Schoolfeedback: “Cijfers krijgen pas betekenis als jij die geeft”

Cijfers spreken voor zich, toch? “Klopt niet”, zegt expert datageletterdheid Evelyn Goffin (UAntwerpen). “Data uit schoolfeedback zoals PISA, Vlaamse en andere gestandaardiseerde toetsen krijgen pas een betekenis als een schoolteam die eraan geeft.” 5 aandachtspunten als je samen in schoolfeedback duikt.

Evelyn Goffin, co-auteur ‘Wat is jouw punt?’: “Toetsen, examens, klasgemiddelden en jaartotalen: als leraar ga je er bijna dagelijks mee aan de slag. Maar data vertellen natuurlijk zelden een verhaal op zichzelf. Dat verhaal krijgt pas vorm wanneer je de data interpreteert en er zelf betekenis aan geeft.”

“Data zoals schoolfeedback – denk: Vlaamse toetsen, KOALA, PISA, PIRLS en ander Vlaams of internationaal onderzoek – geven jou als onderwijsprofessional of schoolteam input die je kan gebruiken om na te denken over je praktijk en beleid uit te stippelen. Helaas blijven zulke data nog te vaak liggen in de mailbox van de directeur of raken ze niet voorbij het overleg met een beperkte kern. Terwijl je eigenlijk meer haalt uit een gesprek met een ruimere groep collega’s voor je een helder en compleet beeld kan scheppen en passende acties kan uitwerken.”

Denk niet te snel

Evelyn Goffin: “Stel: een school heeft 2 vestigingen. Vestiging A heeft een kansrijk publiek, terwijl vestiging B in een buurt met veel kansarmoede ligt. Uit een gestandaardiseerde toets blijkt dat de leerlingen van vestiging A het merkelijk beter doen dan de leerlingen van vestiging B. Hoe zou jij dat verschil verklaren?”

“Een erg menselijke reflex is om de verklaring te zoeken bij het kwetsbare publiek van vestiging B. Zulke verbanden leggen we zo snel dat we ons er vaak niet eens van bewust zijn. Terwijl zoveel andere factoren net zo goed een rol kunnen spelen.”

“Is de aanpak van het lerarenteam in vestiging A effectiever? Of is de aanpak in beide vestigingen dezelfde, maar werkt die beter voor de leerlingen van vestiging A? Of vielen in vestiging B meer lessen weg? Resultaten zijn altijd een samenspel van wat er op school gebeurt, van wat in de klas gebeurt, en van wat leerlingen en onderwijsprofessionals inbrengen. Daarom is het zo belangrijk om op tijd een stap achteruit te doen en jezelf eraan te herinneren dat niet alles met snelle oorzaak-gevolgrelaties te verklaren valt.”

Valkuil: als we naar data kijken, zoeken we instinctief bevestiging voor ons eigen gelijk
Evelyn Goffin
expert datageletterdheid UAntwerpen

Bekijk je bril

Evelyn Goffin: “We bekijken nieuwe info van schoolfeedback altijd met onze eigen bril: onze voorkennis, onze eigen ervaringen en veronderstellingen. Vaak beseffen we niet eens dat die bril op onze neus staat, en hoe vatbaar we zijn voor bijvoorbeeld confirmation bias. Als we naar data kijken, zoeken we instinctief bevestiging voor ons eigen gelijk. En is het verleidelijk om informatie te negeren die dat beeld onderuithaalt.”

“Had je als leraar een slechte ervaring met de directeur van school B? Wellicht schrijf je de mindere resultaten in school B dan sneller dan andere collega’s toe aan pover beleidsvoerend vermogen. Misschien is dat terecht, maar het kan net zo goed een gevolg zijn van jouw focus op één bepaald puzzelstuk. Ook op heel concreet niveau is ons oordeel vaak gekleurd: een leerling die meestal matig presteert voor je vak, loopt een groter risico om bij gelijke prestaties een lager cijfer te halen dan een leerling die vaak wél sterk scoort.”

“Een eerste stap als je met data aan de slag gaat: goed kijken naar je eigen referentiekader. Op je hoede blijven voor je grote gelijk, alert en ontvankelijk zijn voor elementen die schuren met je overtuiging. Zo objectief mogelijk kijken, en tegelijk beseffen en aanvaarden dat we als mens nooit 100% objectief kunnen zijn.”

Vergeet de leeswijzer niet

Evelyn Goffin: “PISA, PIRLS, Dataloep, Vlaamse toetsen: scholen beschikken over steeds meer data bovenop de schat aan informatie die ze zelf verzamelen. Maar in een feedbackrapport vind je zelden een pasklaar antwoord op de vragen die je je stelt, laat staan een interpretatie op maat. En dat is vaak het lastige: met die data moet je zelf aan de slag. Cijfers vertellen niets uit eigen beweging. Ze krijgen pas betekenis wanneer je ze interpreteert.”

“Dat betekent dat je nagaat wat ze betekenen voor jouw context. Wat leer je eruit over je school, je leerlingen, je eigen aanpak? Om dat verhaal bijeen te puzzelen, moet je het ruimere plaatje bekijken en daarvoor heb je vaak meer dan 1 paar ogen nodig.”

“Uiteraard is de eerste vraag: wat betekenen de cijfers? De ene leraar is daar meer in thuis dan de andere, maar niemand gaat ervan uit dat je grafieken en tabellen vanzelf juist leest. En dus is de leeswijzer bij een feedbackrapport net zo belangrijk als het rapport zelf.”

Leraren in overleg over de Vlaamse toetsen

Hoe ga je met het feedbackdashboard van de Vlaamse toetsen aan de slag?

Handvatten om de resultaten te begrijpen en ermee aan de slag te gaan vind je in de e-cursus (ontwikkeld door het Steunpunt Centrale Toetsen in Onderwijs).

Kijk verder dan de cijfers

Evelyn Goffin: “Een van je leerlingen interpreteert bij zelfstandig werk de opdrachten vaak fout. Maar bij de laatste leestoets scoorde diezelfde leerling wel 9/10. Wat weegt zwaarder? Rond cijfers zoals toetsresultaten en statistieken hangt een aura van zekerheid en objectiviteit. Vanuit de idee: harde cijfers zijn feiten, die neem je gewoon aan.”

“Maar die data zijn slechts een deel van het verhaal. Hoe een leerling scoort op een examen of centrale toets is waardevolle info. Maar jouw observaties tijdens de les leveren ook onmisbare kennis op.”

“Een ‘hard’ cijfer is niet per definitie betrouwbaarder. Iedereen die met cijfers werkt – van leraar tot onderzoeker – weet dat je zorgvuldig moet omspringen met data en ze altijd in de juiste context moet plaatsen. Toch bestaat soms de neiging om die harde data te overwaarderen. Of er net heel wantrouwig naar te kijken en ze onder de mat te vegen als ze botsen met je eigen kijk. Allebei menselijke reacties, maar waar het op neerkomt: gebruik data als één van de vele hulpmiddelen om je beeld scherp te stellen.”

Puzzel niet in je eentje

Evelyn Goffin: “Schoolfeedback landt vaak bij een select clubje op school. De directeur, het beleidsteam, die ene leraar die graag in cijfertjes duikt. In eerste instantie kan dat, maar je hebt pas wat aan data als je er in team naar kijkt. En ook extra ogen zoals de pedagogische begeleiding betrekt. Vergelijk het met een puzzel waarvan iedereen enkele stukjes in handen heeft. Die leg je ook onmogelijk in je eentje.”

“Dat puzzelwerk leidt vaak tot discussie, en net dat is zo waardevol. Het instemmende geknik van een groepje gelijkgezinden voelt erg comfortabel. Maar levert dat meer op dan je eigen mening? Als je op een opbouwende manier in discussie gaat met collega’s die een andere kijk hebben, wordt 1 plus 1 plots meer dan 2. En stijgen je kansen om dankzij datagebruik je schoolwerking te versterken.”

“Tot slot: net zoals sommige leerlingen vooral die ene onvoldoende op hun rapport onthouden, hebben we ook de neiging om data uit te vlooien op zoek naar wat anders moet. Terwijl het even belangrijk is om je af te vragen wat wél werkt, en te borgen wat goed is. Breng dus ook je sterktes in kaart en laat die vooral niet verloren gaan.”

‘Wat is jouw punt?’ (Evelyn Goffin, Randi Buvens, Roos Van Gasse en Jan Vanhoof) is verkrijgbaar bij Acco of kan je ook gratis downloaden.

Seppe Goossens