Bestaat de ideale klasopstelling?

Kies jij voor een klassieke klasopstelling met banken op rijen of een interactieve U-vorm? Klasse dook in onderzoek en serveert 4 wetenschappelijke weetjes.

1. Dé ideale klasopstelling bestaat niet

De ideale klasopstelling hangt af van wat je wil bereiken bij je leerlingen: concentratie tijdens een toetsenweek, samenwerking in kleine groepjes of gewoon minder getetter en gewiebel. Eerst leerdoel, dan pas klasopstelling dus. En elke opstelling heeft voor- en nadelen.

Voor en nadelen van je klasopstelling

Rijen

Voordeel: leerlingen kunnen goed en ergonomisch naar het bord kijken. Je hebt een goed zicht op de leerlingen vooraan, geschikt voor frontaal onderwijs én individueel werk.

Valkuil: niet de meest geschikte opstelling voor actieve werkvormen en creatieve aanpak. Leerlingen achteraan ontsnappen aan je aandacht en je stapt niet altijd gemakkelijk tot bij alle leerlingen.

Varianten: elke bank apart op rijen is goed voor de concentratie, sterkere controle en individuele instructie. Je geraakt bovendien gemakkelijk bij elke leerling. Per 2 op rijen kan ook, ideaal voor duowerk.

U-vorm

Voordeel: ideaal voor meer interactie en discussie, je kan elke leerling goed zien en snel helpen. De U-vorm biedt meer kansen om samen te leren.
Valkuil: niet zo geschikt voor grote klassen, stille leerlingen of om te differentiëren. Minder geschikt voor frontaal onderwijs: de leerlingen aan de kant kunnen het bord niet zo goed en ergonomisch zien.
Varianten: je kan een U-vorm combineren met een klein groepje in het midden, individuele banken verspreid over de U of zelfs 2 U-vormen in elkaar voor grotere groepen. Deze combinatievormen maken differentiëren makkelijker.

Groepjes

Voordeel: uiterst geschikt om samen te werken en kennis te delen in actieve werkvormen. Klassieke groepjes voelen ook veilig voor veel leerlingen. Ze bieden veel kansen op zelfstandig werk, individueel en in groep.
Valkuil: praten en opdrachten kopiëren is soms verleidelijker dan écht (samen)werken. Weinig geschikt voor frontaal onderwijs. Je hebt als leraar ook minder controle.
Varianten: een groepje in combinatie met een U-vorm of rijtjes is ook mogelijk.

2. Klasopstelling met rijen geen slecht idee

Wil je dat je leerlingen vaker hun hand opsteken, gemakkelijker doen wat je vraagt of instructies opvolgen? Leerlingen op rijen vertonen volgens onderwijsprofessor Nigel Hastings 15% meer wenselijk gedrag. Rijen zijn ook beter voor individueel werk omdat leerlingen niet tegenover elkaar zitten en zich beter kunnen focussen.

In groepjes verhoogt de tijd die leerlingen gemiddeld aan een taak besteden. Leerlingen op rijen leveren dezelfde kwaliteit af als in groepsopstellingen, maar werken sneller en maken dus meer oefeningen of taken. Eerst goed nadenken als je een klasopstelling kiest is dus de boodschap.

3. Meisjes en jongens zet je het best door elkaar

Leerlingen zelf hun plekje laten kiezen? Veel kans dat meisjes naast hun vriendinnen zitten en ook de jongens elkaar opzoeken. Toch is het beter om jongens en meisjes door elkaar te zetten. Het wenselijk gedrag stijgt dan opnieuw met 15%.

4. De leraar kiest het best de plekken

Een Amerikaanse leraar onderzocht voor haar masterthesis het effect van klasopstellingen in haar wetenschapsklassen. Ze zette haar 100 leerlingen gedurende 16 weken op 3 verschillende manieren: de leerlingen kiezen zelf hun plekje in de klas, leerlingen krijgen een willekeurige plek, de leraar kiest de plekken en houdt daarbij rekening met noden van leerlingen, maar ook wie met wie goed kan samenwerken.

Wat bleek? Dat de leraar het best gericht zijn leerlingen een plek geeft. De leerlingen haalden zo betere resultaten. In bepaalde gevallen zelfs 30% meer.

Handige tools voor verdeling van plaatsen in de klas

Classcharts: deze tool met kleurcodes helpt je klas en school om de leerlingen op de meest geschikte plek te zetten om gedrag en schoolprestaties positief te beïnvloeden. Op basis van heel wat factoren en data zoals leerstijl, persoonlijkheid, geslacht, schoolprestaties … berekent het systeem automatisch de beste klasopstelling. Die creëert extra leertijd en zorgt ervoor dat leraren zich beter voelen. De tool is gratis, de extra’s zijn betalend.

Stoeltjesdans: met deze gratis tool breng je in een handomdraai het sociaal klimaat van je klas in kaart waarmee je je klasopstelling kan perfectioneren.

Social Shuffle: 4 keer per jaar krijgt iedereen een andere plek. De tool zorgt ervoor dat kinderen in de buurt van zoveel mogelijk verschillende klasgenoten komen te zitten. Zo leert iedereen elkaar beter kennen.

Gynzy: Maak heel eenvoudig een plattegrond van je klas met een uitgebreide keuze aan meubels. Voeg de namen van je leerlingen toe. En met 1 knop mix je iedereen eens door elkaar.

Met dank aan professor onderwijsmanagement Martin Valcke en professor vakdidactiek humane wetenschappen en onderwijstechnologie Jo Tondeur.

Sara Frederix en Eline Godaert

3 reacties ingeklapt

Jan T'Sas

6 oktober 2016

Over klasinrichting kun je toch wel meer zinnigs zeggen dan dit. Jammer genoeg wordt slechts oppervlakkig uit nochtans heel interessant onderzoek geput. Veel meer vind je in De Bruyne, E., Tondeur, J. & Van den Driessche, M. (2011), De fysieke klasruimte als educatieve setting met betrekking tot ICT-gebruik. Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen, Universiteit Gent. Bij Die Keure kun je voor een habbekrats zelfs een poster kopen met alle mogelijke klasopstellingen en hun voor- en nadelen (heel leuk getekend en ingekleurd door Elfriede De Rooster). De poster hoort bij mijn boek (sorry voor de zelfreclame, maar 't is moeilijk om het hier niet te vermelden) 'Sprekend leren. Wanneer groepswerk echt rendeert in het lager onderwijs'.

Reageren

Saskia van der Linden

11 november 2017

Heel oppervlakkig, inderdaad. Ik zie bv geen pedagogische argumenten. Ik ben op zoek gegaan naar de poster, die ik graag aan mijn studenten zou willen presenteren. maar kan hem nergens vinden, niet bij De keure, niet bij de illustrator ...... Heeft iemand een tip?

Reageren

Casper Hulshof

8 oktober 2016

Het zal vooral bedoeld zijn als een luchtig en eenvoudig overzichtje van bevindingen. Tenslotte haal je zelf ook Jo Tondeur aan en die is juist benaderd voor dit overzicht.

Reageren

Jan T'Sas

13 oktober 2016

Hm, niet mee eens. Je kunt ook luchtig en eenvoudig, en toch diepgaand over een onderzoek schrijven, dat is net de meerwaarde van populariserende journalistiek. Het een spreekt dus het ander niet tegen. En waarom geen hyperlink toevoegen naar onderzoek voor al wie meer wil weten?

Reageren

Judith VD

21 februari 2018

Omdat, jammer genoeg, heel wat wetenschappelijke magazines hun artikels betalend maken, ze zijn dus niet openbaar. Bovendien zijn wetenschappelijke artikels jammer genoeg niet altijd even leesbaar (kan sterk wisselen).

Reageren