“Leraar is een veeleisende job”

Geert Kelchtermans:  “Leraar worden levert je geen maatschappelijk prestige meer op. Geen brede waardering voor de beroepsgroep in elk geval. Want als je praat met ouders krijg je vaak wél waardering en vertrouwen.”

“Door het gebrek aan maatschappelijke status wordt de job van leraar soms een negatieve keuze. Dat baart me zorgen. Net zoals het feit dat mensen met de juiste capaciteiten niet meer voor de klas willen staan. Want als onderwijs je plan B is, hou je het niet vol. Met kinderen werken en resultaten boeken moet je echt wel gelukkig maken. Tegen je goesting in het onderwijs staan, is puur masochisme. Daar is de job van leraar te veeleisend voor.”

“Soms komt de voldoening of erkenning pas na jaren. Een leraar is tevreden als een leerling goede punten op een toets Frans haalt. Als die leerling in het hoger onderwijs voor Frans of een Franstalige werkplek kiest, kan je dat moeilijker een-op-een linken aan jouw inspanningen. Laat staan dat jij daar nog een pluim voor krijgt jaren later.” 

Geert Kelchtermans: “Hoewel het lerarenberoep vaak aan bod komt in de media, komen zelden de positieve aspecten op de voorgrond. Leraren zijn bijvoorbeeld heel sterk betrokken op hun leerlingen en gaan tot het uiterste voor hen. Die sterke relatie is lastig, maar motiveert ook. Meer genuanceerde berichtgeving kan het lerarentekort een duwtje in de goede richting geven.” 

“Niet alleen de media, maar ook leraren uiten zich al eens negatief over hun veeleisende job. Ventileren over lastige aspecten is nodig. En positieve verhalen op café of op een familiefeest scoren nu eenmaal niet. Bovendien zijn frustraties een teken van engagement: je leerlingen laten je niet koud. Onverschillig zwijgen is schadelijker.”
 
“Leraren voelen druk om zich te verdedigen over hun job en didactische aanpak. Daar is niets mis mee. Elke professional moet daartoe bereid zijn. Alleen ligt het antwoord op de vraag ‘wat is de juiste aanpak’ in onderwijs niet vast. Daar zit de structurele kwetsbaarheid van je job als leraar. Je moet voortdurend kinderen en situaties inschatten, keuzes maken en handelen. En je bent nooit zeker dat je het juiste doet. Je moet je dus altijd verantwoorden en dat is niet comfortabel.” 

Geert Kelchtermans: “Verwacht niet dat onderzoek je vertelt wat je morgenochtend in klas 3B moet doen. Of dat een effectieve didactiek altijd garantie op succes geeft. Een one size fits all bestaat niet. Je hebt een reflectieve houding nodig om wetenschappelijke inzichten op de klasvloer in te zetten. Stel bij een onderzoek of nieuwe methode vragen vanuit je professionaliteit: wat betekent deze theorie voor mij en mijn klas? Wat lijkt me logisch om toe te passen? Wat past bij mij en kan ik uitproberen?” 

“Leraren beseffen te weinig hoe vernuftig ze al bezig zijn. Ze zijn bijvoorbeeld specialist in non-verbale communicatie en oogcontact. De ene blik betekent: ‘Ik heb je gezien, het is oké’, de andere blik zegt: ‘Je bent gewaarschuwd!’ Leraren beheersen ook de kunst om zich betekenisvol in de klas te verplaatsen: dichter bij een babbelende leerling staan in de hoop dat die zwijgt, je hand op de schouder van een beweeglijke leerling leggen voor wat extra rust of aan de klasdeur leerlingen verwelkomen.” 

“Leraren gebruiken die expertise vaak onbewust. Pas als ze een stagiair begeleiden, vragen ze zich luidop af: ‘Waarom doe ik dat? Waarom gebeurt er wat er gebeurt?’ Voor die antwoorden hebben we vaak geen taal en we praten er zelden over. We voeren te weinig die professionele dialoog onder collega’s.” 

Geert Kelchtermans:  “Ik doe al 30 jaar onderzoek naar het belang van verhalen over leraar zijn. Een goed idee om die verhalen structureel een plek geven op school. Start de volgende teamvergadering met een collega die 5 minuten vertelt over een top- of faalervaring. Collega’s mogen tussenkomen met waarom-vragen. Je eindigt met wat jullie daaruit samen leren: wat voor een leraar wil je zijn? Wat vind je belangrijk? Welke afwegingen maak je in de klas? En maak een spreukenmuur vol ‘quotes van de week’ van collega’s.” 

“Alternatief? Neem elk een voorwerp mee dat symboliseert hoe jij in je job staat. Dat maakt het gemakkelijker om erover te praten. Je haalt er individueel of samen inzichten uit die je op het einde verzamelt. Een verslag hoeft niet, maar neem verhalen serieus door ze op een creatieve manier te documenteren.” 

“De methodiek ‘het kritisch incident vignet’ vraagt meer tijd. Eerst beschrijft iedereen individueel een herinnering aan een goede of zwakke leraar van toen die zelf leerling was. Elk krijgt 3 minuten voor een concrete anekdote met een prikkelende titel. Op de achterkant analyseert elkeen wat die herinnering betekent voor hun job nu.” 

“Daarna discussieer je in groepjes van 3: een verteller, klankbord en luisteraar. De verteller deelt kort de titel, herinnering en analyse mee. Het klankbord stelt enkel verduidelijkingsvragen en onthoudt zich van commentaar. De luisteraar mag daarna wel bedenkingen en interpretaties geven. Op het einde vat de verteller samen wat de vragen en reacties losmaken. Dan schuif je door zodat iedereen een keertje de verteller is. Na 3 keer 20 minuten komt iedereen samen om te delen wat de herinneringen onthullen en hoe ze nu over hun job denken. Een fijne en krachtige methodiek om te reflecteren op alle aspecten van leraar zijn.”