Speelplaatsen met toekomst: groen, gedeeld en bewegingsvriendelijk

Speelplaatsen ontharden en vergroenen, die trend is al langer ingezet. Leerlingen voldoende laten bewegen en je ruimte delen, zijn de volgende uitdagingen. De lokale vereniging maakt soep van de groenten in je schoolmoestuin. En ligt je school in de stad, dan trek je gewoon het dak op! Deze 5 scholen maakten de toekomstdroom al waar.

Groene eilanden, heuvels en een verzonken minivoetbalveld

Sabine Verheyden, directeur Lutgardiscollege, Oudergem: “Toen ik hier vroeger leerling was, bewogen we hemel en aarde om de saaie speelplaats groener te maken. Tevergeefs, er mocht geen plant staan. Zelfs als leraar lukte het niet. En dan werd ik directeur. Een groene speelplaats stond uiteraard bovenaan mijn lijstje.”

“Het ontwerp, met ontharde cirkels en heuvels, bedacht ik niet alleen. De Vlaamse Gemeenschapscommissie, die voor de lagere en de secundaire school €100.000 subsidies voorzag, vroeg inspraak van alle actoren die de speelplaats zouden gebruiken. Onze leerlingen en hun ouders, natuurlijk, maar ook de Chiro en het jeugdhuis. De kleuters maakten collages, de tunnel is hun ontwerp. De oudere leerlingen kregen een verzonken minivoetbalveld. Het verharde gedeelte is bezaaid met groene eilanden en heuvels. Een architectenbureau tekende dat uit.”

“Kan je zo wel toezicht houden? Bovenop een heuvel overschouw je de hele speelplaats. En de rijen? Daar is inderdaad geen plaats meer voor. We laten de bel nu 2 minuten vroeger gaan. De leraar wacht zijn leerlingen op in de klas. Al die bezorgdheden verdwijnen in het niets, als je de nieuwe dynamiek ziet: leerlingen die over een heuveltje crossen bij een leswissel, het jeugdhuis dat een scherm zet om een voetbalwedstrijd te volgen, sportkampen en speelpleinwerking in de zomer … Als in mei alles in bloei staat, zie ik iedereen genieten. Dan droom ik ook even weg in mijn bureau met uitzicht op de speelplaats.”

Een open campus: de speelplaats wordt een buurtpark

Roel Schreurs, projectmanager bouw van het GO!: “De campus van GO! basisschool De KATtensprong en GO! atheneum KA Tervuren werd te klein en telde een paar verouderde paviljoenen en containerklassen. Leerlingen gaan er naar school van de kleuterklas tot en met het zesde middelbaar. Er is zelfs een kinderdagverblijf op de site. De scholengroep vroeg daarom een masterplan aan bij het GO!, dat een ontwerpwedstrijd lanceerde. De omgevingsaanleg namen we meteen mee in het plan.”

“De landschapsarchitecten met wie we in zee gingen, ontwierpen een open campus, de architecten voorzagen een schakelschool voor jonge tieners (vijfde leerjaar basisschool tot en met tweede leerjaar secundair) en verschillende leerunits voor graadklassen en teamteaching.”

“De buitenruimte richtten we in als een buurtpark. Een ankerpunt voor de leerlingen en leraren maar ook voor de buurtbewoners. De afsluitingen rond de campus haalden we weg, leerlingen én buurtbewoners klommen er toch maar over als shortcut naar de tram. Voorbijgangers wandelen nu tussen de schoolgebouwen. Samen met leerlingen en leraren nemen ze de olifantenpaadjes in het park. Alleen rond de kleuterspeelplaats staat nog een hek.”

“Met het beperkte budget voor grote infrastructuurwerken van de koepel sprongen we creatief om. Afgegraven grond behielden we en verdeelden we over de campus. We creëerden er heuveltjes en grote speelmeubels mee. Dat brengt een pak meer sfeer. Het ovale pad rond de campus is soms ingebed als een holle weg. Zo krijg je echt de indruk in de natuur te zijn. Een open concept vraagt wat vertrouwen, maar de school kan het aan. De passanten respecteren het park en de school.”

Speelplaats van VBS De Knipoog in Opwijk

Gedeelde speelplaats, gedeeld werk

Christophe De Smedt, directeur VBS De Knipoog, Opwijk: “We hebben 2 wijkschooltjes in een dorp waar iedereen elkaar kent. Dan help je elkaar vanzelf uit de nood. Toen de jeugdbeweging 12+ nieuwe lokalen kreeg naast onze school, vroegen ze of ze onze speelplaats mochten gebruiken. Onze multifunctionele zaal lenen we ook uit aan FERM Opwijk of aan Samana, een organisatie voor mensen met een chronische ziekte en mantelzorgers.”

“Als school leun je ook op dat netwerk: een vrijwilliger onderhoudt de tuin en snoeien doen we in de zomer met het oudercomité en de leraren. Het geld dat we ontvangen uit de huur van sportkampen die in onze school plaats vinden, hou ik opzij. Daarmee vernieuwen we onze speeltuigen of herstellen we onze buitenkeuken en buitenwinkel. Die speeltuigen maken we van palen en palletten. Onze preventie-adviseur doet regelmatig een controle naar veiligheid.”

“Via de projectoproep ‘Natuur in je school’ krijgen we €130.000 om de speelplaats van onze andere wijkschool onder handen te nemen. We trokken al heel wat lessen uit onze eerste groene speelplaats: leg een stuk aan met houtschilfers, zo gun je je gazon wat rust in de winter. Voorzie infiltratieputten om regenwater te laten indringen: dan heb je minder plassen.”

“Maak ook afspraken met leerlingen en ouders o.a. over spelen met modder, speelkledij … Kies planten en bomen in functie van de biodiversiteit en kies kindvriendelijke planten (geen giftige). Wat je ervoor terugkrijgt: veel meer rust tijdens de speeltijd, minder conflicten, meer schaduwplekken, meer buitenlessen.”

Een Play & Go-sportveld

Ingrid Limbourg, directeur BuSO Sint-Franciscus, Roosdaal: “Gamen zit erg in de lift bij onze leerlingen, daarom stimuleren we hen om meer te bewegen. Je kan natuurlijk blijven wandelen en rondjes lopen in ons park, maar we wilden een uitdagender aanbod. We vervingen een deel van de oude schooltuin door een multifunctioneel sportveld met basketbalring en volleybalnet. Dat veld ligt naast onze kineruimte, zodat de leerlingen hun oefeningen buiten kunnen doen.”

“Onze klassen krijgen 5 uur sport per week, dan moet je voldoende capaciteit voorzien. In ons huidige sportcentrum kunnen we onmogelijk alle sportlessen onderbrengen. Voor €25.000 bouw je buiten een ‘sportkooi’ met rubberen matten. Beton leg je eventueel met je team, om kosten te drukken. Geen gras om te maaien, dat bespaart op onderhoud, al moet je soms een versleten mat vervangen.”

“Het sportveld ligt midden in het groen, pal achter het schoolgebouw, op 100 meter van de kinderboerderij. Ballen die over het hek vliegen, rollen dus niet meteen de straat op. Nadeel van die ligging: het vraagt meer toezicht op jongeren van buiten de school. Zij mogen het sportveld ook gebruiken, een voorwaarde die de provincie stelde toen we subsidies aanvroegen.”

“Dat onze leerlingen meer in contact komen met jongeren zonder beperking, vinden we zelf ook super. Dat haalt het ‘vreemde’ van buitengewoon onderwijs weg. De meeste jongeren komen hier ook gewoon voetballen of samen tijd doorbrengen. Een klein percentage maakt het al eens te bont, en zorgt voor geluidsoverlast of afval. De politie houdt nu mee een oogje in het zeil.”

“Maar over het algemeen is ons sportveld echt een aanwinst. Onze internen genieten er ook na de schooluren van. En we gaan verder op ons sportief elan. Onze kapel toveren we om tot fitnessruimte.”

Op het dak is er nog plaats

Hannelore Coens, directeur VBS Sint-Bavo, Gent: “Dit komt niet goed, dacht ik als L.O.-leraar toen we er 80 leerlingen bij kregen. Die kinderen moeten kunnen bewegen, en onze 2 speelplaatsen beneden zijn te klein. Bovendien kwamen we 4 klassen tekort. Met de architect bundelden we die 2 problemen: we bouwden op ons plat dak een verdieping bij, met een speelplaats erbovenop. Gelukkig liet de stabiliteit van de onderbouw dat toe. Dankzij subsidies van AGION en Stad Gent werd onze droom werkelijkheid.”

“Een speelplaats op het dak vraagt wat denk- en schaafwerk. Onze eerste omheining voldeed aan de wettelijke normen, maar we vonden ze toch gevaarlijk laag. Daarom lieten we hogere, doorzichtige panelen plaatsen. Zo krijg je geen bunkergevoel en kijken de kinderen uit op groene boomkruinen en op de Sint‑Baafskathedraal. Een akoestische overkapping beschermt hun gehoor.”

“Met de bal spelen, is op het dak uit den boze. Als die over het hek vliegt en beneden iemand raakt, ben je aansprakelijk. Daarom kozen we samen met de leerlingenraad voor ‘scoops’, evenwichtsmodules om op te balanceren, en loopklossen, een soort lage stelten. En op de zachte rubbervloer staan gekleurde cirkels waar de leerlingen over springen. De dakspeelplaats is nu een echte trekpleister bij onze leerlingen. Met een beurtrol en gesplitste speeltijden zorgen we ervoor dat elke klas er minstens één keer per week kan spelen.”

Een speelplaats met toekomst, hoe begin je daaraan?

MOS Vlaanderen verzamelde alle subsidieverstrekkers voor de leefomgeving van je school op haar website.
De Ambrassade publiceerde een online inspiratiegids voor speelplaatsen met toekomst.
Momenteel loopt aan de universiteit van Hasselt een langetermijnonderzoek over de effecten van groene speelplaatsen op het BMI, de cognitie en het welbevinden van kinderen.

Femke Van De Pontseele