Conflict in je team: wat doet een bemiddelaar op school?

Wat doe je wanneer je er zelf niet in slaagt om een conflict in je team op te lossen? Elke Spooren vertelt hoe een bemiddelaar op school te werk gaat. En wat jij van die aanpak kan leren.

Elke Spooren, erkend bemiddelaar: “Dat het op de werkvloer soms botst, is onvermijdelijk. Als team kan je die conflicten benutten. Als je ze op tijd aanpakt, en op voorwaarde dat je team erin slaagt om die conflicten constructief aan te gaan.

“Laat je het conflict sluimeren of ontbreekt die vaardigheid om verbindend te communiceren, dan is er vaak een buitenstaander nodig om tot een oplossing te komen. Een bemiddelaar die het vertrouwen krijgt van beide partijen en kan bemiddelen omdat alle betrokkenen geloven dat die persoon niet vooringenomen is.”

Moet de directeur die rol niet opnemen?

Elke Spooren: “Dat kan, al blijkt het in de praktijk niet altijd vanzelfsprekend. Soms is de directeur zelf betrokken partij. Of legt een van beide partijen de verantwoordelijkheid van het conflict bij de directeur: ‘Als zij op tijd ingegrepen had, was dit nooit gebeurd’.”

“Bovendien speelt ook de hiërarchische positie van de directeur in diens nadeel. De directeur is immers degene die je op het einde van de rit evalueert. Kan je er wel op vertrouwen dat wat uitgesproken wordt tijdens de bemiddeling, geen invloed zal hebben op je evaluatie? En ervaren mensen dan voldoende veiligheid om het achterste van hun tong te laten zien, of zwijgen ze en sleept het conflict aan?”

Wil je zelf bemiddelen? Let op voor deze 3 valkuilen

Valkuil 1
Lange gesprekken vooraf

Elke Spooren: “Ga zo snel mogelijk met beide partijen samen aan tafel. Lange gesprekken vooraf met elke partij apart zijn niet enkel tijdrovend, ze ondergraven ook je neutrale positie. Beide partijen weten immers niet welke versie van de feiten je van de ander al te horen kreeg. Bovendien insinueer je door die strategie dat jij de knoop zélf gaat ontwarren, je neemt ‘de aap op jouw schouder’. Dat schept verkeerde verwachtingen.”

Valkuil 2
Onduidelijke rollen

Elke Spooren: “Als bemiddelaar is het niet jouw taak om het conflict op te lossen. Wel help je beide partijen om te reflecteren en stap voor stap in dialoog te gaan. Het is ook niet jouw taak om een oordeel te vellen. Je bent onpartijdig, of beter nog: ‘meerzijdig partijdig’. Je stelt je neutraal op, en bent tegelijk medestander van élke partij in dit conflict. Maar vanzelfsprekend kies je nooit een kamp.”

Valkuil 3
Vage gespreksregels

Elke Spooren: “Jij leidt en structureert het gesprek, zeker in de beginfase. Wie boos is, is vaak (nog) niet in staat om rustig naar de ander te luisteren. Nodig uit om eerst aan jou te vertellen, nog niet aan de ander. Vraag om nog niet te reageren op elkaar, hou de spreektijd in de gaten. De interactie tussen beiden bouw je geleidelijk op. Jij bewaakt de toon van het gesprek, je stelt grenzen waar nodig. Mensen die gekwetst zijn kunnen zelf ook kwetsend zijn. Help ze om te zeggen wat hen raakte, zónder bijkomende schade aan te richten.”

“Als je een externe bemiddelaar op school inschakelt, hangt daar meestal een prijskaartje aan vast. Voor scholen een drempel waardoor ze die hulpvraag uitstellen. Ik heb helaas al vaak gezien hoe hoog de uiteindelijke kost daarvan is, op menselijk vlak én voor de school als organisatie. Scholen die al een traject achter de rug hebben, schakelen sneller preventief een bemiddelaar in. En slagen er hopelijk steeds beter in om ook zonder ingrijpen van buitenaf constructief om te gaan met conflicten op de werkvloer.”

Bemiddelaar Elke Spooren — **Elke Spooren:** “Als je een conflict niet aanpakt, kan de kost hoog zijn. Op menselijk vlak, en voor de school als organisatie.”

Hoe begin jij aan een bemiddelingstraject?

Elke Spooren: “Ik vertel hoe de vraag tot mij kwam en speel open kaart. Ik vertel wat ik weet, wat meestal weinig is. Een bewuste keuze: ‘Ik wil me pas een beeld vormen eens iedereen aan tafel zit, ik wil van jullie horen hoe de vork aan de steel zit’.”

“Ik leg uit wat mijn rol is, erken hoe moeilijk het voor hen is om dit gesprek aan te gaan en vertel hoe ik hen daarin ga ondersteunen. Zodat iedereen erin slaagt te luisteren én te spreken. Daarna doe ik mijn aanpak uit de doeken en vraag ik aan alle partijen om te benoemen hoe ze zich daarbij voelen.”

“Als bemiddelaar op school vertrek ik van 4 deontologische principes. Om te beginnen onafhankelijkheid: ik heb geen enkel voordeel bij wat we bespreken. Ik begeleid de dialoog en werk aan herstel. Oplossingen reik ik zelf niet aan. Daarnaast is neutraliteit natuurlijk cruciaal. Enkel als beide partijen er oprecht van overtuigd zijn dat ik geen kant kies, kan ik mijn rol opnemen.”

“Ook vrijwilligheid is een basisvoorwaarde. Was het de vrije keuze van elke gesprekspartner om hier aanwezig te zijn? Soms spreekt de directie of het schoolbestuur duidelijk de verwachting uit dat iedereen deelneemt. Ook dan streef je er als bemiddelaar naar dat mensen die deelname niet als een verplichting ervaren. Meestal zie ik ook hoe hun engagement stap voor stap groeit.”

“Laatste principe: vertrouwelijkheid. Zelf ben ik wettelijk gebonden aan het beroepsgeheim. Maar ook de deelnemende partijen moeten zich discreet opstellen. Wat tijdens de bemiddeling verteld wordt, blijft binnenskamers. Tot beide partijen zich uitdrukkelijk bereid verklaren om iets te delen met de buitenwereld.”

“Ik vraag van alle partijen een duidelijke ‘ja’ op 4 vragen. Erkent iedereen dat er een probleem is? Zijn we allemaal bereid om naar een oplossing voor dat probleem te zoeken? Willen we dat doen via bemiddeling? En kan iedereen zich erin vinden dat ik die rol opneem?”

▶︎ 5 vaak voorkomende conflicten in je team: hoe los je ze op? Erkend bemiddelaar Elke Spooren geeft advies.

Hoe ziet je aanpak er concreet uit?

Elke Spooren: “In een eerste fase breng ik de situatie in kaart met alle betrokkenen. We zoeken samen uit waar het conflict voor alle betrokkenen precies om draait en zoeken een antwoord op de vraag: ‘Wat is ons probleem?’. Soms lukt dat vrij snel, soms laaien de emoties te hoog op. Dan halen we het tempo naar beneden en hanteer ik discussievormen waarbij ik de regie strak in handen hou.”

“Daarna kijken we naar de belangen en behoeften van elke partij. Welke gelijkenissen vinden we? Waar zitten de verschillen? Zo verleggen we de discussie van tegengestelde standpunten naar gedeelde belangen. In deze fase laat ik elke partij ook duidelijke wensen formuleren: hoe hopen wij dat de situatie er in de toekomst uitziet?”

“In de derde en laatste fase maken we samen afspraken om uit de conflictsituatie te geraken én om te voorkomen dat het in de toekomst opnieuw ontploft. Bij familiale bemiddeling, zoals een echtscheiding, leggen we die afspraken vaak vast in een bemiddelingsakkoord, dat juridisch afdwingbaar wordt. Bij een conflict op school doen we dat in de praktijk niet. Als blijkt dat een akkoord van alle partijen niet volstaat, betekent dat eigenlijk dat het gesprek niet afgerond is en de bemiddeling nog niet succesvol was.”

Hoe schakel je een bemiddelaar in?

Elke Spooren: “Idealiter stellen de partijen die in conflict liggen, die vraag samen. Als je een bemiddelaar wil betrekken, dringt zich dus eerst een gesprek op met de tegenpartij. Is de drempel te hoog of wijst de tegenpartij bemiddeling in eerste instantie af, dan kan je ook in eenzijdig de vraag stellen.”

“In zulke gevallen ga ik na waarom die persoon een drempel ervaart om aan bemiddeling deel te nemen. Vaak zijn het zorgen die je kan wegnemen door helder toe te lichten hoe bemiddeling werkt. Dan vertel ik duidelijk hoe de vraag tot bij mij kwam en schets ik mijn positie: onafhankelijk en neutraal.”

Waar je aanklopt voor bemiddeling, verschilt van net tot net. Katholiek Onderwijs Vlaanderen biedt een bemiddelingspool aan. Binnen het GO! kan je terecht bij een vertrouwenspersoon van de scholengroep.

Daarnaast kan je de vraag ook stellen aan erkende onafhankelijke bemiddelaars met expertise in het onderwijsveld. De Federale Bemiddelingscommissie biedt een overzicht van alle erkende bemiddelaars Tot slot vind je binnen en buiten je school nog heel wat andere partijen die kunnen helpen om een conflict weer vlot te trekken.

Seppe Goossens