Alcohol en drugs op school: 5 vragen (en antwoorden)

“Na schooltijd zag ik een groepje zesdejaars joints roken voor de schoolpoort. Dat baart me zorgen, zowel voor de leerlingen als voor het imago van de school. Maar het gebeurde buiten ons terrein én na de uren. Kan ik hen daarop aanspreken?”

Silke, leraar 2e graad secundair

“Een evidente regel die je neer kan pennen: drugs bezitten, gebruiken of verhandelen op school is verboden. Weet dat je reglement niet hoeft te stoppen aan de schoolpoort. Vanaf 2025 geldt er een nieuwe rookwetgeving die roken of vapen sowieso verbiedt in een zone van 10 meter van de ingang van het schoolgebouw. Juridisch gezien kan je de afspraken ook probleemloos uitbreiden naar buitenschoolse activiteiten, stages, op werkplekken … Let er wel op dat zowel het team als de leerlingen de regels kennen.”

“Stopt het groepje na je interventie met roken? Dat is de eerste stap. Daarnaast kan je ook een denkproces in gang zetten. Spreek de rokers gerust aan op hun voorbeeldrol naar jongere leerlingen toe: zien gebruiken, doet gebruiken. Maak hen mee verantwoordelijk voor een veilige en gezonde schoolomgeving.”

“Situatie ontmanteld? Blijf de komende weken waakzaam in je klas: misschien speelt er meer mee bij een bepaalde leerling en vang je ook andere signalen op. Vermoeidheid tijdens de les, verminderde motivatie, punten die achteruit gaan, spijbelgedrag … Dan is er wellicht nood aan interne of externe begeleiding. Twijfel je aan je observaties? Blijf er niet alleen mee zitten, maar wissel ervaringen uit met collega’s of directie.”

“Samen met een aantal collega’s organiseer ik dit jaar de Italiëreis voor onze vijfdejaars. Mogen de leerlingen daar alcohol drinken? De meningen van de begeleidende leraren zijn verdeeld.”

Jochen, leraar 3e graad secundair

 “Los van de wet moet je ook het welzijn van je leerlingen mee in de weegschaal leggen. De richtlijn van het WHO is daar zeer helder over: alcohol wordt uit gezondheidsoverwegingen afgeraden bij jongeren onder de 18. Wil je daar als onderwijsinstelling wel tegenin gaan?”

“Wanneer je alcoholgebruik toch toelaat, maak je best heel duidelijke afspraken. Wanneer mag het? Waar staan we het toe? Hoeveel glazen? Weet dat controle erg moeilijk wordt, zeker tijdens de vrije uren. Hou ook het leerdoel van je schoolreis altijd voor ogen: dat mag niet verhinderd worden door storend gedrag. Om problemen te vermijden, raden we scholen daarom aan om alcoholgebruik op reis niet toe te laten.”

“Een tip: kijk bij de voorbereiding van jullie reis ook eens in eigen boezem. Wat doen jullie als begeleidende leraren? Na een hele dag begeleiding in Venetië, klinkt een frisse cocktail op het San Marcoplein misschien als een welverdiende beloning. Maar wees je bewust van je voorbeeldfunctie: ook tijdens je vrije uren blijf je die verantwoordelijke rol hebben.”

“Ik denk dat ik onlangs een dronken leerling in de klas had. Constant de slappe lach, hikken, veel luider dan gewoonlijk en absoluut niet bij de les. Toen ik vroeg wat ze gedronken had, ontkende ze alles. De rest van dat lesuur had ik de klas niet meer in de hand. Hoe reageer je daar beter op?.”

Jason, leraar 3e graad secundair

“Begin geen welles-nietesdiscussie over wat die al dan niet gebruikte of dronk. De leerling zal wellicht ontkennen of in de tegenaanval gaan, en eigenlijk doet het er ook niet toe. Jij wil in de eerste plaats rustig les kunnen geven in een veilige leeromgeving. Hou het dus professioneel.”

“Wat doe je dan wel? Je laat de leerling het beste uit de klas halen onder begeleiding van directie of leerlingenbegeleiding. De jongere zelfstandig naar huis laten gaan, is geen veilige optie: onderweg kunnen er ongelukken gebeuren. Is er een rustige plek waar die even naartoe kan? Eventueel het secretariaat? Of bel je de ouders om de leerling te komen halen?”

“Na zo’n voorval is het van belang om die info op te nemen in de opvolgfiche van de leerling. Ook op de klassenraad kan je het incident bespreken: zo deel je de info en kan het hele team de zaak mee monitoren. Als er bezorgdheid ontstaat om het functioneren van de leerling, treedt het begeleidingsproces in gang.” 

“Vorig jaar kwam de politie met drughonden naar onze school. Ze deden er drugcontroles in de klas, op de gang en voor de lockers. Veel leerlingen waren erg onder de indruk. Ik vond het zelf ook een heftige actie. Is dat wel een zinvolle manier?”

Laila, leraar 1e graad secundair

“Een drughond geeft enkel aan of een leerling, jas of rugzak op een bepaald moment naar drugs ruikt. Opgepast: die resultaten kunnen vals positief of vals negatief zijn. Was een leerling de vorige avond op een fuif waar drugs gebruikt werden? Dan kan dat volstaan om de geur in de kleren te hebben. Omgekeerd zal een leerling met propere kleren – die regelmatig gebruikt maar niets op zak heeft – niet ‘betrapt’ worden tijdens zo’n controle.”

“Een goede raad: staar je niet blind op die zoektocht naar bewijzen. Sommige leerlingen die uit de groep gepikt worden, kunnen zich onterecht gestigmatiseerd voelen. Anderen zullen het net stoer vinden en zich profileren op dat imago. En wat als de uitslag van de controle negatief is? Zal dat je vermoedens over een bepaalde leerling plots wegnemen?”

“Samenwerken met de lokale politie is essentieel, maar controles vinden best plaats in de omgeving van de school. Op school zelf zijn controles enkel een stok achter de deur bij ernstige aanwijzingen. In plaats van grootschalige acties is een gerichte, discrete aanpak bij één of enkele leerlingen vaak effectiever.”

“Mijn directeur wil schoolbreed inzetten op de preventie van alcohol en drugs. Hij vraagt alle leraren om daar aandacht voor te hebben, maar ik vind mijn leerlingen nog wat te jong. Vanaf welke leeftijd praat je daar over?”

 Inge, leraar 1e graad secundair

“Wat je precies wanneer bespreekt, kan sterk variëren van klas tot klas en van leerling tot leerling. Er zijn wel enkele gemiddelden die houvast bieden. De gemiddelde leeftijd waarop jongeren hun eerste glas alcohol drinken, is 14,9 jaar. Het is bij uitstek de meest sociaal aanvaarde drug: leerlingen zien ouders, vrienden of kennissen eerder al alcohol drinken in hun buurt. Daarom breng je alcohol aan bod in de lessen vanaf de 3e graad lager onderwijs.”

“Bij andere drugs liggen de zaken anders. Voor cannabis is de gemiddelde beginleeftijd 15,7 jaar, maar de overgrote meerderheid van de middelbare scholieren (91,4%) rookt nooit cannabis. Daarom breng je dat thema niet standaard klassikaal aan bod. Sowieso niet in de 1e graad en enkel als het speelt bij de meerderheid van je klasgroep in de 2e en 3e graad. Let erop: bij leerlingen die gebruiken, werkt de één-op-éénaanpak het beste.”

“Belangrijker nog dan wanneer je iets bespreekt, is de manier waarop je dat doet. Vermijd angstaanjagende beelden of choquerende getuigenissen van ex-verslaafden. Leerlingen identificeren zich hier vaak niet mee. Ze denken: ‘Heftig, maar mij overkomt dat niet.’ Om impact te hebben, blijf je beter dicht bij hun leefwereld.”

“Ben je op zoek naar concreet lesmateriaal op maat? Check dan zeker de Leerlijn verslavingspreventie in het onderwijs. Daar vind je per leeftijdsgroep een helder overzicht: welke middelen je precies bespreekt, welke aanpakken er voor die doelgroep werken en welke net niet.”

Heb je andere vragen over drank, drugs, pillen, gamen of gokken? Mailen, chatten of bellen kan met De Druglijn.