In 7 stappen naar aanpassingen die werken voor leerling én leraar?

“Als een leerling moeilijk of niet tot leren komt, doen leraren vaak intuïtief een aanpassing”, vertelt Kris Loobuyck van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Op zich niet fout, maar het kan gefundeerder. Je aanpassing heeft meer slaagkans als je stapsgewijs, systematisch en evidence-informed werkt. Dat wil zeggen dat je verder kijkt dan je eigen ervaring: je duikt ook in wetenschappelijk onderzoek en betrekt collega’s, specialisten, ouders én de leerling zelf.”

Aan de slag met het 7-stappenplan

Inzicht krijgen in verhoogde zorgvragen van leerlingen? Als school en leraar doorloop je heel vaak hetzelfde proces. Met dit stappenplan doorloop je 7 slimme vragen samen met de zorgcoördinator, pedagogisch begeleider, leerondersteuner, directeur … Ook de leerlingen betrek je want hun onderwijsbehoeften staan centraal: waar lopen ze tegenaan, wat willen ze bereiken? Finaal krijg je samen zicht op de aanpassingen die nodig én haalbaar zijn voor de leerlingen én leraar.

Ontdek hoe je zorgvragen oplossingsgericht kan aanpakken

Download het 7-stappenplan voor de juiste zorg

In 7 stappen naar de juiste zorg voor elke leerling

1. Wat zie of hoor ik?

De leraar heeft een bepaalde zorg, bijvoorbeeld ‘Luka is snel afgeleid’. Bekijk de situatie positief en vanuit een growth mindset. Dus niet: ‘Luka is een stoorzender’, maar: ‘Concentreren is nog moeilijk voor Luka, hoe zorgen we ervoor dat hij hierin groeit?’

Vertrek vanuit wat al goed gaat. Misschien lukt het ’s ochtends tijdens rekenen beter dan ’s middags tijdens muzische vorming. Kijk ook naar beschermende en risicofactoren. Kan Luka zich thuis beter concentreren op zijn taak, of net niet? En zo ja: wat maakt dat het thuis wél lukt? Hoe kunnen we dit op school doen?

2. Wat wil ik zien of horen?

Formuleer het gewenste gedrag in een SMART-doel. ‘Luka kan zich beter concentreren’ is te vaag. Maak je doel daarom:

• Specifiek: ‘Luka maakt in stilte een taak’.
• Meetbaar: ‘Luka werkt 10 minuten ononderbroken voort’.
• Acceptabel: kan Luka zich ook vinden in dit doel?
• Realistisch: is Luka zelf in staat om zijn impulsen te onderdrukken, of heeft hij hier hulp bij nodig?
• Tijdgebonden: wanneer moet Luka dit kunnen?

3. Wat heeft de leerling nodig?

Luka’s onderwijsbehoeften bepalen, kan op 5 manieren:

• Doelgericht: wat moet een leerling van Luka’s leeftijd kunnen volgens de ontwikkelingsdoelen en eindtermen? Lukt dit? Hoe komt dit?
• Collega’s: hoe pakken collega’s Luka aan? Kan hij zich bij hen wel concentreren?
• Experimenteer en observeer: wat doet de leraar nu als Luka afgeleid is? Werkt dit?
• Leerling en ouders: wat doet Luka’s moeder als hij het avondeten verstoort? Wat stelt Luka zelf voor als oplossing?
• Bronnen: wat zeggen specialisten bijvoorbeeld over concentratieproblemen? Wat leerden jullie op een navorming? Welke tips hebben leerondersteuners of pedagogisch begeleiders?

4. Klopt je beeld van de leerling nog?

De nieuwe inzichten kunnen het beeld dat de leraar van Luka heeft, beïnvloeden. Misschien blijkt dat de aanpassing die die intuïtief deed, niet werkt. De leraar zette Luka aan een tafel vooraan, maar door het geroezemoes achter hem kan hij zich daar net slechter concentreren.

Zat het buikgevoel wel juist? Dan is dat nu bevestigd door observaties, overleg en wetenschap. Een fijne opsteker!

5. Welke aanpassingen kies je?

Bepaal samen aanpassingen op basis van de onderwijsbehoeften van Luka.

• Remediëren: Luka individueel helpen
• Differentiëren: leerstof en lesaanpak variëren
• Compenseren: hulpmiddelen zoals een koptelefoon toelaten
• Dispenseren: Luka vrijstellen van onderdelen van het curriculum waar hij op dat moment nog niet aan toe is*

*Het curriculum omvat doelen, materiaal, methode en evaluatie. Enkel de eerste liggen vast. Schrap dus niet meteen een lesdoel, maar varieer eerst met de rest. Misschien kan Luka met een aanpassing wél de eindtermen halen.

6. Wat heeft de leraar nodig?

Wat heeft de leraar nodig om deze aanpassingen voor Luka te doen en haalbaar te houden? Als er geen aparte stilteruimte is, kan de leraar misschien een stil hoekje in de klas maken?

Als de frustratie bij stap 1 hoog zit, kan het stappenplan ook hier starten. Soms staan leraren onder zoveel druk dat ze op dat moment de bandbreedte missen om oplossingsgericht te denken. Wat of wie is er nodig voor een frisse blik? Is een ander moment voor deze denkoefening beter?

7. Werken de aanpassingen?

Evalueer de aanpassingen. Werken ze? Doe zo verder. Zo niet, dan doorloop je het 7-stappenplan opnieuw. Naarmate het vertrouwen tussen Luka en de leraar groeit, zullen er nieuwe inzichten komen. Soms duurt het even voor je de meest geschikte aanpassingen vindt. Of komen school en ouders samen tot de conclusie dat een andere school – gewoon of buitengewoon – beter op Luka’s onderwijsbehoeften kan inspelen.

Zijn de aanpassingen ook bruikbaar voor de andere leerlingen, dan doe je aan brede basiszorg.

Dit stappenplan is een aangepaste weergave van de originele M-cirkel. Het bevat de 7 uitgangspunten van Handelingsgericht Werken (HGW).