatie omdat de helft van het gepest achter hun rug om gedaan wordt. Daarom train ik kinderen niet alleen tegen 1 pester op deze school, maar om zich de rest van hun leven sterk in hun schoenen te voelen bij welke situatie dan ook!

Ik hoop ten zeerste dat ik niet de enige ben die deze aanpak ongepast vind (maar nog niet zo ongepast als "je kind is een dombo, komaan redactie, nu gaan jullie zelf mee in het de schuld leggen bij het slachtoffer). Los van alle wel erg dubieuze tips (op één been gaan staan tegen pesten, echt?) wil ik ook wel eens de wetenschappelijke fundering zien voor deze uitspraken. Ik las een aantal passages op de site waarnaar gelinkt wordt, maar buiten een bloemlezing wel erg twijfelachtige uitspraken zie ik geen verwijzingen naar onderzoek waaruit blijkt dat een groep kinderen met deze methode weerbaarder staat dan een andere groep die deze tips niet gebruikt (géén vervolgonderzoeken, gelijktijdige metingen met voldoende proefpersonen en een significant verschil in het ophouden van het pestgedrag).

De "rots en water"-aanpak lijkt mij meer een godsdienst/levenshouding te willen zijn dan een wetenschappelijk onderbouwde methode tegen pesten, wat ook blijkt uit teksten op hun site: "The aim of the program is to build a Rock and Water Person. This is a person who is aware of their own qualities and who has the courage to follow their feelings, who is willing to discover their own path and who will be able to manage the responsibilities and challenges they encounter on their way through life." of ook wel "specially nowadays, living in a multi-cultural, fast changing society, there is a desperate need for guidance of youth in finding their way to happiness, real strength and meaningfulness. In many traditional cultures it was common to guide young people, boys and girls, through an Initiation Process, (a kind of Rites of Passage,) that made the passage from boy/girl to manhood/womanhood a lot easier and safer. Given the intense pressure to perform that young people are now subjected to, it is especially unfortunate that Rites of Passage rituals no longer exist. To some degree The Rock and Water Program can be seen as a substitute for the guidance given in traditional Rites of Passage processes". Met andere woorden: gaat het hier om een weerbaarheidsmethode? Graag antwoord.

Inderdaad: "Jouw zoon heeft het profiel om gepest te worden, laat hem maar in therapie gaan". Wat voor de jongen heel erg een teken van falen was. En de pesters, ach die bleven eens een middagje binnen i.p.v. te spelen. Met leerkrachten gepraat, van school veranderd, veel tranen en hevige discussies ...Leerkrachten doen soms een duit in het zakje en zijn soms zelfs aanleiding tot pestgedrag van kinderen, immers, als zij een kind als pispaal uitkiezen is het voor sommige kinderen normaal om partij te trekken voor juf. Zelfs leerkrachten met goede bedoelingen, die echt hun best doen, zien het niet en als ze 't zien, weten ze niet hoe ze adequaat kunnen reageren. Nog veel werk aan de winkel om al dat verdriet te vermijden. Misschien volwassen geworden pesters laten zoeken naar de oorzaak van hun gedrag?

Heel zinvolle tips. Nu vroeg ik mij af, op welk wetenschappelijk onderzoek jullie je gebaseerd hebben bij tip 4. Ik zou hier graag meer over willen lezen!

Ik merk dat veel reacties gaan over victim blaming, over wie de schuld van het pesten draagt en wie er voor moet opdraaien. Maar daar gaat het eigenlijk niet om. Er bestaan geen goede redenen om te pesten (als in "iemand die te raar is vraagt erom gepest te worden"). Het pesten gebeurt uit frustratie, jaloezie, miskenning. Het idee dat pesters zelf goed in hun vel zitten en vanuit die zelfverzekerdheid anderen te lijf gaan, is fout. Pestgedrag brengt zowel de pester als de gepeste, als alle omstaanders en de hele samenleving leed. En het is maar de vraag of de pesters straffen helpt. In sommige gevallen wel, in andere niet, en wordt het conflict enkel groter.
We richten ons er dus beter op het verdwijnen van het pestgedrag.
De gepeste weerbaarder maken helpt wel. Dat betekent niet dat het pesten zijn of haar schuld is.