Games in de klas: wanneer werken ze?

Je start een Kahoot en in geen tijd zijn je leerlingen enthousiast. Maar op de toets achteraf lijkt het of die quiz niet veel uitgehaald heeft. Games maar opbergen dan? Niet als het aan expert Ellen Vanderhoven en leraar Michaël De Borre ligt. “Je doel en werkvorm bepalen of ze werken.”

1. Het doel bepaalt de tool, niet omgekeerd

Ellen Vanderhoven, Kenniscentrum Digisprong: “Formuleer eerst je lesdoel en bepaal dan met welke werkvorm en game je dit lesdoel kan bereiken. Dat klinkt zo vanzelfsprekend, maar wanneer leraren met games aan de slag gaan in de les, vertrekken ze in de praktijk toch vaak vanuit de game zelf. ‘Ik wil graag iets doen met de Space Race van Socrative’, klinkt het dan.”

“Maar waarom wil je die game gebruiken? Waarom geef je de leerstof niet op dezelfde manier als vorig jaar? ‘Omdat leerlingen atlasoefeningen zo saai vinden en ik iets wil doen wat hen motiveert.’ Je lesdoelen zijn dus om leerlingen zich beter te leren oriënteren én ze te motiveren. Een spel als Geoguessr, waarbij leerlingen via Google Street view de weg moeten terugvinden, kan in zo’n geval meer motiveren dan opnieuw oefeningen te maken via een quizje van Socrative.”

“Oefeningen, op papier of digitaal, blijven oefeningen. Geoguessr is levensechter, bovendien krijgen ze onmiddellijk feedback die hen motiveert om hun strategie bij te sturen en zich nog beter te oriënteren, in plaats van een een score nadat de oefeningen afgewerkt zijn. Wil je eerder differentiëren omdat je leerlingen een groot verschil in voorkennis hebben, dan kan je een Space Race van Socrative gebruiken om nadien groepjes samen te stellen op basis van de resultaten.”

Lees verder onder de video.

Ellen: “Tijdens mijn doctoraat deed ik een studie naar een game rond veilig internetgebruik. Leerlingen liepen rond in een fictieve wereld die hen leert dat ze via social media meer informatie over zichzelf verspreiden dan ze denken. De ene groep speelde het spel gedurende een lesuur. De tweede groep werd na enkele levels telkens onderbroken om klassikaal te bespreken wat er precies gebeurde in het spel. De derde groep kreeg les over veilig internetgebruik zonder een game te spelen.”

“Alle leerlingen werden zich bewuster van de online risico’s en kenden een lichte attitudewijziging, maar de tweede klas kon de risico’s veel beter benoemen en was zich veel bewuster van die effecten. De game spelen is dus niet voldoende. Wel je lesdoel dat je voor ogen houdt en de werkvorm die je uitkiest om dat doel te bereiken.”

Michaël De Borre, leraar geschiedenis Middenschool Geraardsbergen: “De grootste meerwaarde van games is de motivatie van leerlingen, zeker wanneer hun schoolse interesse op een laag pitje staat. Kom ik de klas binnen met een Playstation onder de arm, dan heb ik mijn leerlingen al mee zonder een woord te zeggen. De moeilijkste klassen reageren er zelfs nog het beste op: ineens volgen ze 50 minuten muisstil de les.”

2. Je werkvorm bepaalt hoe je de game speelt

Ellen: “Een game kan je in tal van werkvormen inzetten: klassikaal, individueel, in groepjes, per 2 … Wil je de les kloklezen motiverend inleiden? Je kan alle leerlingen achter de pc zetten of je laat 1 leerling Racegame spelen terwijl de anderen het tikkende klokje meevolgen via de beamer.”

“Bespreek daarna de belangrijkste leerdoelen en oefen de klok verder in via oefenblaadjes. Wil je leerlingen vooral activeren? Laat leerlingen dan in duo’s aan de slag gaan: de ene leerling speelt, de andere noteert de tussentijden. De game bepaalt niet hoe je je les moet organiseren, wel omgekeerd.”

Lees verder onder de video.

Michaël: “In de geschiedenislessen laat ik leerlingen Assassins Creed Discovery Tour spelen. Dat is de educatieve versie van de gewelddadige game. Bepaalde tijdvakken zijn prachtig nagebouwd met verbluffende graphics. De ene keer neem ik hen mee op een stadstour door het oude Egypte zodat ze die wereld echt ervaren. Een andere keer laat ik hen vooral zelf de weg vinden van Athene naar Sparta.”

“In de lessen maatschappelijk atelier spelen leerlingen Overcooked. Zo trainen ze hun sociale vaardigheden. 4 leerlingen spelen het spel, de rest observeert hoe het spel uitmondt in pure chaos. Daarna bespreken we hoe hun klasgenoten het anders hadden kunnen aanpakken en hoe ze de taken kunnen verdelen.”

“Na een volgende spelbeurt nemen we de cursus erbij en passen we de theorie over rollen in een groepswerk toe op wat we observeerden. Elke ronde scoren de spelers ontzettend veel beter dan de vorige. Die feedback van de spelscore doet hen zichtbaar deugd. Een game heeft veel mogelijkheden. Denk out of the box.”

3. Verbreed het leereffect

Ellen: “Onderzoek toont aan dat games een positief effect hebben op de motivatie. Of leerlingen er ook beter door leren? Games zijn niet ontwikkeld om een hoger leereffect te garanderen. Maar leerlingen even goed laten leren, is minstens zo interessant, zeker omdat games veel andere zaken aanraken die het leereffect eerder verbreden dan verhogen. Zo scherpen leerlingen tegelijk met leerinhouden hun informatievaardigheden, digitale skills en sociale vaardigheden aan. Maar dan wel als de leraar daar bewust op inzet.”

Michaël: “In onze Delta-klas met cognitief sterk functionerende leerlingen speel ik het gratis spel Among Us, een digitale variant op De Mol. Ze oefenen ze hun communicatievaardigheden en leren ze hun emoties te reguleren en bespreekbaar te maken.”

Ellen: “Ook leerlingen met concentratieproblemen zijn gebaat bij games. Games slagen er meer dan werkblaadjes in om afleiding uit de omgeving weg te filteren en hun aandacht bij de game te houden. Gebruik games dus niet alleen als differentiatie, om de snelle werkers te belonen.”

“Als je een game wil inzetten om de tempoverschillen in je klas op te vangen, gebruik je het best een game als langduriger project waarbij ze veel vaardigheden moeten combineren om iets te creëren in plaats van een zoveelste oefening op dezelfde leerstof die je een keer digitaal aanbiedt. Zo kunnen leerlingen in die extra tijd interactieve verhalen of spellen programmeren via ScratchJr of een interactieve stadswandeling uitwerken via Actionbound.”

4. Hou het simpel

Michaël: “Zelf ben ik een fervente gamer. Mijn leefwereld en die van leerlingen kunnen zo vlot op elkaar aansluiten. Vakcollega’s willen sommige games ook uittesten in de klas omdat ze zien dat leerlingen op die momenten erg enthousiast in mijn les zitten, maar een simpele copy-paste lukt niet. Zoek uit wat werkt voor jou wat vertrouwd voelt en verlies je leerdoel en de noden van je leerlingen niet uit uit het oog.”

“Je moet niet onmiddellijk met een Playstation komen aandraven, als je nog nooit een controller vasthield. Laat 1 leerling met de game aan de slag gaan in de les terwijl de rest observeert en feedback geeft. Zo behoud je zelf ook meer het gevoel van controle en verminder je de kans op technische problemen. Speel het spel ook altijd eerst thuis met je partner of kinderen en werk samen met collega’s die meer thuis zijn in het technische luik. Veel games zijn ook gratis beschikbaar.”

Ellen: “Leraren gebruiken soms Minecraft om 3D-modellen te laten bouwen, maar het blijkt lastig om de game op alle pc’s te installeren voor elke leerling. Bovendien maken leerlingen elkaars bouwwerken soms stuk en is het moeilijk om de werken te evalueren omdat er geen lerarenplatform is. Doel niet bereikt.”

“Maar voor een ander doel kan de game wel perfect worden ingezet. Wanneer leerlingen leren over gebouwen en hun functies, bouwen ze met de hele klas een stad na. Per 2 creëren ze 1 gebouw in de stad. Ter afronding maken ze een virtuele stadswandeling terwijl leerlingen toelichting geven bij hun constructie.”

“Zo moet Minecraft maar op de helft van de computers geïnstalleerd worden, wordt het spel coöperatief waardoor leerlingen elkaars werk niet meer afbreken en is het veel gemakkelijker om de lesdoelen te evalueren. Loopt de uitwerking van een game nog mis, herformuleer je doelen en kijk hoe je ze efficiënter kan bereiken.”

Ook games inzetten in je klas?

Dit stappenplan van Game.Learn.Grow (Arteveldehogeschool) en de toolbox die Ellen Vanderhoven samen met Els De Latter ontwikkelde, helpen je om games in je klas te introduceren. Net als de gids van European Schoolnet.

De Vlaamse overheid ondersteunt scholen die zelf een game willen uitwerken. Dien je project in bij Smart Education @ Schools of bij het VAF Gamefonds. Michaël De Borre ontwikkelde zo met collega’s de gratis VR-game Kuub.

Li's Verheyden