Hoe 4 scholen het lerarentekort omdenken

Annelies Steenacker: “Ons team professionaliseert tijdens onderwijstijd. Daar experimenteren we al enkele jaren mee. Op woensdagvoormiddag of vrijdagnamiddag duiken onze leerlingen in ateliers zoals muziek, beeld of skaten, terwijl wij samen bijleren.”
 
“Ateliertijd? Dat is elke week 2 lesuren proeven van activiteiten die de brede ontwikkeling stimuleren. Extra kansen voor leerlingen waar thuis weinig ruimte is voor hobby’s. Een mix van professionele partners (zoals Mais Quelle Chanson of Muzaïek) en vrijwilligers begeleiden die sessies. Zij zijn intussen vertrouwde gezichten in onze school. De leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar werkten van september tot aan de herfstvakantie bij handelaars in de buurt. Ideaal om beroepen te ontdekken, talenten te exploreren en gerichter een studiekeuze te maken.”
 
“2 uur per week klasvrij zijn om te leren van elkaar, geeft je team wind in de zeilen. Collectief leren is samen door de leerkuil gaan: ploeteren, zoeken en oplossingen vinden voor uitdagingen. Collega’s leren elkaar beter kennen, vragen sneller hulp, tonen zich kwetsbaarder en zorgen beter voor elkaar. Onlangs vertrouwde een leraar me toe: ‘De job is nog altijd zwaar, maar ik heb thuis meer rust. Ik pieker minder over mijn aanpak nu mijn twijfels op school een plek krijgen.’”

“Door met de regelmaat van de klok bijvoorbeeld het leerplan wiskunde vast te nemen, ga je samen sneller en doelgerichter vooruit. Zeker als je die momenten goed voorbereidt, doelen bepaalt, gepaste werkvormen kiest. Een leraar past een tip onmiddellijk toe in de klas. Werkt het niet? Dan kan je terugkoppelen en samen bijsturen. Mooi neveneffect: meer verbondenheid, veerkracht en jobvreugde. Dat straal je uit en trekt nieuwe collega’s aan.”

“We onderzoeken via de proeftuin of we de ateliertijd en professionalisering anders kunnen organiseren. We willen daarvoor 1 woensdagvoormiddag per 4 weken inroosteren. Die 4 uur onderwijstijd herverdelen we. We voegen elke maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag 15 minuten toe. In dat scenario vallen de ateliers op woensdag buiten de onderwijstijd. Dat heeft consequenties waarvoor we nog naar een oplossing zoeken: moeten ouders dan betalen voor die ateliers? En komt elke leerling nog als het vrijwillig is?”   

“Mijn droom? Ateliers die als een geoliede machine draaien: de organisatie geef ik uit handen aan een externe partner en ik kan me 100% concentreren op het groeiproces van mijn team. Hopelijk krijgen we alle neuzen in dezelfde richting en kunnen we op 1 september 2024 starten.”

Tom Cox: “Hoe komen tot een modern personeelsbeleid, waarmee we leraren duurzaam aan ons binden? In onze scholengroep leefde die vraag al jaren. De proeftuin is een speelveld vol mogelijkheden. En ze geeft ons credibiliteit: samenwerken met hogescholen en universiteiten wordt makkelijker. We doen aan Werkplekleren+. Ons gezamenlijke doel: niet over maar op de job leren. Laatstejaarsstudenten uit de lerarenopleiding dopen we tot ‘student-leraren’. Op 30 augustus zaten ze op de personeelsvergadering en vanaf 1 september staan ze gemiddeld 4 dagen per week voor de klas. Ze leren de schoolwerking kennen: leerlingengesprekken, oudercontacten, meedraaien op het secretariaat.”  

“Onze leerlingen hebben niet de zoveelste stagiair voor zich die maar enkele lesuren blijft. Student-leraren krijgen een realistisch beeld. En collega’s halen voldoening uit het coachen. Loopt het allemaal vlekkeloos? Nee, een proeftuin is ook zoeken. We krijgen geen middelen en vragen dus een extra inspanning van onze collega’s: ze begeleiden de studenten tijdens lesvrije momenten. Het project roept zo nieuwe vragen op: Hoe verankeren we zo’n samenwerking? Kunnen we die coaching opnemen in het takenpakket van onze leraren?”   

“Met Katrien Struyven en Lieven Faes (UHasselt) onderzoeken we de doelgroep van gediplomeerde leraren die momenteel niet in het onderwijs werken. We bevragen ze: wat kan jullie naar de klas halen? Wat opvalt: de grote bereidheid. Bijna 75% voelt enthousiasme, maar hoopt op meer anciënniteit en werkzekerheid.”  

“Onze proeftuin sleutelt niet alleen aan de instroom. We denken ook aan onze collega’s die al langer aan boord zijn. We zetten in op lerende netwerken en roosteren collega’s vrij voor professionalisering. Bijvoorbeeld: een intensieve opleiding tot digicoach. Met 1 opdracht stuurden we leraren achteraf op pad: ga met je collega’s aan tafel zitten, speel inzichten door, luister naar hun vragen en ondersteun hen.”

“We halen leraren uit hun cocon en koppelen hen aan teams. Mensen kijken over de muren, worden experts en voelen zich gezien. Ook voor aanvangsbegeleiding is dit relevant. Die stopt bij ons niet na 2 schooljaren, maar gaat over in mentorschap binnen lerende netwerken. We blijven ons allemaal samen ontwikkelen.”  

“Wat na de proeftuin? Dan willen we onze projecten behouden en uitbreiden. En we tekenen in de toekomst graag in op proeftuinen rond andere thema’s, zoals onderwijsorganisatie.”   

Cathy De Raes: “Starters aan boord houden, blijft een grote uitdaging. Dankzij de proeftuin kunnen we met hen vanaf 24 augustus officieel aan de slag. Die extra week is geen overbodige luxe. In plaats van hen te overspoelen met een lawine aan informatie, hakken we die in stukjes. Zo blijft de essentie plakken en start de nieuwkomer gewapend aan de eerste schooldag.”

“1 dag in de week roosteren we starters lesvrij, noodzakelijke ademruimte om tot rust te komen en nieuwe energie te vinden om lessen voor te bereiden of toetsen op te stellen. 3 schooljaren lang ondersteunen we hen met een specifiek programma aanvangs-begeleiding. Dat is nodig, want zij-instromers vinden vandaag vaker de weg naar onderwijs, maar ze haken ook sneller af.”

“Ons leerlingenaantal in beroeps en technisch onderwijs groeit met 10% in de loop van het schooljaar. Heel normaal dat er vanaf januari 3 klassen bijkomen. Van bij de start van het schooljaar hou je rekening met deze context. We denken diverse scenario’s uit en bepalen helder het kantelpunt voor de klasorganisatie. In december neemt een leraar er enkele leerlingen bij want die weet dat het tijdelijk is. Na de wintervakantie splitsen we de klas op of komt er een co-teacher.”

“Hoe we de leertijd van leerlingen en leraren verhogen? We spelen met het lessenrooster. In de tweede graad halen we in het eerste semester 1 lesuur weg bij de leerlingen. De leraar praktijk en PAV maken daar optimaal gebruik van. Samen concrete doelen formuleren, lessen voorbereiden, opdrachten uitwerken, nadenken over hoe leerstof herhaald wordt,  in contractwerk terechtkomt en geëvalueerd wordt.”

“Tijdens die intensieve samenwerking zet elke leraar zijn expertise in en leren ze van elkaar. De investering loont; ze halen die lestijd de volgende 3 semesters dubbel en dik in.”

Martine Van Lier: “Brusselse leraren staan dagelijks voor grote uitdagingen: alle kansen geven aan anders- of meertalige leerlingen of leerlingen uit kansarme gezinnen. Kwalitatief onderwijs maakt voor hen het verschil. Daarom breiden we ons schoolteam uit met vakexperten en zorgcoaches. In onze proeftuin mogen we meer dan 20% van de lesuren omzetten om specifieke profielen aan te trekken. Al viel dat voordeel intussen weg: door nieuwe regelgeving mag elke school daarvoor kiezen.” 

“Een vakexpert geeft Frans, muziek, media, tekenen of geschiedenis aan leerlingen in de klas. De klasleraar springt als co-teacher bij in een klas lager of hoger. Bijkomend voordeel: ze leren de leerlingen kennen die volgend jaar in hun klas zitten. Daarmee groeit het vertrouwen en maak je een warme start voor de toekomst.”

“De zorgcoaches, met hun kennis en ervaring als logopedist, orthopedagoog, ergotherapeut of psycholoog, vullen het lerarenteam perfect aan. Extra handen en ogen om de zorg voor leerlingen in de klas een heel schooljaar lang te garanderen.” 
 
“Win-win? Het is nog te vroeg om nu conclusies te trekken. Nu klasleraren er niet meer alleen voor staan, voelen ze zich gesteund. Zij-instromers kunnen betalen volgens hun diploma is alvast een eerste stap om hen aan boord te houden, naast de extra begeleiding. Waar we van dromen? Dat we hun enthousiasme en expertise kunnen belonen en ze volwaardig deel worden van ons schoolteam.”