Op klasuitstap in het Gallo‑Romeins Museum in Tongeren

Gids René heet ons welkom in Atuatuca Tungrorum. Onder deze Latijnse naam werd in 10 voor Christus de stad Tongeren door de Romeinen gesticht. “Dus Tongeren is 2034 jaar oud?”, rekent Gilles snel uit. “Onthoud dat maar,” lacht René, “straks test ik jullie kennis.” Meester Simon doet er nog een schepje bovenop: “Wie weet wordt het wel een vraag op de toets.”

Brons is baas

We verzamelen rond een pot waar zelfs Obelix ingetuimeld kon zijn. “Wat is dit?”, polst René. “Een kookpot? Een bad? Een jacuzzi?”, gokken de leerlingen. Achter glas blinkt het originele potje. 7000 jaar oud en honderden keren kleiner. “Dit fragiele potje vertelt ons iets”, fluistert René. “Voor rondtrekkende jager-verzamelaars was breekbaar aardewerk onhandig om mee te nemen. De mensen die dit potje maakten, hadden zich dus op een vaste plek gevestigd.”

We flitsen langs verschillende landbouwsamenlevingen. Bij het woonstalhuis houdt René halt. “Hier woonden mensen en dieren samen”, spiekt Viktor op het infobord. “De dieren waren hun kostbaarste bezit”, vult René aan. “Binnen waren ze beter beschermd tegen diefstal.” Amira trekt haar neus op. “Dat moest toch stinken?”

“Wat deden landbouwers met hun graanoverschotten?”, vraagt René. “Aan de dieren geven? Weggooien? Verkopen?”, twijfelen de leerlingen. René legt uit dat graan elders geruild werd voor metalen voorwerpen. En rond 825 voor Christus betekenden die kostbaarheden meer macht.

Ward glijdt met zijn vingers over het lemmet van een bijl: “Au, dat is scherp!” Amandine en Mira bewonderen schitterende ‘torques’ of halssieraden. Ook een vervormd zwaard trekt de aandacht. “Wie rijk was, werd begraven met zijn zwaard”, verduidelijkt René. “Maar om in het hiernamaals geen schade aan te richten, werd het eerst geplooid.” “Daar moest je wel heel sterk voor zijn”, bedenkt Niels.

De Galliërs dragen de broek

“Hebben jullie op de Grote Markt mijn verre voorvader gezien?”, polst René. “Ik lijk zelfs op hem: nobele blik, stoere inborst én een paardenstaart!” Als Tongenaar is onze gids trots op Ambiorix, die het opnam tegen de Romeinen.

De Eburonenleider viel hen aan toen ze door een vallei trokken. Meer dan 7000 Romeinen vonden er hun dood. Julius Caesar stuurde uit wraak een nieuw leger. Ditmaal haalden de Eburonen het niet van de Romeinse legioensoldaten, met hun zware maliënkolders, korte steekzwaarden en onverwoestbare schilden. Wat de soldaten onder hun kleed droegen, laat René in het midden: “Zeker geen broek, dat vonden ze ‘barbaars’ of ‘niet-Romeins’.”

“Was dit dan een Galliër?”, Amira wijst naar een levensgroot beeld. “Ja, zelfs een rijke Galliër”, weet René. “Hij droeg een helm, een zwaard én een armband.” Ze fronst bedenkelijk. Hoe kon deze sjofele man in geruite pyjamabroek ooit de onoverwinnelijke Romeinse soldaten verslaan?

Tongeren is niet op 1 dag gebouwd

Langsheen de Romeinse weg van Keulen naar Boulogne-sur-Mer groeide Tongeren in 150 jaar tijd uit tot een bloeiende Gallo‑Romeinse stad. Daar gingen Galliërs steeds meer als Romeinen leven.

“Zo’n vloer zou ik thuis ook willen”, droomt Aaya terwijl ze voorzichtig over een prachtige mozaïek wandelt. De lemen muren en gebakken dakpannen fantaseren we er zelf bij. We vergapen ons aan fresco’s en leren bij over vloerverwarming. In vondsten en scherven ontwaren we Romeinse huisraad: schrijfplankjes, een ‘stylus’, kruiken met wijn of olijfolie, bestek en een olielamp.

Shahinaz piept door de raampjes van een grote maquette. In de stad herkennen we woningen, een aquaduct, badhuis, forum, graanschuur en tempelcomplex. “De stadsmuur was 4,5 kilometer lang, 6 meter hoog en 2 meter dik, maar diende niet ter verdediging”, verbaast René ons. Hoewel een brok silex, zandsteen en mortel nu nog weinig indruk maakt, was de stadsomwalling in die tijd een statussymbool.

De hond van meester Simon

Handel en een uitstekend wegennetwerk brachten koopwaar en rijkdom naar Tongeren. Uit elke windstreek van het gigantische Romeinse Rijk werden hier potten, kostbare voorwerpen en dieren opgegraven.

Zoals de hond van meester Simon. Voordat Simon ‘meester Simon’ werd, was hij even een archeologiestudent. Tijdens zijn praktijkstage ontdekte hij hier de overblijfselen van een Romeinse hond. Op foto’s zien we meester Simon tot aan zijn middel in de modder staan met een spade in de ene hand en een schedel in de andere. “Nooit gedacht dat ik hier met mijn klas zou belanden”, glimlacht hij. Zijn leerlingen zijn onder de indruk van de opgepoetste beenderen.

Wat verderop symboliseren beeldjes in allerlei maten en materialen de goden. “Willen jullie nóg knapper worden?”, charmeert René. “Dan moet je aan Venus offeren. En voor meer geluk wend je je tot Fortuna.” “Handig als je met de lotto speelt”, vindt Matiz. “Mijn favoriet blijft toch Bacchus”, knipoogt René terwijl hij naar de feestneus onder de Romeinse goden wijst.

Wie de goden niet meer bij leven kon eren, deed dat in het hiernamaals. In verschillende grafheuvels buiten de stad werden olielampjes, eten en muntjes opgegraven. Ooit sluitstukken van Gallo-Romeinse levens, nu van onze rondleiding. “Tijd voor een spel!”, beslist René. “Eens kijken of jullie goed opgelet hebben.” Mogen de goden ons bijstaan.

Alea iacta est op het spelbord

In het museumatelier verdelen de leerlingen zich in 4 teams rond een reusachtig spelbord, vergelijkbaar met Monopoly. “Wie juist antwoordt op mijn vragen, mag een gebouw op de plattegrond van Atuatuca Tungrorum plaatsen”, legt René uit. Onderweg geen algemeen fonds, gevangenis of corrupte bank. Wel Fortuna-kaarten, Romeinse munten en cryptische raadsels.

De leerlingen weten nog dat wijn in amforen bewaard werd, Romeinen zonder vork aten en niet de koning, maar wel de keizer op Romeinse munten prijkte. Ondertussen spijkeren we onze Latijnse kennis bij. “Doden werden in tumuli begraven”, gokt Marthe juist. “En de graanvoorraad lag in het horreum”, herinnert Sarah zich.

Terwijl Aaya met haar vriendinnen de Caesar-code kraakt, beschermt Niels zijn aquaduct met een Fortuna-kaart. Tijdens Wards pogingen om zijn vrienden het woord ‘mozaïek’ te laten raden, ontcijfert Augustin het Polybiusvierkant. Het groene team vergat helaas tot Jupiter te bidden. En zo gaat in de laatste ronde hun enige gebouw in vlammen op.

Met 4 gebouwen op het spelbord, 4 Fortuna-kaarten en 2 munten in de schatkist wint het blauwe team. Als aandenken krijgen ze een potlood met daarop de Romeinse cijfers. “Waarom krijgen de verliezers er ook eentje?”, protesteert Niels. “Omdat het goede verliezers zijn”, vindt René. “En dat is even belangrijk.”

Over het Gallo-Romeins Museum

In het Gallo-Romeins Museum ontdek je het boeiende verhaal van de mens in onze regio, van de prehistorie tot het einde van de Romeinse tijd. Educatieve films, maquettes en levensechte figuren in kunsthars brengen deze geschiedenis tot leven.

• Gallo-Romeins Museum – Kielenstraat 15 – 3700 Tongeren
• Wandel in 10 minuten van station Tongeren naar het museum of maak gebruik van gratis bus- of tramvervoer via dynamoOPWEG.
• 3 euro korting op het toegangsticket met je Lerarenkaart. Je betaalt 5 euro in plaats van 8 euro. 
• Er is een gevarieerd educatief aanbod voor alle leeftijden, zowel voor de permanente collectie als voor de tijdelijke tentoonstelling. Met de lespakketten bereid je je museumbezoek in de klas voor.
• Deze klas koos voor Atuatuca Tungrorum, een begeleide rondleiding met spelatelier. Dit programma duurt 2 uur. Je betaalt 75 euro voor de gids en 1 euro per leerling.