“Schooluitval terugdringen begint 's ochtends aan de schoolpoort"

Het beste wapen tegen schooluitval is schoolbinding, concludeert onderzoeker Gil Keppens: “Sancties hebben pas effect als de band tussen school en leerling sterk genoeg is, anders duw je spijbelaars net sneller naar de uitgang.” Terwijl schooluitval en uitsluitingen pieken, kon leerlingencoördinator Kurt Mertens met die verbindende aanpak de trend keren op Tectura Groenkouter. Kijk in de video hoe hij dat doet.

Lees onder de video hoe je spijbelaars aan je school bindt.

Het was nog nooit zo moeilijk om leerlingen op school te houden als afgelopen schooljaar (2021-2022). Spijbelaars waren talrijker dan ooit, tegelijk verdubbelde het aantal leerlingen dat van school werd gestuurd. De cijfers verbazen Gil Keppens niet: “De verleiding is groot om sanctionerend op te treden tegen spijbelaars maar zo krijg je ze niet terug op de schoolbanken.”

Samen met Bram Spruyt analyseerde hij 33 internationale onderzoeken en daaruit blijkt: straffen alleen helpt niet. Maar ook: hoe sterker de band tussen leerling en school, hoe kleiner de kans dat leerlingen spijbelen of vroegtijdig de school verlaten.

Lat hoog, drempel laag

Gil Keppens, assistant professor sociologie (Tilburg University): “Er is niets mis met sancties maar die werken pas als de relatie sterk genoeg is en als ze passen binnen een heldere visie die schoolbreed wordt gedragen. Dat zie je ook duidelijk in de reportage. De sanctionerende aanpak duwde aanvankelijk nog meer leerlingen naar de uitgang. Nu de school haar aanpak heeft omgegooid en de band sterker is, hebben interventies meer effect.”

“Inzetten op verbinding betekent meer dan alleen maar lief zijn voor elkaar. De lat mag hoog, de regels strikt. In zo’n een autoritatief schoolklimaat ben je veeleisend voor de leerlingen maar sta je er tegelijk heel dicht bij. Die combinatie werkt het best tegen spijbelen.”

“Leerlingen geven aan dat ze een reactie wíllen op hun spijbelgedrag.”

Gil Keppens
assistant professor Tilburg University

Wegwijs in het web

Gil Keppens: “Spijbelen en schooluitval zijn vaak ingebed in een web van persoonlijke en sociale problemen. De ene leerling moet op een jonger zusje of broertje passen terwijl de ouders werken. Een andere wordt gepest of verveelt zich stierlijk op de schoolbanken. Als je op zoek gaat naar het waarom van het schoolverzuim, kan je er ook vat op krijgen.”

“Informele babbeltjes, zo nu en dan een check-in … ze doen wonderen doen op dat vlak. Maar je hebt ook een goed registratiesysteem nodig dat het probleemgedrag en de achtergrond van de leerlingen in kaart brengt. Alleen zo bewaar je het overzicht en kan je ook tijdig ingrijpen.”

Leerlingencoördinator spreekt met leerling aan de schoolpoort — **Gil Keppens:** “Ook in een verbindend schoolklimaat mag de lat hoog en de regels strikt.”

Preventie is de kern

Gil Keppens: “Preventie is cruciaal want elke B-code verlaagt de kans op slagen. Occasionele spijbelaars hebben nog schrik om betrapt te worden. Wie laat ingrijpt, krijgt de kar niet meer gekeerd. Problematische spijbelaars hebben alle binding met de school verloren en malen niet om een B-code meer of minder.”

“Tijdens ons onderzoek gaven leerlingen aan dat ze een reactie wíllen op hun spijbelgedrag. Soms weet iedereen dat een leerling regelmatig afwezig is, maar vraagt niemand heel eenvoudig: ‘Waar was je? Hoe gaat het met je?’”

“De leerlingencoördinator in de reportage heeft dat perfect in de vingers en verwacht ook van de leraren dat ze alert zijn en bijvoorbeeld actief toezicht houden op de speelplaats. Het wordt er niet als extra werk beschouwd, maar als de kern van hun job.”

Geen eilandjes

Gil Keppens: “Ik merk nog vaak dat ieder vanop een eilandje werkt. Een leraar geeft een sanctie, een leerlingenbegeleider belt de ouders maar ze weten het niet van elkaar. Leerlingen vertelden ons ook dat ze bij elke stap hun verhaal opnieuw moeten doen en dat ze geen vooruitgang boeken.”

“Daar kan, zoals in de reportage, een coördinator het verschil maken door iedereen op school mee te krijgen in dezelfde aanpak en ervoor te zorgen dat interventies op elkaar zijn afgestemd. ”

Lees het volledige onderzoek van Bram Spruyt en Gil Keppens over preventie van spijbelen en vroegtijdig schoolverlaten (2019).

Berber Verpoest

1 reactie ingeklapt

G. De Vos

2 april 2023

Het Vlaamse onderwijs was heel lang heel Frans. Tot we begin jaren negentig onderaan de OESO-ranking landden. Wereldwijde wetenschappelijke inzichten werden toegelaten. Begin deze eeuw stonden we bovenaan voor enkele vakken. Voor sociale mobiliteit, welbevinden leerlingen, welbevinden leerkrachten in de onderste helft. Tegenstanders van actief onderwijs verzetten zich tegen de leerplannen. Met digitale presentaties en invulbladen konden ze de klas stil houden. Met actief, interactief, coöperatief leren verloren ze controle. De Vlaamse competentie was niet langer 'de organisator van leerprocessen' maar het doorgeven van leerstof. De leerkrachten hoopten dat de leerlingen de leerstof zelf zouden verwerken. Om de stilte te bewaren moest het onderwijs repressiever. Leerkrachten hoefden leerinhouden niet te verantwoorden. Dwang verving leerbereidheid. Rendement en retentie daalden. De voorspelde schoolmoeheid werd alarmerend tijdens corona.

Reageren