Woonwagenkinderen op school: 5 drempels

Marina: “Elk schooljaar krijgen we de kans om op bezoek te gaan naar het woonwagenpark. Dat is wel effe schrikken. Je ziet hoe woonwagenkinderen leven: in een caravan waar vaak verschillende generaties samenwonen rond 1 tafel. Daar eten, drinken en koken ze of sluiten ze autoverkopen af. Concentreer je daar maar eens op je huiswerk.”

Marina: “Cultuurverschillen zitten soms in kleine dingen. Romakinderen zijn thuis gewend dat ze doorlopend kunnen eten als ze honger hebben. Dat ze dat op school niet kunnen, is een probleem voor de ouders. Ze zijn bang dat hun kind honger zal hebben. Natuurlijk passen de kinderen zich moeiteloos aan het schoolsysteem aan, het probleem zit in de hoofden van de ouders”.

Annick: “Wat voor hen het beste is, is anders dan voor ons en daar worstelen we nog elke dag mee. Zij denken: ‘Niemand kan onze kleuters beter opvoeden dan wijzelf’ en wij zeggen: ‘Ze weten niet wat ze hun kleuters aandoen door ze niet naar school te sturen’. Praten met elkaar is daarom zo cruciaal. Hoe kunnen we respect tonen voor waarden en normen die veraf van die van ons staan?”

Marina: “We planten zaadjes en beseffen: grote culturele verschillen overbrug je beter met kleine stappen dan met grote sprongen. Elk meisje dat hier onderwijs volgt, stuurt later haar kind hopelijk ook naar school. Tegelijk moet je hun het gevoel geven dat ze fier mogen zijn dat ze Roma zijn. Dat geldt voor alle culturen in deze school.”

Tim: “Cultuursensitief werken betekent dat je jezelf vanop een afstand kan bekijken. Ben je je bewust van je eigen referentiekader, je culturele waarden, de manier waarop je denkt? En kan je je even in het waardenkader van woonwagenmensen verplaatsen zonder een waardenoordeel te vellen? Kan je onbevangen naar de ouder luisteren? Je komt niet tot een gedeelde visie door enkel kennis te verzamelen over de culturele gebruiken van Roma-ouders.”

Marina: “Ouders die denken dat leraren hun kinderen anders en slecht gaan behandelen? Natuurlijk hebben leraren het daar moeilijk mee, want zij willen het beste voor alle leerlingen. Achtergrondinformatie is daarom een belangrijk wapen, inzicht en respect ook. Op school gebruiken we hiervoor een infobundel die leraren kunnen raadplegen als ze met Roma-ouders in gesprek gaan. Maar het blijft een moeilijke evenwichtsoefening tussen de verwachtingen van de school en de thuissituatie.”

Tim: “Eind augustus gaan directie en leraren naar het woonwagenterrein. Ze ontmoeten er elk gezin. Kinderen zijn trots dan hun meester of juf langskomt. Als ouders en kinderen zien dat de relatie tussen hun ouders en de leraren goed zit, helpt dat om vertrouwen hoog te houden.”

Annick: “Soms clashen de systemen en is het met dat broos vertrouwen terug naar af. Dat vind ik heel moeilijk. Neem nu dat gezin dat we na lange inspanningen overtuigden om hun kinderen naar school te sturen. Maar op woensdag en vrijdag lukt dat om de ene of andere reden voorlopig niet. Ze komen niet aan het vereiste aantal halve dagen op school en verliezen de schooltoeslag in hun groeipakket. In het hoofd van die mensen doen zij veel inspanningen maar worden ze toch gestraft.”

Marina: “Dat ze naar een oudercontact komen is een grote overwinning. Samen met Tim werken we daar hard aan. Op die momenten kunnen we tonen wat kinderen op school doen en waarom, en hun grote en kleine vorderingen via werkjes en opdrachten in de verf zetten. Zo maak je mama’s en papa’s fier. Je ziet ze dan opfleuren: dat is voor alle ouders hetzelfde.”

Tim: “Ik bereid het oudercontact telkens voor met hen, en doe nog een nagesprekje. Superwaardevolle momenten om nog eens ‘cultureel’ te vertalen en feedback te geven naar de school. Zo groeit vertrouwen. Samen naar het oudercontact gaan levert een positieve verbinding op met de school.”

Marina: “We hebben momenteel enkele woonwagenkinderen die veel mogelijkheden hebben én ook regelmatig naar school komen. Die succesjes blijven voeden, tonen wat kinderen kunnen, ouders fier maken, blijven werken op het vertrouwen en wederzijds respect. Als we dat volhouden, hebben we misschien weldra een eerste Roma-kind dat hier zijn of haar getuigschrift haalt.”

Tim: “Toegegeven: het blijft moeilijk om de gemeenschap te overtuigen van de meerwaarde van kleuteronderwijs en de essentiële rol die het speelt voor de verdere schoolcarrière. Flankerende activiteiten op het woonwagenterrein (Brabbelkaravaan en Taalkaravaan) zijn lang niet voldoende om die achterstand in te halen.“

Marina: “Ouders maken zich vaak ook zelf zorgen over de beperkte kennis van het Nederlands. Gaan de leraren onze kinderen wel verstaan? En gaan de kinderen begrijpen wat er verwacht wordt? Heeft het dus wel zin om hen naar school te sturen?”

Annick: “Roma kennen geen schrijftaal. Er is geen geschreven vorm van het Romanes. Dat plaatst kinderen in een heel bijzondere beginsituatie. Heel vreemd voor ons: er is geen balpen of potlood in de caravan, geen papier, geen krant of tijdschrift, geen (voorlees)boek. Correct leren lezen en spellen vraagt een grotere inspanning. Als kinderen van in de kleuterklas naar school komen en blijven komen dan overwinnen we dat probleem wel. Roma-kinderen die later aanpikken, benen die achterstand helaas nooit bij.”