Op schoolreis naar het Muziekinstrumentenmuseum Brussel

Het art nouveau Muziekinstrumentenmuseum op de Kunstberg in Brussel is vandaag het decor voor de schoolreis van Chris, Evi en hun 45 leerlingen uit het derde leerjaar van Basisschool De Puzzel uit Vilvoorde. Op de benedenverdieping verzamelen de kinderen in groepjes per gids om de 4 etages van het MIM te verkennen. Startpunt is de trappenhal rond de centrale liftkoker, die bezet is met stalen krullen. Ze doen met wat muzikale verbeelding denken aan solsleutels.   

Een schoolreis met muziek in

Gids Annelies orkestreert onze klasuitstap naar het MIM. Als speelse noten op een notenbalk volgen we haar de trappen op en af. “We starten op de eerste etage, gaan dan muziek maken op de kelderverdieping, en eindigen met de rondleiding op nul”, kondigt ze aan. “In deze omgeving je muzikale talent én de wereld verkennen, is veel meer dan een lesje wereldoriëntatie”, glundert Evi.  

© Katrijn Van Giel

Piano piano

15 nieuwsgierige neuzen betreden piano – muziektaal voor ‘stilletjes’ – de wereld van de muziek. “Je vindt hier meer dan 8000 instrumenten”, vertelt Annelies. “Daar pikken we vandaag enkele uit.” In de vitrinekasten zien we de allereerste instrumenten. “Deze fluit gebruikten de mensen 20.000 jaar geleden”, toont Annelies. Ze vraagt waarvan de fluit gemaakt is, en laat ons luisteren naar een geluidsfragment. “Van skelet!” ziet Atacan. “Van de beenderen van een paard”, bevestigt Annelies. “Om te waarschuwen wanneer er gevaar dreigde.”

We zetten onze schoolreis verder naar ‘kleppen in de vorm van een hand’. “Slagwerk!” roept Zaïd als hij die tekst leest bij de eerste cimbalen. “Slagwerk kan je ook spelen zónder instrumenten”, toont Annelies. Samen klappen we in de handen en stampen we met de voeten.  

Emma neuriet ‘Baby Shark’ op weg naar een instrument dat volgens Zaïd op een boot lijkt. Als ze hoort dat er 4 snaren en een vel over die ‘houten boot’ gespannen werden, doet de schouderharp Alix denken aan een soort viool. “Van de blaas- en slaginstrumenten zetten we dus onze reis verder naar de …?” polst Annelies.  

Gevoelige snaren

“… Snaarinstrumenten!” begrijpen de kinderen in de zaal met harpen, luiten, gitaren en klavecimbels in alle vormen en kleuren. We doen een muziekquizje. “Welke is de harp?” vraagt Annelies, die 3 melodieën laat horen.  De jongens herkennen de harp. Die heeft 46 of 47 snaren waarmee je muzieknoten kan spelen, legt Annelies uit. Waarop de klas begint te zingen: “Do, re, mi …”. En met de pedalen kan je de snaren strakker of losser laten. “Om ze hoger of lager te laten klinken”, weet Selim.

© Katrijn Van Giel

Hoorngeschal

Welk instrument kan je nabootsen met een trechter, tuinslang en mondstuk? We ontdekken het bij de koperblaasinstrumenten. “De 2 meter lange, dunne natuurtrompetten moest je met 2 vasthouden, anders zouden ze breken”, vertelt Annelies. De hoorn, omdat die gebogen werd, was handiger. Maar hoe krijg je daar muziek uit? 

Selim blaast, maar er komt niets. Asya heeft de truc wel door. Dat verdient een museumapplausje met 2 vingers, vindt Annelies, die vraagt wat Asya deed. “Met haar lippen trillen!” klinkt het. Zaïd, Asya, Eloise en Atacan proberen het op de echte hoorn. Met hun pink en 3 vingers aan de kleppen, de duim in de ring, testen ze hun muzikaal talent. 

De violen gelijkstemmen

“Op het filmpje zie je hoe violen gemaakt worden”, licht Annelies vervolgens toe bij het tentoongestelde atelier van een instrumentenbouwer. Lijm, beitel, schroeven worden zorgvuldig ingezet om een zo mooi mogelijke klank te creëren. Gelijkgestemd wandelen we langs de gouden eeuw van het Vlaamse klavecimbel en het vioolorgel of ‘geigenwerk’. Nog andere ‘exotische’ instrumenten zoals de kromhoorn, de bombarde en het virginaal nodigen uit voor een volgend bezoek. 

© Katrijn Van Giel

Tromgeroffel

In het muziekatelier gaat het enthousiasme crescendo. Aan weerszijden van de grote kelderruimte wachten drums, djembés, xylofoons en kleine slagwerkinstrumenten om bespeeld te worden. “Straks kies je je instrument. Je kan na elke oefening wisselen.”

Ze toont hoe je de grote drums zacht bespeelt – “Anders sla je het vel stuk”, weten de leerlingen – , hoe je een djembé tussen je benen plaatst en op welke manier de xylofoon de mooiste tonen voortbrengt. Stephan en Zaïds keuze voor de xylofoon is gemaakt. 

Als de kring is gevormd, klinkt het eerste slagwerk. Annelies steekt de stokken in de lucht, het wordt muisstil. ‘Van piano tot crescendo’, ‘dirigent’ en ‘gamelan’: in 3 oefeningen leert ze ons musiceren, ritmes naspelen en slaan op de tel van de maat. Kippenvel wanneer de tonen van haar dwarsfluit ons ritmisch orkest doorweven. “In de klas gaan we later verder aan het ‘slagwerk’,” lacht Chris.

Stairway to heaven

De trappen leiden ons naar de hemelpoort: de deuren van de volgende zaal openen onze blik op de wereld. We zien de dung-chen, een Tibetaanse trompet. Kleurrijke instrumenten in vormen van dieren begeleiden een poppen- en schaduwspel van mythes  sagen.

De gamelan, het klankspel dat we net zelf deden in het atelier, blijkt een Indonesische traditie. Annelies toont met een filmpje hoe mannen met blote schouders en voeten via vaste ritmes op de tel een orkest creëren. Muziekinstrumenten zien zij als goddelijke wezens die hemelse klanken op aarde brengen. 

© Katrijn Van Giel

Schotse schaapjes

Onze muzieksafari gaat verder richting de doedelzakken. “Uit welk land komen die?” vraagt Annelies. Slovenië denkt Logan. India! Italië! Heel de wereld passeert tot Annelies een tip van de Schotse rok licht.

Alix begrijpt: als je op het pijpje blaast, komt er lucht in de zak en muziek uit de fluit. Zaïd en Selim helpen Annelies om de lucht uit een stoffen doedelzak te duwen terwijl zij toont hoe moeilijk het ding te bespelen is. 

Vroeger werden de zakken gemaakt van dierenhuiden. “Hier staat zelfs een doedelzak waar je het schaapje nog in ziet”, waarschuwt Annelies. “Waar de pootjes zaten, hebben ze de vulpijpen gestoken.” Alix houdt het liever bij de foto’s in de vitrine.  

Tot de maan en terug

Eindigen doen we op de bovenverdieping, die uitkijkt op de binnenkoer van de zaal een verdieping lager. En wat een geluk! Net als we luisteren naar de anekdote over de allerkleinste mondharmonica die mee de ruimte in ging, klinkt een heus orgelconcert. Het dansorgel waarop we neerkijken, wordt net aangezet. 

In de vitrine naast ons waakt de ‘Knaptand’ van Dendermonde. Een mens in wolvenpak die met klappende tanden de kinderen tijdens de carnavalstoet op afstand houdt. Een beetje folklore waarmee we onze wereld- en schoolreis afronden. “Instrumenten van de hele wereld ontdekken én bespelen, kunnen we op school niet”, zegt directeur Ilse. Muziek dichterbij brengen geslaagd! 

© Katrijn Van Giel

Over Muziekinstrumentenmuseum MIM 

Het Muziekinstrumentenmuseum – MIM, een art nouveau gebouw op de Brusselse Kunstberg, herbergt meer dan 8000 muziekinstrumenten. In 4 etages ontdek je een selectie van 1200 oude en hedendaagse instrumenten. Wij volgden een klasuitstap met de rondleiding+ ‘Instrumenten uit de hele wereld’ voor lager onderwijs met muziekatelier.  

• Muziekinstrumentenmuseum MIM –  Hofberg 2 – 1000 Brussel   
• 7 euro korting met je Lerarenkaart. Je betaalt 8 euro in plaats van 15 euro.   
• Ontdek het ruime scholenaanbod op maat van kleuter- tot hoger onderwijs, en reserveer jouw klasbezoek. Er is ook een aangepast programma voor slechtzienden en -horenden. 
• Er is een vestiaire, museumshop en een lunchruimte met zicht op de stad. 
• Met dynamoOPWEG ga je er gratis met de lijnbus naartoe.