Neem je team mee in verandering: 5 bouwstenen van waarderend onderzoek

Nancy Dedeurwaarder: “Omdat we die ingrijpende keuzes als groep wilden maken, gingen we met een groot deel van het team aan de slag met Appreciative Inquiry of waarderend onderzoek. AI is een gespreksmethodiek die breed inzetbaar is. Voor uiteenlopende thema’s, van klasafspraken tot de herinrichting van de speelplaats. En voor elke doelgroep, van leerlingen tot collega‑directeurs. AI vraagt tijd. Maar op een halve dag kan je de 5 stappen doorlopen.”

Liselotte Van Ooteghem:  “Houden we onze onderzoeksvraag beperkt en laten we leraren nadenken over hoe hun klaslokaal er in de toekomst uit moet zien? Of trekken we de vraag open en vragen we iedereen om mee te dromen over het hele schoolgebouw? Onze uiteindelijke onderzoeksvraag: ‘hoe ziet jouw ideale werk- en leerplek eruit om je goed te voelen op school?’.”

Liselotte Van Ooteghem: “‘Wat is jouw topmoment van de voorbije maand?’ Met die vraag gaan leraren per 2 in gesprek. Wanneer had je het gevoel dat je goed les kon geven, wanneer voelde je je goed op het werk? Spontaan komen dan verhalen van positieve ervaringen naar boven. In een eerste stap geef je 10 à 15 minuten per persoon de tijd om te vertellen én te luisteren.”

Nancy Dedeurwaerder: “Daarna vergroot je de groepen naar 4 of 8 personen. Samen gaan leraren op zoek naar wat hen raakt of opvalt in het verhaal van een collega. De voldoening om een leerling te zien groeien, blijven geloven in een leerling, een goede samenwerking met een collega. In de grotere groepen laat je leraren de rode draden op papier zetten. Zo kunnen die mee naar de volgende fase.”

Liselotte Van Ooteghem: “In deze fase creëer je verbondenheid rond een hoger doel. Iedereen heeft verschillende ideeën maar als je samen zoekt vind je zó veel gelijkenissen. Samen voor dat gemeenschappelijke doel gaan, brengt heel veel energie naar boven.”

Nancy Dedeurwaerder: “In deze fase kijk je vooruit in de tijd. Voor ons is dat heel concreet 1 september 2023. Die dag starten onze lessen in de nieuwbouw. Maar je kan ook veel verder in de toekomst kijken. Wat als je vanavond gaat slapen en wakker wordt in 2030? Hoe ziet jouw leer- en werkomgeving eruit, hoe geven we in 2030 les? In onze droomfase wilden we een zwembad op het dak van de nieuwbouw. Cruciaal in deze fase is dat je geen rekening houdt met beperkingen. Alles kan en alles mag.”

Liselotte Van Ooteghem: “In eerste instantie dromen leraren over praktische zaken. Zoals een ondergrondse parkeergarage zodat ze ‘s ochtends hun auto makkelijk kwijt kunnen en zonder stress aan de schooldag beginnen. Anders dan de didactische noden waar jij als directeur misschien eerder aan dacht.”

Nancy Dedeurwaerder: “Er zit veel verbeeldingskracht en innovatie in mensen. Collega’s zijn zelf verrast dat ze zo snel in een flow raken. Anderen vinden het moeilijker om in de verbeelding mee te gaan. Maar ik heb niet het gevoel dat dit een belemmering is voor de anderen. Leraren met meer ervaring op de onderwijsteller reageren vaak aarzelend. Als collega’s hen aanspreken en vragen ‘hoe denk jij erover’, werkt het ontwapenend en krijg je ze wel mee.”

Liselotte Van Ooteghem: “Aan het einde van deze fase visualiseer je de dromen van elke groep. Leraren kiezen de creatieve vorm die het best bij hen past: een collage, een filmpje, moodboard … en zijn nieuwsgierig naar de dromen van de andere groepen.”

Nancy Dedeurwaerder: “In deze fase keren we terug naar de realiteit. Wat nemen we uit de dromen mee? Onze concrete vraag: wat willen jullie herkennen in de plannen van de architect? Je bent leraar in een school voor verpleeg- en zorgkunde. Welke elementen uit de droom helpen ons project realiseren? Op dat moment gaat het idee van het zwembad eruit. Geef aan waarom je bepaalde elementen niet kan meenemen door te verwijzen naar pijlers uit het pedagogisch project.”

Liselotte Van Ooteghem: “De verschillende teams tekenden een plattegrond of knutselden een maquette van het gebouw, de verdiepingen, de klaslokalen en de leraarskamer. Zelfs over de vorm van het gebouw en de grootte van de klaslokalen dachten ze na.”

Nancy Dedeurwaerder: “Je moet als leidinggevende ook aanvaarden dat het resultaat anders kan eindigen dan je zelf in gedachten had. Dat is de consequentie van co-creatie.  Zelf wou ik de bovenste verdieping als 1 groot lokaal inrichten. De teams dachten daar anders over en gaven goede argumenten die ik wil respecteren. Uiteindelijk zijn zij het die daar elke dag moeten werken.”

Liselotte Van Ooteghem: “Uit de verschillende teams brachten we de gemeenschappelijke ideeën in kaart. Al snel was het duidelijk dat leraren nood hebben aan 2 soorten werkruimtes: een stille werkplek en eentje waar je in dialoog kan gaan met je collega’s. Maar er was ook eensgezindheid over de nood aan licht en groen, een warm interieur met hout, lokalen die je polyvalent kan gebruiken, studenten livings en het simulatielab. Zo kwamen we tot een lijst met kernwoorden en één gemeenschappelijk plan voor de architecten.”

Nancy Dedeurwaerder: “De directeur infrastructuur volgt de bouw op. Als beleidsteam konden we de eerste plannen inkijken en input geven. Daarna lichtten de architecten de plannen toe aan het team. Er was ook ruimte voor een feedbackronde. Als iets niet haalbaar was, legden de architecten ook uit waarom dat zo was.”