Omgaan met verdriet en rouw in de klas

Ook al denk je goed voorbereid te zijn, op een dag verrast de confrontatie je in de klaspraktijk. Verdriet en rouw, groot of klein, is een ingrijpend onderwerp dat het best met zachtheid en authenticiteit benaderd wordt. Wat doe je en wat beter niet? 2 keer 7 tips.

Wat is verdriet en rouw?

Op school komt verdriet in alle gradaties en variaties voor: een onvoldoende voor een proefwerk, “Ze pesten mij”, “Mijn ouders houden niet van mij”. Een schooljaar moeten overdoen en al je vriendjes zien vertrekken naar de volgende klas.

Het verdriet als een kind een dode eekhoorn vindt in het bos is natuurlijk van een andere intensiteit dan als er een mens sterft met wie de leerling een emotionele band heeft. Soms zet een klein verlies de deur open om een groot verdriet opnieuw boven te halen (uitgestelde rouw).

Klein verdriet in de klas: 7 tips

Een leraar die een klimaat creëert waar leerlingen terecht kunnen met al hun gevoelens, ook met hun kleine verdrietjes, zorgt ervoor dat leerlingen ook groot verdriet makkelijker kunnen verwerken.

Praat in de klas vaak over gevoelens. Leraren die een sfeer scheppen waar leerlingen terechtkunnen met àl hun gevoelens (blij, bang, boos, kleine verdrietjes), zorgen ervoor dat ze ook groot verdriet makkelijker kunnen verwerken.
Durf vertellen over de dood. Een dode vogel in het park, bloemen die verwelken Er zijn veel aanleidingen om te tonen dat de dood bij het leven hoort.
Toon je eigen gevoelens (verdriet, boosheid, angst). Wat je doet, is ‘normaal’. Je geeft het goede voorbeeld.
Antwoord op alle vragen. Schrik niet van vreemde vragen (“Moet mijn opa nu aarde eten”, “Heeft mama het nu koud?”). Vertel geen leugens. Geef toe dat je niet op alle vragen een antwoord weet.
Luister naar de gevoelens achter de vragen. Voelt de leerling zich schuldig? Is hij boos? Luister ik naar zijn gevoelens of zeg ik “dat het wel overgaat”?
Zeg dat verdriet lang kan duren en nooit helemaal verdwijnt. Als je een leerling voorhoudt dat hij gauw niet meer verdrietig zal zijn, zal hij na een tijdje zijn gevoelens niet meer durven tonen.
Maak een stille hoek in de klas of een stille ruimte in de school. Leerlingen kunnen daar naartoe als ze dat wensen. Daar worden wel dwingende afspraken over gemaakt.

Groot verdriet in de klas: 7 tips

Een onverwacht overlijden, een dodelijk ongeval op school of in de buurt. Lesgeven alsof er niets aan de hand is, is geen optie. Leerlingen worstelen op twee niveaus met de dood: ze proberen te begrijpen wat de dood precies betekent én ze proberen om te gaan met hun gevoelens. Hoe kan je ze als leerkracht steunen?

Laat leerlingen voelen dat ze welkom zijn met hun verdriet. Dat je dat verdriet erkent. Laat hen er in de klas over praten als ze dat willen. Toon dat je bezorgd bent. Trek de aandacht open naar alle leerlingen.
Lok vragen uit en beantwoord ze eerlijk. Een antwoord op moeilijke vragen kan ook zijn “Ik weet het niet”.
Zoek samen met de leerlingen naar manieren om verdriet te verwerken: schilderen, poëzie, muziek, een wandeling, schrijven. Of misschien is er een ritueel op school? Bijvoorbeeld een kring vormen en even stil zijn. Zo voelen leerlingen zich in de groep opgenomen en gesteund, ook op moeilijke momenten. Als je anders nooit over religie praat, moet je dat nu ook niet doen.
Zoek uit wat leerlingen kunnen doen bij de begrafenis/uitvaartdienst/crematie. Geef ze de kans om als groep – eventueel met de hele school – de begrafenis/crematie bij te wonen. Dat is voor iedereen een belangrijke stap in het rouwproces.
Bekijk even of je de leerlingen thuis kan helpen. Vaak is er zoveel verdriet dat ouders niet openstaan voor het verdriet van hun kinderen.
Houd in het oog hoe leerlingen verdriet verwerken. Verminderde leerprestaties, onhebbelijk gedrag, ongewone reacties kunnen een uiting zijn van het verwerkingsproces. Verwijs tijdig door (naar CLB, huisarts) als de rouw problemen dreigt te geven.
Als een leerling uit de klas overlijdt, doe dan niet alles weg wat aan die leerling herinnert. Een foto in de klas is een gelegenheid om te praten. Het is ook een teken dat wie weg is, niet vergeten is. Verdriet kan lang duren en verdwijnt nooit helemaal.