Pimp je lesmateriaal met deze designregels

1. Bepaal de inhoud

Start met de essentie. Zo houden je leerlingen de belangrijkste informatie vast. Die essentie moet je in principe in 1 zin kunnen uitleggen. Daarna kan je het verhaal gaandeweg uitbreiden met andere informatie. Bewaak de hiërarchie – het onderscheid tussen hoofd- en bijzaak – in de inhoud. 

Vervolgens kan je starten met de lay-out of opmaak van je lesmateriaal. De lay-out is de compositie, of hoe je tekst, beeld en grafische elementen schikt op je blad. Om daar op een consequente manier mee om te gaan, maak je gebruik van een denkbeeldige structuur of denkbeeldig stramien.

2. Start met een stramien

Het stramien is de start waarop je bouwt en je beelden en tekst positioneert. Dankzij een duidelijke leidraad via een consequente lay-out verspillen je leerlingen geen mentale energie om (telkens opnieuw) hun weg te vinden. Zo houden ze meer ruimte over om te focussen op de belangrijkste inhoud.

Positie en formaat

Mensen ‘scannen’ teksten van linksboven naar rechtsonder. Kies er dus voor om de tekst altijd links uit te lijnen. Dat vergroot de leesbaarheid. Zet de titels steeds op dezelfde plaats, in dezelfde kleur en grootte. 

Contrast

Zoek een balans tussen klein en groot, dik en dun, licht en donker, en het kleurcontrast. Zo benadruk je het verschil tussen belangrijke en minder belangrijke zaken. Zet bijvoorbeeld enkele woorden in het vet. Of geef een uitbreidingsoefening een ander kleurtje.

Witruimte

Witruimte rondom een element maakt de informatie gemakkelijker verteerbaar. Je leidt als het ware het oog om in te zoomen op een deel van de informatie. Plaats dingen die samen horen bij elkaar. En prop het werkblad niet vol. Want dan verliezen je leerlingen de moed om te starten.

3. Letters en leesbaarheid

Tekst is het beste leesbaar als die niet te breed staat. Een optimale regelbreedte ligt tussen 60 en 80 karaktertekens, leestekens en spaties inbegrepen. 

Kies voor een rustig lettertype. Besef dat veel ‘leuke’ lettertypes vaak moeilijk leesbaar zijn. Titels plaats je het best in 14 punt of groter. Standaardtekst plaats je tussen 8 en 12 punt. 

Gebruik op je lesmateriaal maximaal 2 lettertypes. Het oogt zelfs nog rustiger als je maar 1 lettertype gebruikt met een lichter (light) of zwaarder (bold) gewicht. 

Heb je leerlingen met dyslexie in de klas? Onderzoek wijst uit dat een speciaal ontworpen lettertype weinig nut heeft. Ook hier is een rustig lettertype aangewezen.

4. Gebruik beeld

Beelden zijn onmisbaar. Als je op de juiste manier beelden toevoegt, zullen meer leerlingen je informatie oppikken en vasthouden. Maar overdrijf ook niet. Als je beelden niets te maken hebben met de inhoud, kunnen ze ook demotiverend werken.

• Foto’s liggen het meest voor de hand. Plaats je foto zo dat hij ‘kijkt’ in de richting van de inhoud, bijvoorbeeld iemand die fietst in de richting van je tekst.
• Wees karig met stockfoto’s. Beelden uit databanken stralen vaak weinig emotie uit. Mogelijks voelen je leerlingen zich dan niet aangesproken en daalt hun interesse.
  ▷ Op zoek naar bruikbare foto’s?
• Illustraties helpen om zaken eenvoudiger voor te stellen. Een simpele lijntekening ondersteunt vaak het meest en vraagt de minste cognitieve inspanning. Door de abstractie van een tekening gaan de hersenen meer zelf invullen en betrekken je leerlingen de informatie sneller op zichzelf of hun leefwereld. Kies daarom eerder voor een lijntekening dan een foto.
• Iconen en symbolen zijn heel herkenbaar en makkelijk te begrijpen. Ze helpen om zaken vast te houden en te herinneren. 
  ▷ Op zoek naar bruikbare iconen?

Papier vs scherm 

Wist je dat jongeren hun gsm wel 3.000 keer per dag checken? Het is dus hun belangrijkste bron van informatie. Toch is educatief materiaal nog maar weinig aangepast aan een smartphone.

Papierlezen scoort beter voor abstracte begrippen. Het tastbare speelt hierbij een belangrijke rol. Je bladert door de tekst, voelt aan het papier, ruikt het, en de inhoud heeft een specifieke plaats op het blad. Er is dus een connectie tussen het fysieke en mentale. 

Het web is dan weer een uitstekend kanaal om feitelijke informatie (‘weetjes’) op te zoeken. Een video die je de juiste handeling toont, komt dus beter tot zijn recht op het web.

Dit stuk kwam tot stand in samenwerking met Ann Debeuf, lector en onderzoeker bij Grafische en Digitale Media aan de AP Hogeschool Antwerpen en auteur van het boek ‘Plakkend Design‘.