Waarom angst nodig is om te leren

Damiaan Denys: “Ja, en ook omdat we van nature bang zijn voor verandering. En dat is precies wat er gebeurt als je iets nieuws leert: je beseft dat je je wereldbeeld zal moeten bijstellen, dat het oude niet klopte. Dat geeft een onbehaaglijk gevoel, maar eigenlijk moet je daar blij mee zijn. Want zonder dat gevoel leer je eigenlijk helemaal niets.”

Damiaan Denys: “Precies. Als je dat durft, gebeurt er daarna iets heel moois: op het moment dat je iets begrijpt of kan, voel je voldoening en trots. Je hersenen maken dopamine aan en dat geeft een plezierig gevoel. Als je dat punt bereikt, ben je de volgende keer gemotiveerd om opnieuw je grenzen te verleggen en iets nieuws te leren.”

Damiaan Denys: “Door te benoemen dat het normaal is om bang te zijn. En door alvast vooruit te blikken naar het geluksgevoel dat ze zullen ervaren eens ze het begrijpen. Helaas gaat het vaak precies andersom. We proberen alles leuk te maken. Willen leerlingen liever niet wekenlang zien worstelen tot ze iets onder de knie hebben. Nochtans is dat juist een goed teken: alleen dan zijn ze echt aan het leren. Wie ‘op zijn gemak’ zit in de klas, leert eigenlijk niets bij.”

Damiaan Denys: “Het gaat niet zozeer om het ‘zich goed voelen’. Het is vooral belangrijk dat kinderen en jongeren zich veilig voelen. Het klinkt paradoxaal, maar je moet een omgeving creëren waarin een kind zich veilig genoeg voelt om de onveiligheid van het leren toe te laten. Waarin ze dus de confrontatie met angst durven aan te gaan.”

Damiaan Denys: “Nee, die zijn het gevolg van een heel ander soort angst: die om niet te voldoen aan een bepaald ideaalbeeld. Leerlingen zijn bang om geen goede punten te behalen of later geen succesvolle carrière uit te bouwen. Dan spreken we over prestatiedruk en het onvermogen om met falen om te gaan. Die veroorzaken negatieve stress. En faalangst die je kan blokkeren. Je creëert zo ook extrinsieke motivatie: als ik de leerstof niet ken, faal ik op de toets en worden de leraar en mijn ouders boos.”

Damiaan Denys: “Een schoolklimaat waarin de focus niet ligt op de kennis an sich, maar wel op het begrijpen ervan. En op de inspanning die daarvoor nodig is. Leerlingen zijn pas echt gemotiveerd om te leren als ze beseffen dat het leuk is als je iets nieuws kan, als je weer een stukje van de wereld begrijpt. Alleen daarin zit de waarde van het leren.”