Ongewenste intimiteiten in de klas: wat doe je?

Seksueel gedrag dat perfect aanvaardbaar is, verdient een groene vlag. Voorwaarden: de betrokkenen zijn gelijkwaardig, er is duidelijk wederzijdse toestemming en er wordt geen enkele vorm van dwang of druk gebruikt. Het gedrag moet ook aansluiten bij de ontwikkeling, passen binnen de context en mag niet schadelijk zijn.

Een voorbeeld

• 2 kleuters kijken naar elkaar terwijl ze plassen. Ze vinden het allebei grappig.
• Een meisje van 8 jaar maakt seksgrapjes met haar vriendinnetjes.
• 2 klasgenoten geven elkaar een kus.
• Puberende jongens praten over masturberen.
• 2 16-jarigen sturen naaktfoto’s naar elkaar en maken daar duidelijke afspraken over (niet opslaan, niet doorsturen).

Hoe reageer je op groen gedrag?

Benoem het gedrag, bespreek gevoelens en laat weten dat het oké is: “Masturberen is fijn.” Of “Vind je dat grappig, kijken hoe hij plast?” Zo toon je dat het gedrag oké is. Je kan een gesprek aanknopen over seks. De basisregel die je meegeeft is: “Als je het allebei wil en prettig vindt, dan is het oké. Als je het niet wil, dan moet je dat duidelijk zeggen. Als je vriendje of vriendinnetje iets niet wil, dan mag je niet aandringen.”

Licht grensoverschrijdend seksueel gedrag komt veel voor. Kinderen experimenteren en gaan soms licht over de grens. Zo leren ze. Seksueel gedrag krijgt de gele vlag als er geen duidelijke wederzijdse toestemming is, als er lichte dwang of druk gebruikt wordt of als er sprake is van lichte ongelijkwaardigheid tussen de betrokkenen. Ook gedrag dat niet helemaal gepast is voor de context, niet past bij de leeftijd of ontwikkeling en gedrag dat schade zou kunnen veroorzaken bij 1 van de betrokkenen, krijgt een gele vlag.

Een voorbeeld

• Een leerling begluurt een meisje tijdens de zwemles.
• Tijdens experimenteerspelletjes moet een leerling de borsten van een meisje tikken.
• Een oudere leerling roept naar een klasgenoot : “Schoon poepeke!”
• Leerlingen kijken onder de toiletdeuren.

Hoe reageer je op geel gedrag?

Spreek je leerling erover aan: benoem het gedrag, bespreek de gevoelens, geef aan wat oké is en waarom. “Het is oké dat je nieuwsgierig bent, maar stiekem naar mensen kijken doen we niet. Zoiets zou jij ook niet leuk vinden.” Of: “Zoiets roepen is onbeleefd.” Je begrenst dus en legt uit waarom, en je maakt afspraken over hoe het wel oké zou kunnen zijn. Vertel je leerlingen dat ze alleen dingen mogen doen die beide partijen willen. En dat ze zelf ook ‘nee’ mogen zeggen als ze iets niet willen of ergens toe gedwongen worden.

Seksueel gedrag krijgt een rode vlag als er geen toestemming is van de betrokkenen, als er gebruik wordt gemaakt van misleiding, chantage of macht of als er sprake is van een grote ongelijkwaardigheid tussen de betrokkenen. Seksueel gedrag dat beledigend of kwetsend is of fysieke, emotionele of psychische schade veroorzaakt, krijgt ook een rode vlag. Ook als degene die het gedrag stelt zichzelf in gevaar brengt, is een rode vlag aangewezen.

Een voorbeeld

• Een leerling stuurt seksueel getinte berichtjes naar een meisje in de klas, zonder dat zij dat wil.
• Een leerling grijpt naar de borsten van een klasgenoot.
• Leerlingen dwingen elkaar mee te doen aan tastspelletjes.
• Een leerling stuurt zonder toestemming naaktfoto’s van zijn liefje door naar zijn vrienden.
• Een oudere leerling masturbeert waar klasgenoten bij zijn.

Hoe reageer je op rood gedrag?

Je benoemt het gedrag, bespreekt de gevoelens, legt uit wat oké is (bijvoorbeeld nieuwsgierig zijn, opwinding voelen) en legt uit waarom. Je confronteert de leerling met het gedrag, legt uit waarom het niet oké is en verbiedt het. Zeg dat iedereen baas is over zijn eigen lichaam en dat je niets mag doen wat de ander niet wil. Maak afspraken en hou toezicht. Leg aan oudere leerlingen uit dat ze enkel met jongeren van hun eigen leeftijd mogen experimenteren. Licht de ouders in en laat hun weten dat dit niet door de beugel kan.

Seksueel gedrag krijgt een zwarte vlag als er duidelijk geen wederzijdse toestemming is, als het seksueel contact wordt afgedwongen met dreigementen, agressie, geweld of als er een grote ongelijkwaardigheid is tussen de betrokkenen. Ook gedrag dat choquerend is, zware schade veroorzaakt of totaal niet past bij de leeftijd en ontwikkeling, krijgt de zwarte vlag.

Een voorbeeld

• Enkele leerlingen hebben een filmpje online gezet van een meisje dat zich uitkleedt voor de webcam.
• Een leerling van 15 jaar heeft seks met iemand die veel jonger is.
• Een leerling van het zesde leerjaar verplicht kleuters om aan zijn geslachtsdelen te komen.

Hoe reageer je op zwart gedrag?

Je doet in principe hetzelfde als bij rood gedrag, maar dit gedrag verbied je niet alleen, je moet de leerling ook straffen of doorverwijzen naar hulp. Leg ook uit dat zijn gedrag zware gevolgen kan hebben voor het andere kind. Laat de leerling excuses aanbieden aan het slachtoffer. Je moet ook zijn ouders inlichten en hun duidelijk maken dat dit nooit meer mag gebeuren. Als je vermoedt dat de leerling een probleem heeft (zware pornoverslaving, interesse in verkrachting of kinderporno …), schakel dan hulp in. Het CLB kan hem doorverwijzen.

Ga als leraar, zorgcoördinator, CLB-medewerker … aan de slag met het Sensoa Vlaggensysteem. De methodiek helpt seksueel (grensoverschrijdend) gedrag in te schatten en er gepast op te reageren. Via deze e-learning kan je je zelfstandig bijscholen.