Wereldburgerschapseducatie: meer dan Dikketruiendag

“Democratie, diversiteit, duurzaamheid, dat zijn thema’s waar je leerlingen elke dag in de klas mee geconfronteerd worden”, zegt Jan Verschueren van Kleur Bekennen. “De omstandigheden zijn dus ideaal om op school te werken aan wereldburgerschapseducatie.” Maar wat is dat nu precies? Hoe pak je het aan? En past ook Dikketruiendag in dat verhaal?

Wat is wereldburgerschapseducatie?

Jan Verschueren: “Via wereldburgerschapseducatie (WBE) vorm je je leerlingen tot kritische en verantwoordelijke burgers. Die zich bewust zijn van het belang van internationale solidariteit. En die actief en geëngageerd bijdragen aan een rechtvaardiger wereld.”

“Want de wereld is geen ver-van-mijn-bedshow voor jongeren. Armoede, vluchtelingen, klimaat, terrorisme … al vroeg vormen jongeren zich een beeld daarvan. Door WBE leer je leerlingen dat mensen niet machteloos staan. Maar dat ze de kracht hebben om vragen te stellen, antwoorden te zoeken, actie te ondernemen.”

“Veel scholen werken trouwens, vaak onbewust, al aan WBE. Basisscholen besteden traditioneel veel aandacht aan wereldthema’s zoals afval, water, mobiliteit of kinderrechten. Of gaan in op actuele onderwerpen zoals vluchtelingen of terrorisme. En ook in het secundair merken tieners dat gebeurtenissen elders steeds meer hun eigen leefomgeving beïnvloeden.”

Welke onderwerpen vallen allemaal onder WBE?

Jan Verschueren: “Je kan WBE aanbrengen via 8 invalshoeken. Als je in de les focust op duurzame ontwikkeling (1), leer je je leerlingen rekening houden met de behoeften van de huidige generaties zonder die van de toekomstige generaties in gevaar te brengen. Of je werkt met je leerlingen rond wereldeconomie en consumptie (2). Daarin leren je leerlingen dat onze welvaart afhankelijk is van complexe globale systemen die we kunnen beïnvloeden door beleidskeuzes, maar ook door gedragskeuzes.”

8 invalshoeken voor wereldburgerschapseducatie

“Geef je les over democratie en burgerzin (3), draait het om dezelfde rechten en plichten voor iedereen en politieke participatie. Dat sluit ook nauw aan bij lessen over enerzijds mensenrechten (4) en anderzijds sociale rechtvaardigheid (5).”

“Daarnaast behoren ook lessen over migratie (6) tot WBE. Dat gaat overigens verder dan de vluchtelingenproblematiek, want mensen kunnen bv. ook om ecologische redenen verhuizen. Of je focust in je les op diversiteit en interculturaliteit (7). Onze samenleving is immers superdivers geworden. En ten slotte vallen ook lessen over vrede en conflict (8) onder WBE. Die 8 invalshoeken zijn sterk met elkaar verbonden.”

WBE is dus veel meer dan Dikketruiendag of een actie voor het goede doel?

Jan Verschueren: “Er is niets mis met een actie voor het goede doel. Dat is een perfect startpunt voor WBE. Zolang die actie niet eenmalig is. En je die verankert in je schoolvisie, je schoolcultuur. Zodat je samen met je leerlingen de actie gaat analyseren: wat zijn de problemen die dat goede doel wil aanpakken? Waarom geven we daar ons geld aan? Waarom zitten de mensen die we willen helpen zo diep in de problemen?”

“Zo kom je tot een kritische analyse van het probleem. En zo oefenen je leerlingen hun vaardigheden als wereldburger. Klop daarom de energie die rond acties voor het goede doel hangt niet dood. Daar zitten dikwijls heel geëngageerde leraren achter. Maar soms zitten die geïsoleerd.”

“Koppel zulke acties daarom aan het grotere verhaal. Je doet zo’n actie niet alleen om geld in te zamelen voor het goede doel, maar vooral omdat je zo ook mee het pedagogische project van je school wil realiseren. En zo kan je ook meer collega’s overtuigen om mee te doen, omdat ze zo ook werken aan de eindtermen. En kan WBE uitgroeien tot een schoolbeleid dat leerlingen de kans geeft om voluit te participeren.”

“Je hoeft geen Colombiaan te laten overvliegen om in de klassen te praten over het zuiden. Ook ngo’s willen dat clichébeeld van het zuiden weg en pleiten voor een volwaardige WBE. En het voordeel is: de wereld zit vandaag in je klas. Allochtone kinderen, anderstaligen, vluchtelingen, kansarmen … In dit tijdsgewricht is het een stuk makkelijker om WBE op de agenda te zetten in je lessen.”

Jan Verschueren over wereldburgerschap — **Jan Verschueren:** “De wereld zit in je klas. De omstandigheden zijn dus ideaal om aan WBE te doen.”

Leerlingen stimuleren om wereldburger te worden, hoe pak je dat aan?

Jan Verschueren: “In een les WBE geef je niet enkel kennis mee. Je traint ook vaardigheden. Cognitieve, want je leert je leerlingen kritisch denken. Afstand nemen van hun eigen vooroordelen. Je leert hen systeemdenken, feiten kaderen binnen een groter geheel.”

“Daarnaast trainen je leerlingen hun socio-emotionele vaardigheden: empathie, respect en verantwoordelijkheidszin. Ze leren bewust omgaan met waarden en emoties. En ten slotte moeten ze keuzes leren maken, actie ondernemen voor een betere wereld.”

“Dat engagement kan je als leraar stimuleren. Leer je leerlingen aandacht krijgen voor onrecht, voor gelijke kansen, voor het belang van solidariteit. Zodat ze niet langer neutraal naar de wereld kijken, maar zich ook willen engageren.”

Consequent een wereldburger zijn, dat is niet makkelijk.

Jan Verschueren: “Je moet er niet naar streven om van je leerlingen ‘überwereldburgers’ te maken. Dat is ook niet wenselijk, want dan creëer je morele superieure wezens die zich nergens mogen op laten betrappen. En krijg je commentaar: ‘Jaja, je draagt fair tradekleren. En je haalt je groente bij de bioboer. Maar je gaat wel met het vliegtuig op reis naar Marokko. Fraaie wereldburger ben jij!’”

“Neen, je moet je leerlingen duidelijk maken hoe ze in die complexe wereld kunnen staan, welke keuzes ze kunnen maken. Niet alleen als consument, maar ook als burger. Waar mensen naartoe gaan, dat zijn hun eigen keuzes. Maar je kan hen wel vaardigheden aanleren om kritisch te denken en zo zichzelf een plaats te geven (of een houding aan te meten) in deze complexe mondiale maatschappij. Je moet aan educatie doen, niet aan indoctrinatie.”

1 reactie ingeklapt

Leraar wetenschappen.

7 februari 2019

Mijn oprechte felicitaties voor je laatste zin. Daar loopt het inderdaad al eens fout. Wanneer je de leerlingen scheef bekijkt en zelfs berispt omdat ze jouw visie niet volgen, ben je niet goed bezig. Educatie is nobel. Indoctrinatie... verwerpelijk.
Met onderwerpen zoals het klimaat, de vluchtelingen en niet in het minst... de verkiezingen, in de actualiteit, wil ik iedereen oproepen om waakzaam te zijn en zich niet te verlagen tot indoctrinatie. Indoctrinatie is een democratie onwaardig.

Reageren