Pesten aanpakken en voorkomen op school

Creëer een goede groepssfeer als verdedigingsmuur

• Werk aan een hechte klasgroep tijdens de ‘gouden weken’ in september of cirkel je klas naar verbinding. Wanneer je in vredestijd af en toe cirkelgesprekken voert, kan je de methodiek ook na een pestincident inzetten.
• Klasgroepen 6 keer per jaar mixen en ‘kapiteins tegen pesten’ op de speelplaats: zo verbind je leerlingen van verschillende leeftijden.
• Basisschool De Toverboom in Geel heeft een Samenknap-plan met spilfiguren Loes en Stan.

Neem pesten op in je afspraken

• Laat je leerlingen zelf benoemen wat ze nodig hebben om te kunnen werken in de klas, legt ervaren leraar Gilberte Verbeeck uit. Meestal vragen ze zelf om een veilige sfeer. Als ze ook afspraken formuleren, kan je daarnaar verwijzen bij een conflict. Over zulke gedragen regels, vertelt professor Paul Verhaeghe in deze video.

Maak emoties bespreekbaar

• Voelen je leerlingen zich onrustig of gaat leren moeizaam? Met de gevoelskaartjes brengen ze dat onder woorden, en wordt pesten geen uitlaatklep. 
• Met een check-ingesprek breng je onzichtbare groepsprocessen boven de waterlijn.
• Gespannen sfeer in de klas door polarisatie? Veeg het conflict niet onder de mat, maar laat alle stemmen aan het woord tijdens een gesprek op voeten. Of gebruik deze praatkaartjes voor een geslaagd groepsgesprek. 

Geef zonder schroom een compliment

• Juf Nicky van de Nicolaasschool in Rotterdam versterkt de veerkracht en het welbevinden van haar leerlingen. Via ‘de kwaliteit van de dag’ ontdekken ze welke positieve eigenschappen ze zelf bezitten. En hun juf plakt al eens een complimentje op hun bank. Zo zijn ze weerbaarder tegen pestgedrag.
• Zelf het beste uit je leerlingen halen? Download onze motivatiekaartjes.

Versterk je troepen

• Maak ouders bondgenoot van je school via een markt op de speelplaats, een kookactiviteit, een koffiemoment of buurtwandeling. Bij pestproblemen heb je zo een kortere lijn tussen de school en de ouders.
• Vertrouwensleerlingen kunnen een luisterend oor bieden aan leerlingen die niet met hun pestprobleem naar de (zorg)leraar durven. Op sommige scholen bemiddelen leerlingen zelf bij leeftijdsgenoten. De Scholierenkoepel geeft inspiratieworkshops op scholen over de ‘conflixers’ en geïnteresseerde leerlingen kunnen bij hen een opleiding volgen.

Ga virtueel

• Elkaar uitsluiten op Whatsapp, seksueel getinte foto’s versturen via Snapchat, elkaar afpersen met valse accounts. Herken jij 6 vormen van cyberpesten? Met 10 tips om het aan te pakken.
• Een paar uur per week een cybercoach aanstellen kan het digitale pestgedrag binnen de perken houden.  
• BS Sint-Jozefschool in Ukkel maakt de hele klasgroep sterker na een zware online pestsituatie.

Geef verveling geen kans

• Verveling geeft aanleiding tot pesten. Met gevarieerde werkvormen leid je leerlingen af van negatief gedrag en laat je iedereen eens samenwerken. 
• Laat je verschillende talenten aan bod komen in je les, dan voelen meerdere leerlingen zich een keertje speciaal. En groeit er minder wrevel tegenover de toppers van de klas. 
• Ook een groene, avontuurlijke speelplaats brengt rust en afleiding. 
• Handlettering, yoga of een repaircafé? Doe hier inspiratie op voor leuke middagactiviteiten.

Analyseer de pestsituatie

• Niet alleen de pester en het slachtoffer zijn betrokken, ook omstaanders spelen een grote rol. Wie is de bondgenoot van het slachtoffer, wie is de assistent van de pester, en wie zijn de onverschillige toeschouwers? 
• Is een andere achtergrond, een leerstoornis of handicap een aanleiding om te pesten in je klas? Welk effect heeft dat op de gepeste leerlingen? Toon je leerlingen deze herkenbare getuigenissen of deze video’s.
• Hoe geniepig meisjes kunnen pesten, lees je hier.

Loopt het toch uit de hand?

• Nadat leerlingen een Powerpoint-presentatie met naaktfoto’s van tientallen meisjes verspreidden, ging KOBOS Secundair kordaat én herstelgericht te werk.
• Moet je een hardnekkige pester tijdelijk schorsen? Of zelfs definitief uitsluiten?
• Zowel voor ouders, scholen als leerlingen bestaan er verschillende hulplijnen. 

Dit overzichtsartikel is los gebaseerd op de 10 bouwstenen voor een jaar tegen pesten van Kies kleur tegen pesten.