Hoe reageer je als een leerling kampt met zelfmoordgedachten?

Gwendolyn Portzky: “Wanneer een leerling die je kent als rustig plots uitvliegt tegen medeleerlingen of snel boos reageert, is er misschien meer aan de hand. Andere signalen: iemand die voor kleine zaken begint te huilen of net extreem schommelt tussen uitgelaten en heel verdrietig.”

Gwendolyn Portzky: “Plots roekeloos gedrag tonen – ‘het kan me allemaal niet meer schelen’ – kan wijzen op donkere gedachten of zelfs zelfmoordgedachten. Wees vooral waakzaam voor opvallende veranderingen in sociaal gedrag. Jongeren die anders altijd met vrienden en medeleerlingen optrekken, maar nu hun boterhammen alleen opeten en zich afzonderen: dat mag je niet negeren.”

Gwendolyn Portzky “‘Ik zie het niet meer zitten’ of ‘het heeft allemaal geen zin meer’: belangrijk om die uitspraken ernstig te nemen. ‘Wie erover praat, doet het niet’, hoor je soms. Maar dat klopt niet. Het merendeel van de jongeren die suïcide heeft gepleegd, gaf vooraf signalen. Je kan zelfdoding niet voorspellen, maar doe zulke uitspraken alsjeblief niet af als een roep om aandacht.”

Gwendolyn Portzky: “De eerste en belangrijkste stap is in gesprek gaan. Hoe? Zoek het niet te ver: ‘Ik kan me vergissen, maar ik merk dat er iets is veranderd aan jou.’ of ‘Ik maak me zorgen en zou er graag even over praten.’ Heb je zelf moeite om het gesprek aan te gaan, of voel je je niet goed geplaatst, vraag dan aan een collega om de leerling aan te spreken. Wat je ook doet, hou je bezorgdheid niet voor jezelf.”

Gwendolyn Portzky: “De volgende stap is leerlingen begeleiden naar hulp. Dat betekent niet dat je meteen met oplossingen moet komen, wel dat je jongeren kan informeren over mogelijke hulp en samen bekijkt wat ze haalbaar vinden. Bespreek opties zoals Awel, de Zelfmoordlijn, JAC , CLB chat. Of de huisarts, die kan doorverwijzen naar een psycholoog. Wat zien ze zelf zitten? Hoe denken ze dat een gesprek met het CLB, de huisarts of een zorgleraar zal verlopen? Kloppen die verwachtingen?”

Gwendolyn Portzky: “Als een leerling je in vertrouwen vertelt over zelfmoordgedachten, moet je dan de ouders inlichten? Het is delicaat, maar beloof geen geheimhouding. Geef van bij het begin aan dat het goed zou zijn om de ouders te betrekken. Ligt dat moeilijk? Werk stap voor stap, ga niet achter de rug van de leerling om. En betrek indien mogelijk ook collega’s en leerlingbegeleiding om een sterk vangnet rond die leerling te bouwen.”

Gwendolyn Portzky: “‘Ik ben blij dat je hulp zoekt, is het oké dat ik af en toe eens vraag hoe het met je gaat?’ Blijf ook na die eerste stappen betrokkenheid tonen. Soms stoppen jongeren na enkele sessies bij een psycholoog omdat het niet klikt. Net dan is het belangrijk om hen niet te los te laten, om hen te motiveren om verder te zoeken. Bewaken dat ze niet ontmoedigd raken, want dat risico is reëel.”

Gwendolyn Portzky: “Dat individuele leraren gepast reageren op leerlingen met zelfmoordgedachten, is één ding. Maar ga ook als school met het thema aan de slag. Je beleidsplan hoeft niet specifiek over suïcide te gaan, maar toch op zijn minst over leerlingen die kampen met psychologische moeilijkheden. Bespreek met leraren wie wat opneemt, reik handvatten aan en zorg dat iedereen leerlingen de weg kan wijzen naar laagdrempelige hulp.”