“Mijn kleuters zeggen hoe en wat ze willen leren”

© Jens Mollenvanger

Niks ligt vast

“De basis leg ik wel vóór de start van het schooljaar, in mijn klasinrichting. Ik wil dat de kleuters zo zelfstandig mogelijk kunnen werken. Daarom krijgt al het losse materiaal een duidelijk plekje: gelijkaardig gerief samen (puzzels, bouwspullen, knutselmateriaal …), symbooltjes erbij om vlot op te ruimen, alles op hoogte van de kinderen. Dan vraag ik me af welke indeling zal werken voor deze groep kleuters. Spelen ze beter in grote of in kleine groepjes, welke hoeken heb ik zeker nodig … ? Dit jaar heb ik verschillende kinderen die rust nodig hebben. Ik verkleinde mijn hoeken en verspreidde ze beter over de hele ruimte.”

“Maar niks ligt vast. Ik observeer voortdurend en leer mijn kleuters elke dag beter kennen. Aan het einde van de dag bespreken we steevast wat goed liep en wat minder. Dat gaat over zowat alles: van een ruzie tijdens een spelletje tot de manier van opruimen. Mijn kleuters doen vaak zelf voorstellen. Denken ze dat ze met 5 in een hoek van 4 kunnen spelen? Dan testen we dat morgen gewoon uit. Achteraf bespreken we of het zo zullen houden.”

“Ook bij de activiteiten hebben de kinderen veel inbreng. Ze mogen zelf voorstellen hoe ze iets willen aanpakken. Of ze droppen een heel nieuw onderwerp. Samen kijken we of dat realiseerbaar is: wat hebben we nodig, kunnen we dat zelf of moeten we hulp inroepen, wat vinden de anderen … ? En soms botsen we op beperkingen. Bij hun vorige juf maakten mijn kleuters een konijnenhok. Een geweldig initiatief waarbij verschillende ouders hielpen. Maar helaas: ik ben allergisch voor konijnen. De beestjes kunnen dus niet mee naar mijn klas. Erg jammer voor de kleuters. Maar wanneer je steeds open communiceert, begrijpen ze ook dat.”

Tijdverlies of leerwinst?

“Het lijkt misschien dat je als leraar weinig controle hebt bij deze aanpak. Onterecht, volgens mij. Wanneer je je doelen goed kent, vind je linken bij elke nieuwe insteek die de kleuters bedenken. Je moet de controle dus een beetje loslaten om die daarna terug te nemen. Ik begrijp dat niet elke leraar zich daar goed bij voelt. Maar je groeit door ervaring op te doen, dingen te proberen en zelfs af en toe te falen. Ook ik leer nog elke dag bij.”

“Ik heb trouwens nog nooit een kleuter gehad die struikelde over deze flexibele aanpak. Toegegeven, niet elke kleuter is even ondernemend. Sommigen liften gewoon liever mee op de plannetjes van anderen of kiezen voor de voorziene activiteiten. En dat is oké. Meedoen is ook een sociaal proces: je leert samenwerken, rekening houden met elkaar … Zulke kleuters hebben een even belangrijke plaats in de groep als de plannenmakers. Dat benoem ik expliciet bij de dagbespreking: ‘Wow Thijs, ik zag dat jij ook stevig gebouwd hebt aan de boerderij van Reah.’ Elkaars eigenheid waarderen, die basishouding hoop ik ze mee te geven.”

“Natuurlijk loopt alles hier niet gesmeerd. Mijn kleuters ruziën ook en veroorzaken evengoed brokken. Maar die momenten bieden fantastische kansen. Mijn ‘tactiek’ bestaat uit luisteren en terugkoppelen. Zeg niet: ‘Hebben jullie nu alweer ruzie?’, maar spreek zonder oordeel: ‘Ik zie dat je overstuur bent. Wat is er gebeurd?’ Voelen dat de juf tijd neemt om je te begrijpen en samen zoeken naar een oplossing, dat doet veel met een kleuter. Dán creëer je verbinding. Dat lukt mij ook niet altijd meteen. Als ik al verschillende brandjes heb moeten blussen, zeg ik wel eens: ‘Ik ben nu nogal boos, we praten er morgen over.’ Dat nemen kleuters zeker aan. Onlangs zei een jongen: ‘Ik ken dat, juf. Ik heb dat ook vaak.’ Geweldig, toch?”

“Observeren, terugkoppelen, bijsturen, luisteren. Het vraagt veel tijd, zeker met 20 kleuters. Gewoon activiteiten plannen en uitvoeren zou voor mij zeker makkelijker zijn. Maar ik zie dat kinderen op deze manier zo veel leren. Ze zijn blij met elke kleine of grote stap die ze zetten, zowel op sociaal vlak als op het gebied van vaardigheden, omdat ik die benoem en vier. Dat ze zelf een stukje van het leerproces in handen mogen nemen, maakt ze nog trotser. En in ruil krijg ik een heel fijne sfeer in mijn klas. Het maakt van mij elke dag een lichtjes vermoeid, maar vooral gelukkig mens.”