Hoe ga je om met ruzies in de kleuterklas?

Met handpoppen speelt leraar Ils ruzies uit haar klas na. Zo geeft ze de kleuters taal om emoties uit te drukken en leren ze zich inleven in klasgenoten. Het resultaat: minder ambras in de kleuterklas.

leraar Ils De Proost met haar handpoppen in de kleuterklas — **Ils De Proost**: “Kleuters leren via de handpoppen dat praten altijd beter is dan duwen.”

Ils De Proost, eerste kleuterklas VBS Vlierbeek: “Scènes uit de eerste kleuterklas in september? 2 kinderen bikkelen in een hoekje om dezelfde knalrode speelgoedauto. Ze zitten vast in te weinig woorden en delen een duw uit of proberen te bijten. En een kind dat niet met de blokken mag meebouwen, knalt de toren omver in een ongelukkige poging om contact te zoeken. Gevolg: traantjes.”

“Samenleven leidt soms tot spanningen. Ook in de eerste kleuterklas. 3-jarigen zijn nochtans ontzettend lief. Ze kennen nog geen sluwe streken, zijn echt en eerlijk. Maar ze zijn ook sterk op zichzelf gericht, houden weinig rekening met klasgenoten. Een logische fase in hun groei. Bovendien missen ze de woordenschat om zich uit te drukken. Die mix van factoren doet ze geregeld botsen.”

“Een toren omduwen? Kinderen vinden dat oprecht leuk. Ze snappen nog niet dat hun klasgenoot verdriet heeft als het bouwwerk instort. Om verbinding te leren maken start ik in september met de gouden weken. Tegelijkertijd koppelen we gevoelens aan prenten en leren we woorden als ‘bang’, ‘boos’ en ‘verdrietig’. En we verkennen de buurt. Tijdens die wandelingen vraag ik ze om een hand te geven aan een vriend. Schriklichtjes in de ogen van kleuters die liever alleen lopen. Maar stap na stap groeien ze daarin.”

Heet in de klas

Ils De Proost: “Toen lerarenopleider Anne Slaets (UCLL) leraren ronselde voor een praktijkonderzoek rond relationeel gedrag in de kleuterklas, schreef ik me meteen in. Haar insteek raakt helemaal mijn motto: je herschikt geen moeilijke klassen en verplaatst geen kinderen, maar zoekt oplossingen in je groep. Eerst tekenden we samen een web uit: wie speelt graag met wie, hoe evolueert dat tijdens het schooljaar? Daarna ontwikkelden we een werkvorm rond ruzies. Die bestaat erin dat ik conflicten naspeel met handpoppen.”

“Stel: 2 kleuters hebben een oogje op dezelfde puzzel. Dat laat ik eerst betijen. Pas als het fysiek dreigt te worden, kom ik tussen. Een paar dagen later speel ik in kleine groepjes een gelijkaardige ruzie met handpoppen: herkenbaar, maar toch veilig. Als de temperatuur in het verhaal oploopt, leg ik de poppen neer, stap ik voor de tafel – zo zien de kinderen dat we het verhaal verlaten – en stel ik een vraag. ‘Wat is er precies gebeurd?’ En daarna: ‘Hoe voelt pop Lotje zich, denk je? En pop Sofie?’”

“De kleuters leggen een foto van zichzelf bij de emotie die de poppen ervaren. Oorspronkelijk dacht de lerarenopleider aan blokjes in plaats van foto’s, maar dan kan je kinderen niet gericht aanspreken. Dat was heel mooi: hoe een lerarenopleider en pedagoog die de klas binnenstapt als een kleuterleraar begint te kijken.”

Blij of boos?

Ils De Proost: “Kinderen vinden het niet simpel om zich in te leven in de gevoelens van hun klasgenoten. Maar ze worden wel helemaal meegezogen door de poppen. Als leraar kan je ze de verschillende perspectieven leren zien en suggesties doen. Hoe lossen de poppen hun conflict op? ‘De juf roepen? Samen spelen? Of vertellen: ik wil graag alleen spelen, straks mag jij.’ Hun suggesties speel ik na. Ze ontdekken dat er nooit één gouden uitweg is. Maar dat praten wel altijd beter werkt dan duwen.”

“Een enkele keer legt een pienter kind het verband tussen de handpoppen en de ruzie in de klas. Dan zet ik de boosdoener in het verhaal uit de wind en vertel ik dat we allemaal wel eens zo reageren. Meestal leggen ze dat bruggetje naar de klas niet. Maar ze nemen de inzichten wel mee. Dat is het grote voordeel van authentieke voorbeelden en grote handpoppen. Die laat ik bewust op tafel liggen. Kinderen grijpen die kans om het verhaal na te spelen.”

Minder conflicten

Ils De Proost: “Na de paasvakantie valt het me op hoe rustig het is in de klas. Minder conflicten die eindigen in ruzie, meer oplossingen die van de kinderen komen. Geraken ze er niet uit, dan trekken ze aan mijn mouw. Hun eerste reflex – het conflict opzoeken – maakt plaats voor prille vormen van empathie. De peuters kleuteren van ‘ik’ naar ‘wij’ en ze zetten veel meer taal in.”

“Moeten ze dan altijd oog hebben voor elkaar? Natuurlijk niet. Overal horen ze: ‘Samen spelen, samen delen’. De hele samenleving stampt dat cliché erin. Met de handpoppen maak ik duidelijk dat eens alleen spelen perfect oké is. ‘Ik puzzel graag in m’n eentje’, dat mag gewoon. En als na verloop van tijd volgt: ‘De puzzel is echt moeilijk, help je me?’, dan smelt ik.”

Bart De Wilde