Zo help je leerlingen de vraag beter te lezen

Kaat Timmerman, pedagoog: “Leerlingen moeten eerst het nut inzien van de verkenningsfase van een opdracht of toetsvraag. Dat bereik je door in je lessen veel aandacht te besteden aan de misinterpretatie van vragen en de vraagstelling op zich. Alleen zo zullen ze ervaren waarom hun extra inspanning om de vraag te lezen loont.”

Lisa Verhelst, vormingsmedewerker bij Centrum voor Taal en Onderwijs: “Ik vergelijk een toets maken met een nieuwe microgolfoven gebruiken. Lezen wij de handleiding eerst grondig of draaien we meteen aan de knoppen? Onze leerlingen zijn niet anders. Meer nog, de strategie om er meteen in te vliegen is soms wel effectief. 10 gelijkaardige rekenoefeningen na elkaar oplossen vergt immers dezelfde denkwijze. Maar te snel, te impulsief antwoorden vergroot de kans op onnodige fouten. Zoals het gevraagde omcirkelen terwijl je het moest onderstrepen.”

Kaat Timmerman: “Leerlingen gaan het liefst meteen aan de slag, zonder voorbereiding en zonder evaluatie achteraf. Terwijl leraren meer tijd willen steken in de verkenning van de vraag en de voorbereiding van de uitvoering. Leerlingen denken dat ze dat zo ook wel kunnen, maar leraren weten van niet. Dat blijkt uit toetsanalyses.” 

Lisa Verhelst: “Je werkt het liefst gericht aan de leesvaardigheid van een leerling. Daarom is het essentieel om leerlingen goed te observeren. Begrijpt de leerling niet alle woorden in de instructie? Vraagt het technisch lezen de grootste inspanning? Heeft het kind nog moeite met meervoudige instructies? Of zorgt een beperkte woordenschat voor te weinig tekstbegrip? Reik op basis van de oorzaak eventueel een hulpmiddel zoals een woordenboek aan.” 

Kaat Timmerman: “Leerlingen krijgen zowel op school als thuis de opmerking dat ze ‘domme fouten’ maken. Fouten die niets te maken hebben met hun kennis van de leerstof, wel door de vraag niet eerst goed te lezen. Spreek met kinderen liever over ‘addertjes onder het gras’. Het klinkt minder beschuldigend. Addertjes zitten in een (klein) woord verscholen. En leerlingen lezen eroverheen. Zeker als ze gestrest zijn voor een proefwerk of een toets.”

Lisa Verhelst: “Een instructie niet of minder aandachtig lezen is geen drama. We missen allemaal wel eens de essentie van een tekst. Met een milde knipoog of met humor verkrijg je vaak het meest.”

Kaat Timmerman: “Bij om het even welke leeftijd is een gestructureerde en steeds terugkerende aanpak belangrijk. Zo wordt de verkennende leesvaardigheid hopelijk een goede gewoonte. De zelfinstructiemethode van Meichenbaum vormt daarvoor de perfecte leidraad: Wat moet ik doen? Hoe voer ik het uit? Ik voer de taak uit. En wat vind ik van mijn werk?”

Lisa Verhelst: “Neem nu de meervoudige opdracht ‘Beschrijf je favoriete passage uit het boek en beargumenteer waarom je het zo graag las.’ Sommigen beantwoorden slechts een deel van die vraag. Moet je daarom dat soort opdrachten vermijden? Nee. Maar we moeten leerlingen wel ondersteunen om hun breinfuncties verder te ontwikkelen zodat ze dat wel kunnen. Begrijpt een leerling de vraag niet? Observeer eerst, vraag naar de aanpak (laat ze luidop redeneren), motiveer de leerling om te lezen én schiet dan pas te hulp. Wees consequent in je aanpak.”

Kaat Timmerman: “Bespreek specifieke vraagstellingen. Want leerlingen vinden hun weg niet altijd in grote hoeveelheden deelvragen en slaan er makkelijk eentje over. Of ze lezen gewoon te snel.”

Lisa Verhelst: “Maak de instructie functioneel: zorg ervoor dat een leerling niet anders kan dan de opdracht lezen. En stel uitvoerbare vragen op: geen te lange zinnen, concreet, duidelijk en begrijpelijk. Er mag maar 1 manier zijn om de vraag te beantwoorden.”