Duurzame voeding verbetert leerprestaties én de wereld

© Katrijn Van Giel

Wat is duurzame voeding?

“Een duurzame maaltijd bevat veel groente en fruit. Bij voorkeur seizoensgebonden en lokaal geteeld, zonder kunstmatige bestrijdingsmiddelen. Serveer je ook vlees of vis op school, kies dan voor een keurmerk.”

“Groenten zelf kweken, bijvoorbeeld in de schoolmoestuin, is duurzaam. Maar je kan je ingrediënten ook direct bij de boer kopen, dat noemen we de korte keten. Zo zijn je groenten vers en de boer krijgt er een eerlijke prijs voor. Fairtradeproducten uit het Zuiden, zoals koffie en bananen, zijn ook een voorbeeld van de korte keten.”

“Duurzame voeding creëert zo min mogelijk afval. Dat geldt voor verpakkingsmateriaal, maar ook voor voedselverspilling. Zowel op je bord als in de keuken: aardappelschillen en de stronk van een bloemkool, kan je bijvoorbeeld perfect gebruiken voor een puree.”

Wat is het verschil tussen gezonde en duurzame voeding? En waarom letten scholen vooral op het eerste?

“Een duurzaam voedingsbeleid bouwt voort op het bestaande gezondheidsbeleid. ‘Gezond’ en ‘duurzaam’ zijn immers vaak synoniemen, maar niet altijd. Een brooddoos vol fairtradechocolade mag dan wel duurzaam zijn, gezond is het niet. En een voorverpakte wrap met kip en avocado is gezond maar niet duurzaam.”

“Omdat gezonde voeding direct invloed heeft op de prestaties van leerlingen, krijgt dat prioriteit. Leerlingen merken zelf ook dat ze beter in hun vel zitten. Een duurzaam voedingsbeleid gaat nog een stap verder. Het houdt niet alleen rekening met het welzijn van de leerlingen nu en later, maar ook met andere landen en volgende generaties. Het gaat over klimaatverandering, over eerlijke handel. Dat is abstracter, maar tegelijk een geweldige vorm van wereldburgerschapseducatie.”

© Katrijn Van Giel

Hoe maak je als school werk van een duurzaam voedingsbeleid?

“Een duurzaam voedingsbeleid gaat verder dan de refter. Zie eten niet als iets wat ‘erbij’ komt, maar integreer het in je dagelijkse werking. Werk niet alleen bij PAV rond voeding, maar in alle vakken. Waarom geen Franse tekst over voedselverspilling lezen? Groenten fermenteren bij chemie? Of een economische casus uitwerken rond de korte keten?”

“Zorg ervoor dat het voedingsbeleid wordt gedragen. Stel een stuurgroep samen met leraren, leerlingen en ouders. Breng samen in kaart wat de school doet rond duurzaamheid en wat beter kan. Misschien scheiden de leerlingen geen afval omdat de vuilbakken te ver weg staan? Of passen hun drinkbussen niet onder de kraantjes in het toilet?”

“Luister naar weerstand, maar laat het je niet tegenhouden. Onbekend is vaak onbemind. Organiseer een proeverij van vegetarische smeersels op de speelplaats, schenk fairtradekoffie in de lerarenkamer, doe een afvalmeting in de refter. Zorg dat duurzame voeding gaat leven op school.”

Is duurzame voeding niet duur en elitair? Wat als er op jouw school veel lege brooddozen zijn?

“Reden te meer om er werk van te maken! Leerlingen kunnen niet presteren op een lege maag. Daarom bieden veel scholen met een kansarm publiek gratis soep aan. De ideale duurzame maaltijd, want: voedzaam en je kan er allerlei restjes in verwerken. Maar leerlingen weigeren soms uit schaamte. Als je de soep aan iedereen aanbiedt tegen een lage prijs en uitlegt dat je het doet om verspilling tegen te gaan, voelen ze zich minder gestigmatiseerd.”

“Je kan er zelfs een sociaal project van maken. Bijvoorbeeld door langdurig werklozen via artikel 60 een werkervaringsplaats aan te bieden in je schoolkeuken. Sla de handen ineen met wijkgezondheidscentra, de kerk of moskee. Betrek ouders in een kookteam of zet je leerlingen zelf aan het werk. Samen koken en eten kan een vorm van brede school zijn. Zeker als je de refter omtovert tot een gezellige plek.”

En wat als je werkt met een cateraar?

“Van de scholen die warme maaltijden aanbieden, heeft 14 % een zelfstandige kok. De rest werkt met externe cateringbedrijven. Je kan hun gerust vragen rekening te houden met jouw wensen en bijvoorbeeld meer vegetarische en vegan opties aan te bieden. Zeker als de hele scholengroep afneemt bij dezelfde cateraar, heb je een sterke onderhandelingspositie.”

“Een zelfstandige kok geeft meer vrijheid, maar niet elke school heeft daarvoor de middelen. Als het beleid een speerpunt zou maken van duurzame voeding, is er veel mogelijk. Kijk maar naar Kopenhagen: daar kregen alle schoolkantines een make-over. Er is een duidelijke visie op duurzame voeding, kinderen koken er bijvoorbeeld onder leiding van een professionele kok. Rikolto droomt ervan om in Vlaanderen hetzelfde te realiseren.”

© Katrijn Van Giel