"Leraar, laat je leerlingen minder stilzitten"

6 tot 9 uur! Zolang zitten je leerlingen gemiddeld stil per dag. Een groot aantal van die zituren brengen kinderen door in de klas. Onschuldig is dat niet en het is vooral een gemiste kans, zegt Femke De Meester van Vlaams Instituut Gezond Leven.

Bewegen onze leerlingen te weinig?

Dr. Femke De Meester: “Inderdaad. We zien vaak gezonde leerlingen, met op het eerste gezicht voldoende beweging. Zeker bij kleuters hebben we het idee dat die voortdurend rondlopen in de klas. Maar toch zitten ze nog te veel stil.”

Wat zijn de gevolgen als je leerlingen te lang stilzitten?

Femke De Meester: “Leerlingen worden minder fit, lopen risico op overgewicht en obesitas, minder sterke spieren en gewrichten, slaapproblemen, hebben een lager mentaal welbevinden en in sommige gevallen zelfs minder goede schoolresultaten. Op volwassen leeftijd lopen ze risico op hogere cholesterol en bloeddruk. Het goede nieuws is dat je al die risico’s sterk kan verkleinen door regelmatig recht te staan.”

Waarom zitten kinderen lang stil?

Femke De Meester: “In het eerste leerjaar horen kinderen dat ze flink moeten leren stilzitten. Maar misschien doen ouders en leraren daarmee wat té hard hun best? Want die positieve houding tegenover stilzitten doet geen goed.

Belgische kleuters zitten elke dag 6,5 tot 9 uur stil. In de lagere school is dat gemiddeld 7 uur per dag, in het secundair zelfs 8 uur. Daar zit hun schermtijd zeker voor iets tussen: we weten dat 1 op de 10 kleuters, 2 op de 10 lagereschoolkinderen en 9 op de 10 tieners te vaak voor het scherm zitten op weekdagen. Op weekenddagen worden dat zelfs 4 op de 10 kleuters, 6 op de 10 kinderen en 10 op de 10 jongeren.”

Hoe zetten we kinderen meer in beweging?

Femke De Meester: “Stimuleer ouders om de schermtijd voor hun kinderen al van kleins af aan te beperken. Doorbreek ook het stilzitten in de klas. Zitgedrag is gewoontegedrag: als een kind veel tijd zittend doorbrengt, is de kans groter dat het dat op volwassen leeftijd ook zal doen. Maak dat je leerlingen afwisselen tussen rust en licht intensief bewegen zoals staand tekenen, matig intensief bewegen zoals wandelen of recreatief zwemmen en hoog intensief bewegen zoals lopen of sporten.”

Wat kan je doen als leraar?

“Probeer met je leerlingen het stilzitten regelmatig te doorbreken. Bijvoorbeeld iedere 30 minuten. Zorg voor een evenwicht tussen zitten, staan en bewegen.

Geef buiten les wanneer dat kan, of start de dag met een wandeling. Vergroot het ruimtegevoel in de klas door banken en stoelen weg te halen en gebruik de gang als extra klasruimte. Zet de deur open.

Laat rechtstaan als leuk aanvoelen. Je kan daarvoor stabureaus installeren in je klas, of je bestaande tafels verhogen, bijvoorbeeld met bed blocks voor babybedjes. Te weinig budget? Begin met 1 exemplaar. Zo kunnen leerlingen er kennis mee maken. Voorzie een beurtrol. Laat je leerlingen doorschuiven zodat ze regelmatig kunnen rechtstaan.

Wil je nog meer lowbudgetvoorzieningen? Installeer schildersezels, gebruik kastjes als werkruimte of hang planken op verschillende hoogtes. Of plaats de computer op ooghoogte.

Maak werk van een bewegingsstimulerende speeltijd. Ga niet alleen voor de typische middagsportactiviteiten, want die spreken lang niet alle leerlingen aan. Geef knutselmateriaal of projecten mee waardoor iedereen al bewegend aan de slag kan tijdens de speeltijd.

Gebruik werkvormen die doen bewegen. Laat je kleuters rechtstaan tijdens het vaste kringmoment. Organiseer groepswerk zo dat leerlingen van de ene tafel naar de andere bewegen. Denk na over bewegingstussendoortjes. Vermijd daarbij verplichtingen door opties te geven. “Welke beweegactiviteit wil ik nu doen?” Door die keuzemogelijkheden verhoog je het plezier van je leerlingen.

Ga je op uitstap? Laat de bus eens voor wat hij is en neem bijvoorbeeld het openbaar vervoer en voorzie een stuk wandeling.”

Wat kan je organiseren op schoolniveau?

Femke De Meester: “Je hoeft niet alles bruusk om te gooien. Bouw langzaam aan een nieuwe aanpak. Start bijvoorbeeld met de speelplaats. Dat hoeft niet veel te kosten: wissel af tussen verharde en onverharde stukken, zorg voor wat groen, hinkelpaden, markeringen … Zo haal je met kleine ingrepen alles uit je buitenruimte. De mentaliteit moet zijn: het is oké om recht te staan.”

“Eis niet meteen dat elke leerling om de 30 minuten gaat staan. Dan krijg je misschien een slecht gevoel rond zitonderbrekingen. Pas bijvoorbeeld geleidelijk aan elementen toe uit bewegend leren. Laat leraren daar op hun eigen tempo zelf mee experimenteren.”

Voor extra ondersteuning kan je terecht bij Gezonde School van het Vlaams Instituut Gezond Leven.

Maak het belang van bewegen zichtbaar in je klas. Download en print de bewegingsdriehoek van Gezond Leven.

Stijn Govaerts