Top in Vlaanderen voor begrijpend lezen … zonder methode

© Katoo Peeters

Je school deed mee met het PIRLS-onderzoek?

Krijg je bij die resultaten ook een verklaring voor dat succes?

“Let op, we zijn een kleine school, percentages zien er snel spectaculair uit. Daarom legde ik de resultaten naast die van de OVSG-toetsen. Ook daar valt op dat we de laatste jaren voor het talige onderdeel meer dan 10% boven het Vlaamse gemiddelde scoren.”

“Toen ik de onderdelen apart vergeleek, zag ik dat we voor taal en wereldoriëntatie echt ver boven het Vlaamse gemiddelde uit steken. We gebruiken voor die onderdelen geen methode. Die hebben we wel nog voor wiskunde. Voor metend rekenen scoren we rond het Vlaamse gemiddelde, dat maar rond de 50% schommelt. Dat was toch een eyeopener. Volgend jaar zullen we daarom metend rekenen uit de methode lichten om te kijken wat dat oplevert.”

Jullie lijken erg op cijfers gefocust. Is het een bewuste keuze om je leerlingenpopulatie regelmatig op deze manier te testen?

Waar zit dan de kracht van jullie aanpak?

© Katoo Peeters

Waar haal je je tekstmateriaal vandaan?

“Die aanpak bouwen we systematisch op. In het tweede jaar gaan we al wat dieper in op onderwerpen. In 3 en 4 bereiden de leerlingen hun praatje helemaal zelfstandig voor. In 5 en 6 gaan we bewuster op zoek naar bepaalde inhouden. Het belangrijkste is dat er in elk jaar een vorm van verwerking zit bij dat kranten lezen. De kinderen presenteren de artikels in hun eigen woorden en moeten een mening vormen.”

Is dat de sleutel tot goed leesonderwijs?

“Zodra je die filosofie aanhoudt, liggen de kansen om zinvol begrijpend te lezen voor het grijpen. Dankzij de krantenrondes spelen we makkelijk in op de actualiteit. Zo verbreedt het referentiekader van de kinderen. Bij de aanslagen in Brussel bijvoorbeeld gingen we meteen alle mogelijke kranten halen. In onze derde graad vergeleken we die. Welke berichten focussen op sensatie, wat is de feitelijke info? Wat zegt een buitenlandse krant?”

Trekken jullie die aanpak door naar andere domeinen?

© Katoo Peeters

“In de derde graad was er een project over verkiezingen. We startten bij de kranten om te kijken wat er leefde en werkten toe naar de stemtest. Stelling per stelling gaven we toelichting bij wat er stond. We kaderden het verschil tussen het Vlaamse en het federale niveau. Vanzelf stellen de kinderen vragen en ga je over inhoud praten. Vanuit die gesprekken verdiepen we. De kracht zit in dat onderzoek. We doen meer dan gewoon de stemtest afleggen. Daar mag het niet stoppen.”

“We bouwden aan de stemtest nog een mooi slotmoment. De kinderen legden in de kring uit wat ze van hun resultaat dachten en of het hen verbaasde. Ze lichtten toe of ze ook echt voor die partij zouden stemmen en waarom. Dat leverde levendige gesprekken op.”

“Bij elk aspect van wereldoriëntatie zit een vorm van presenteren: een voordracht, een presentatiemarkt of een gidsbeurt. Lezen is er altijd functioneel ingebed.”

Je maakt vaak de koppeling tussen lezen en schrijven of lezen en spreken. Is dat een bewuste keuze?

“Dieper willen graven naar expertise is ook heel belangrijk. In de tweede graad was er een project over paddenstoelen. Leerlingen vroegen zich af of de paddenstoelen in onze tuin eetbaar waren. Dan stimuleren we hen om een expert op te bellen. Die man kwam naar de school. Hij was helemaal in de wolken over een uitzonderlijke zwam. “We gaan die bakken en opeten”, zei hij meteen. Dat was even slikken. Ik wilde niet meteen in de krant staan als de school die leerlingen vergiftigt. Maar ze waren overheerlijk. Het lijkt een omweg, maar kinderen hebben veel meer opgestoken over zwammen dan met invulblaadjes.”

Lezen moet dus altijd gepaard gaan met voldoende context?

“We werken daar maanden aan. Ouders en externen komen kijken naar de eindpresentatie. Dat levert fantastische resultaten op. We houden contact met de secundaire scholen om te weten waar onze leerlingen sterk in zijn en waar we moeten bijsturen. Dan valt op dat we minder goed zijn in de weetjes, zoals informatie over het koningshuis, maar onze leerlingen hebben een opvallend bredere algemene kennis. Ze kunnen heel goed informatie verwerken en zijn heel zelfstandig en mondig.”

Leerlingen krijgen veel vrijheid. Is het gevaar niet dat de moeilijkheidsgraad van de teksten niet afgestemd is op je leerlingen?

“Je hebt leerlingen die best moeilijke teksten aankunnen. We hebben liever dat leerlingen vanuit interesse lezen, dan dat we groepjes leerlingen moeten verplichten teksten op een bepaald niveau te lezen. Zo dood je de nieuwsgierigheid.”

“Een tekst kan ook te eenvoudig zijn. Bij cultuurbeschouwing verdiepen leerlingen zich in de verschillende godsdiensten. Als we doorvragen, merken we soms dat een kind op basis van wat het gelezen heeft niet kan vertellen waar de Koran nu precies vandaan komt of wie die geschreven heeft. Op basis van die verdiepingsvragen zoeken leerlingen dan verder.”

© Katoo Peeters

Volgens specialisten is er een verband tussen vlot technisch kunnen lezen en goed begrijpend lezen. Focussen jullie daarop?

“Bij de jongste lezertjes, die nog hakken en plakken, neemt de oudere leerling al na enkele zinnen over en vertelt even verder. Hardop lezen gaat traag en is niet altijd fijn. Maar als de oudere leerling het tempo optrekt, komt het verhaal tot leven. We zorgen ook dat kinderen een vaste partner hebben met wie het klikt. En de jongste lezer mag het boek kiezen. Het geeft de oudere leerlingen voldoening dat de jonge lezer dankzij hun hulp vooruit gaat.”

Leesplezier blijkt een belangrijke factor. Stimuleren jullie dat nog op andere manieren?

“Kleine ingrepen hebben een groot effect. Onze kinderen komen na een pauze zelfstandig naar de klas. Onderweg kunnen ze nog even naar het toilet. Wie binnenkomt, neemt een boek en leest tot iedereen er is. Ze hebben dus altijd een boek bij zich. Zo lezen ze meermaals elke dag, al is het soms maar 10 minuten. Dat werkt motiverend. Vaak hebben ze geen zin om hun boek aan de kant te leggen. Het is stil en ze komen in een soort leesflow.”

Als scholen met hun leesbeleid aan de slag willen, waar raad je hen aan te beginnen?

“Wees ook een voorbeeld voor je leerlingen. Leraren die graag lezen en in de klas vertellen over boeken, stralen leesplezier uit. Ze moeten ook expertise hebben, zodat leerlingen voor advies bij hen terecht kunnen. Je leraren moeten dus graag en veel lezen.”