Hoe omgaan met eetstoornissen in de klas?

An Vandeputte: “Het is een ziekte van alle tijden, maar vanaf het begin van de coronacrisis zagen we inderdaad een sterke stijging in het aantal eetstoornissen in ons land. De pandemie heeft een enorme psychologische impact gehad, vooral op jongeren. Van de ene dag op de andere hadden ze geen controle meer over hun leven: activiteiten vielen weg, en sociale contacten werden sterk beperkt.”

An Vandeputte: “Volgens onderzoek komen eetstoornissen vooral voor bij jongeren tussen 15 en 25 jaar. Al zien we dat ook veel jongere kinderen er de laatste jaren mee kampen. We horen bijvoorbeeld geregeld verhalen over kinderen uit het lager onderwijs die al volop calorieën aan het tellen zijn. Of kleuters die hun buik te dik vinden.”

“Naast de leeftijd speelt ook het geslacht een rol: zo komen anorexia en boulimia ongeveer 10 keer vaker voor bij meisjes dan bij jongens. Bij eetbuistoornissen is dat verschil minder groot: die komen ongeveer dubbel zo vaak voor bij meisjes.”

“Risicogroepen zijn jongeren die heel veel bezig zijn met hun uiterlijk, of die een sport beoefenen waarbij de gewichtsklasse belangrijk is. Denk bijvoorbeeld aan dans en ballet. Maar ook zeer perfectionistische leerlingen of jongeren met faalangst lopen een hoger risico. Wanneer hun zelfbeeld voor een groot deel afhankelijk is van hun succes, kunnen ze tegenvallers niet goed opvangen. Daardoor komen ze soms in de problemen.”

An Vandeputte: “Beginnende eetproblemen worden vaak op school ontdekt. Daar zijn er veel ogen die de jongeren dagelijks opvolgen. Denk maar aan de klastitularis, de turnleraar, de directie, het personeel dat toezicht houdt tijdens de lunch … Maar het eetgedrag van een leerling zegt zeker niet alles. Dat dat hier en daar wat hapert, hoort nu eenmaal bij de normale ontwikkeling van jongeren.”

An Vandeputte: “Wees uiteraard alert wanneer een leerling systematisch te veel of te weinig eet en constant calorieën telt. Maar weet ook dat een eetstoornis iets heel complex is. Vaak speelt er veel meer dan alleen het afwijkend eetgedrag. Het hele leven en functioneren van de leerling verandert meestal op verschillende vlakken.”

“Zie je bijvoorbeeld een snelle toename of afname van het gewicht? Heeft een leerling geregeld een flauwte? Draagt iemand veel laagjes kleding boven elkaar vanwege de kou? Dat zijn enkele lichamelijke kenmerken die in de richting van een eetstoornis kunnen wijzen.”

An Vandeputte: “Voordat je de leerling aanspreekt, praat je het best eerst eens met een aantal collega’s of met het CLB. Vertel hen wat jij geobserveerd hebt. Herkennen ze dat gedrag? Als dat zo is, kan je samen bepalen wie er het best geplaatst is om te gaan praten met de leerling in kwestie.”

“Wie dat is, kan van veel factoren afhangen. Wie vertrouwt de leerling? Maar ook: voel je je comfortabel genoeg om het onderwerp aan te snijden en kan je er voldoende afstand van nemen? Leraren die zelf bijvoorbeeld erg bezig zijn met gewicht en voeding, zijn vaak minder geplaatst: non-verbaal kunnen ze verkeerde signalen uitstralen.”

An Vandeputte: “De belangrijkste tip: maak van die leerling geen ‘specialleke’ in de klas. Blijf vooral de leerling zien, niet de eetstoornis. Zie je dat een leerling nog steeds niet eet tijdens de middag? Dan hoef jij er echt niet naast te gaan zitten om het voedsel op te dringen. Focus je niet te hard op dat bord. Als leraar is het niet je taak om politieagent te spelen. Jongeren leren tijdens hun therapie zelf wel stappen te zetten om te eten.”

“Vraag je leerling op welke manier je dan wel kan helpen bij het herstel. Wat zijn de moeilijke momenten voor de jongere en hoe kan je die opvangen? Als je leerling bijvoorbeeld aangeeft dat het in de refter veel te druk is, kan je misschien een eetmoment in de klas organiseren. Maak daar een ontspannen momentje van: zet wat muziek op, praat eens over de weekendplannen in de klas.”

An Vandeputte: “Vroeger kozen heel wat scholen inderdaad voor zo’n ‘probleemgerichte’ aanpak wanneer een leerling een eetstoornis had. De hele klas kreeg dan les over de eigenschappen van die stoornis en de gevolgen ervan. Maar intussen weten we dat die aanpak schadelijke neveneffecten heeft.”

An Vandeputte: “Door in te zetten op de 5 groeithema’s. Dat zijn thema’s die zich richten op de ontwikkeling van álle jongeren, niet alleen op wie een probleem heeft. Een eerste groeithema waar je aan kan werken, is het zelfwaarde versterken. Stimuleer zelfwaardering van de leerlingen op verschillende vlakken en zorg ervoor dat het uiterlijk daarin geen overdreven belangrijke factor is.”

“Ten tweede kan je werken aan een positief lichaamsbeeld. Sta stil bij de verschillende functies van het lichaam en help jongeren in te zien dat schoonheid vooral bepaald wordt door uitstraling. Dat heeft te maken met de binnenkant: je persoonlijkheid, je interesses, hoe je met anderen omgaat …”

“Een ander groeithema dat je kan behandelen, is het omgaan met emoties. Leer jongeren praten over hun (negatieve) gevoelens in plaats van ze te onderdrukken. Bespreek de oorzaken en gevolgen van stress en hoe ze ermee kunnen omgaan. Je kan in de klas ook aan de slag gaan met mediaweerbaarheid. Via sociale netwerksites worden leerlingen blootgesteld aan ideaalbeelden. Vaak worden die ook gemanipuleerd. Laat ze daarover discussiëren.”

“Ten slotte kan je ook inzetten op het belang van goede sociale contacten. Vrienden en familie die de jongeren accepteren zoals ze zijn, vormen een beschermende factor. Leerlingen die goed omringd zijn, kijken meestal positiever naar hun eigen lichaam.”