Europa uitleggen aan tienjarigen was spannender dan aan tafel in De Afspraak

Hendrik Vos: “Mij specialiseren in 1 thema en daarover ingewikkelde academische artikels publiceren, schenkt me niet genoeg voldoening. Ik geniet enorm van voor de klas staan. De lichaamstaal van mijn studenten lezen en daarop inspelen, daar bloei ik van op.”

“Ik start al jaren mijn lessen met een open gesprek: studenten vertellen me wat hen bijblijft uit de actualiteit. Soms beheerst een doembericht hun gedachten, soms zijn ze laaiend omdat het die dag sneeuwt. Altijd vind ik wel een haakje waaraan ik mijn les kan ophangen. De studenten bepalen de structuur van mijn verhaal, niet de volgorde van een diapresentatie.”

“Ik weet heel duidelijk wat ik op het einde van de rit aan kennis wil meegeven, maar ik waaier ook graag uit als verteller. Die flexibiliteit heb ik nodig. Daarom hou ik niet van de verengelsing van het hoger onderwijs. Beschrijf ik een staatsman of gebeurtenis in 20 Nederlandse woorden, dan val ik in het Engels terug op 3 woorden.”

“Geef ik college in het Engels, dan hoor mezelf saaie, elementaire zinnen debiteren en val ik in slaap van mijn eigen les. Daarnaast vind ik dat het Engels van studenten overschat wordt. Online horen ze vaak kromme zinnen en slang, veel studenten missen leerinhoud bij Engelse colleges. Ik kan meer begeesteren en bezielen in het Nederlands.”

Hendrik Vos: “In dat opzicht ben ik ouderwets: vertellen, daar hou ik het meeste van. Een bal in het auditorium gooien of studenten laten stemmen over stellingen, past niet bij mij. Maar ik veroordeel andere, innovatieve manieren van lesgeven zeker niet. Toen ik – vóór corona – onderwijsdirecteur in mijn faculteit was, moedigde ik blended learning zelfs aan.”

“Technologie kan je bevlogenheid ondersteunen, maar is geen garantie op succes. Veel hangt af van jouw begeestering als leraar. En het is niet omdat studenten graag naar de les gaan, dat je les informatief minder sterk is. Plezierig en kwalitatief lesgeven sluiten elkaar niet uit.”

Hendrik Vos: “Eigenlijk niet. Ik ben een kind van het vernieuwd secundair onderwijs dat later werd afgevoerd. Maar dat had zeker ook mooie kanten. We kregen Latijn en Grieks, maar ook ambachten en techniek. Een radiootje maken, brood bakken, we leerden het allemaal. Als keuzevak konden we aan streekexploratie doen, dactylo of Duits volgen. Een heel tof systeem, vond ik.”

“Je ontdekte wat je graag deed, wat je kon, waar je tegenop keek. Naast de pure kennislessen kamden we onze streek uit per fiets, gingen we naar oude huizen kijken. Ik liet Latijn schieten en dook een tijd helemaal in wiskunde, om uiteindelijk in de Politieke Wetenschappen te belanden. Ik ging graag naar school. Het hielp natuurlijk dat mijn broers en ik het getroffen hadden bij het uitdelen van de genen. We haalden makkelijk hoge punten.”

Hendrik Vos: “Mijn moeder was huisvrouw maar moedigde me wel aan om naar de bib te gaan en veel te lezen. Ze droomde ervan dat ik leraar tekenen zou worden, onderwijs was voor haar een mooi carrièrepad. Leraren konden niks verkeerds doen. Ze hadden natuurlijk gezag, hun straffen werden niet in vraag gesteld. Terwijl leraren ook maar mensen zijn die al eens fout oordelen.”

Hendrik Vos: “Mijn vader werkte eerst in een papierfabriek, daarna in een beschutte werkplaats. We hadden niet veel middelen, de sneeuwklassen en de Romereis gingen aan me voorbij. Maar dankzij een studiebeurs kon ik wel naar de universiteit. Sociale emancipatie via onderwijs was in mijn jeugdjaren een hot item.”

Hendrik Vos: “De Wablieft-prijs voor klare taal was de mooiste trofee die ik ooit won. Ik deelde hem met journalist Rob Heirbaut voor een boek over Europa dat we samen schreven. Een onderwerp dat het imago heeft saai en stoffig te zijn, maakten we volgens Wablieft boeiend en begrijpelijk voor elke leek. Dat vond ik een hele grote eer.”

Hendrik Vos: “Met simpele woorden en directe taal raken goede kinderboeken je tot in je ziel. Ze roepen een heel palet aan emoties op, van vrolijk tot boos en triest. Dat pure vind ik een enorme kwaliteit. Voor ik aan een krantencolumn begin, blader ik telkens even door een kinderboek. ‘Vos en Haas’ of ‘Het land van de grote woordfabriek’. Dan weet ik weer waar ik naartoe moet: raak schrijven zonder al te veel franjes. De Frans-Duitse as tastbaar maken of verschillende kanten van de klimaatproblematiek schetsen, lukt me beter dankzij dat ritueel. Kinderboeken zijn een zwaar onderschat genre.”

Hendrik Vos: “Die eerste keer voor een klas tienjarigen had ik meer zenuwen dan in Terzake of De Afspraak. Op tv iets uitleggen, heb ik intussen wel onder de knie. Zou de mayonaise ook pakken bij 20 kinderen? Ik probeerde het met een opblaasbare wereldbol, dan pas zie je hoe klein Europa eigenlijk is. En binnen Europa verdelen grenzen die piepkleine landjes ook nog. Als die allemaal apart willen omgaan met grote problemen als klimaat of veiligheid, lukt dat niet.”

“De grote-mensen-boodschap voelen kinderen wel aan: als je wil samenwerken, moet je water bij de wijn doen. Thuis moeten ze de tablet ook delen met broers of zussen. Op het einde van mijn les, scandeerden ze het nieuwe woord dat ik hen had geleerd: ‘compromis!, compromis!’ Magisch.”

Hendrik Vos: “De wijsheid dat het compromis vaak nog zo slecht niet is, vind ik nog belangrijker dan de kennis over de Europese instellingen. Joseph Bech, ooit premier van Luxemburg en een belangrijke figuur in de Europese eenmaking, vertelde hoe een priester zijn dorp stapje per stapje de zomertijd in loodste, door de klok van de kerktoren elke dag 5 minuten vooruit te zetten. Bech was meer fan van geleidelijkheid dan van revoluties en grote debatten. Samen met de Nederlandse minister van buitenlandse zaken en met onze Belgische minister Paul-Henri Spaak bereidde hij de eengemaakte Europese markt voor.”

Hendrik Vos: “Het is een boeiend experiment. Op je zestiende weet je al wat je belangrijk vindt en dat zal voor iedereen anders zijn: klimaat, veel geld verdienen of voor anderen zorgen. Dan kan je nadenken hoe de maatschappij voor je georganiseerd moet worden. Gaan stemmen past daarbij.”

Hendrik Vos: “Als een student het antwoord schuldig blijft op een examen, betrek ik dat snel op mezelf: ‘Verdorie, had ik het beter uitgelegd, dan had hij het wel geweten.’ Het jaar erop zet ik dat stukje leerstof nog meer in de kijker met een voorbeeld, of bouw ik herhaling in, in de hoop dat het dan écht blijft plakken.”