Gentle Teaching: agressie voorkomen met goede relaties

Agressief gedrag op school aanpakken én voorkomen? “Dat lukt me niet door het af te leren of te bestraffen, maar door een goede relatie met mijn leerlingen”, vertelt leraar gedrags- en cultuurwetenschappen Goedele De Swaef van Atheneum Wispelberg. Welke rol speelt Gentle Teaching in haar klas?

Toen Ashia* furieus de klas binnenstormde, met veel heisa haar boekentas mee snokte en de klas opnieuw stampvoetend wou verlaten, stapte ik naar haar toe en nam haar sussend in mijn armen. Zoals je een huilende baby troost. Ashia liet me toe dicht bij haar te komen. Het meisje dat ik vooral als ‘felle madam’ kende, begon ineens te wenen. Achter haar agressie zat verdriet. Omdat ze haar moeder, die voor de zoveelste keer naar school geroepen was, ontgoocheld had.
Goedele De Swaef, leraar gedragswetenschappen

Goedele: “Deze anekdote illustreert mooi de filosofie achter Gentle Teaching, een houding die uitgaat van onvoorwaardelijk graag zien: een ‘vuist’ beantwoord je met een ‘knuffel’, niet met een sanctie of strenge woorden. Gentle Teaching erkent dat mensen agressief gedrag stellen vanuit angst. Het is vaak verleidelijk om daar kordaat en krachtig op te reageren, maar met een zachte blik of stem bereik je meer. Door in te zetten op warme relaties, bied je veiligheid en dat kan leiden tot gedragsverandering.”

“Gentle Teaching leerde ik kennen tijdens een lezing van John McGee, de founding father van Gentle Teaching. Hij kwam een aantal dagen meedraaien in het centrum voor mensen met een verstandelijke beperking waar mijn man werkt. Daar leerde ik dat investeren in de relatie op lange termijn positiever uitdraait dan focussen op het ongewenste gedrag. Ook als moeder ontdekte ik dat ik afstand creëer wanneer ik ongewenst gedrag van mijn kinderen telkens afkeur. Door me te focussen op onze relatie, blijven we elkaar vinden, ook op moeilijke momenten.”

Goedele De Swaef van Atheneum Wispelberg gaat aan de slag met Gentle Teaching in haar klas. — **Goedele:** “Ook als moeder creëer ik afstand wanneer ik telkens ongewenst gedrag van de kinderen afkeur.”

Zien en graag zien

“Elk schooljaar start ik met de ingesteldheid: ‘die gasten ga ik graag zien’. Zoals een ouder onvoorwaardelijk van zijn kind houdt. Als ik hun dat ook zeg, ‘ik zie jullie graag’, schrikken ze op. Zoiets verwachten ze niet, maar ze appreciëren het wel als ze voelen dat je het meent. Daarnaast toon ik vooral aan wie het moeilijk heeft met zichzelf dat ik ze gezíen heb, nog vóór de les start. Dat doe ik op de speelplaats, aan de klasdeur met een ‘hallo’, ik vraag om me even te helpen, maak een grapje over de vorige les …”

Onvoorwaardelijk voor de klas staan, da’s zoals een ouder met zijn kind omgaat
Goedele De Swaef
leraar gedragswetenschappen

Een veilige plek

“Leren lukt het best wanneer iedereen zich veilig en goed voelt. Daarom richt ik mijn klas in met planten en sfeerlichtjes – iets wat in het basisonderwijs bijna vanzelfsprekend is. Die maken de klas gezellig. Zo wordt het een plek waar mijn leerlingen én ik graag zijn. Want wie zich goed voelt, staat open voor anderen en is ook meer bereid om zich in te zetten en betere punten te halen.”

Aandachtig voor aandacht

“Ik scan constant de houding van elke leerling. Wanneer leerlingen de les storen, op hun stoel zitten wippen of klasgenoten lastig vallen, ga ik zo snel mogelijk in hun buurt hangen en geef hen subtiel een teken. Een leerling die (negatieve) aandacht vraagt, heeft aandacht nodig. Die wil je iets vertellen. Zo vermijd ik meteen ook dat ze de les verstoren en moet ik niet voortdurend opboksen tegen wat ze willen inbrengen. Het vraagt veel discipline, maar zo krijg ik af en toe wat rust in de klas. Ook een leerling die verdacht stil is, toon ik dat ik hem opmerk.”

Afstand vs. nabijheid

“Nota’s in de agenda schrijf ik niet. Investeren in de relatie gaat voor mij niet samen met straffen. Dat creëert afstand en schaadt de relatie met mijn leerlingen. Ik besef dat ik op die manier de schoolregels of voorstellen van de klassenraad niet altijd volg, daar worstel ik absoluut soms wel mee. Toen Joran* geschorst werd bijvoorbeeld, ging ik niet akkoord, want ik zag wél vooruitgang.”

“Het is niet tegen mij”

“Gentle Teaching leerde me dat elk agressie-incident zijn oorsprong heeft. Nu weet ik dat zulk gedrag niet tegen mij gericht is. Nu ik anders kijk naar leerlingen die gewelddadig gedrag vertonen, kan ik rustig blijven en hen beter helpen. Dat klinkt soft, maar dat is het allerminst. Aan een paar forse leerlingen die op de speelplaats aan het duwen en trekken zijn, vragen ‘Vertel eens, wat scheelt er?’, heb je een portie lef nodig, maar liefst ook een relatie om op terug te vallen.”

“Ik maak contact met mijn stem, ogen en handen. Die instrumenten heb ik altijd bij. Ze laten een ‘woelige’ leerling voelen dat ik er ben, niet op een overheersende, maar op een ondersteunende manier. Na elk voorval evalueer ik mijn tussenkomst: had ik iets kunnen doen om het te voorkomen, deed ik iets dat het incident uitlokte? Gentle Teaching houdt nooit op.”

“Ik geef niemand op”

“O ja, het vraagt energie om een goede band met alle leerlingen te hebben. Bij sommigen lukt dat snel. Bij leerlingen die onder de radar willen blijven, altijd op zoek zijn naar een relletje of een masker opzetten, heb ik meer tijd nodig. Door zo veel mogelijk in hun buurt te vertoeven, vergroot ik mijn kansen om positief gedrag te belichten. In veel kleine stapjes bouw ik een vertrouwensband op.”

“Bij een terugval, als een leerling spijbelt of amok maakt, krijgt mijn vertrouwen in een goede afloop wel eens een krak. Dan zet ik een stapje terug, om met positieve energie vooruit te kunnen. Ik probeer mezelf niet te verliezen in negatieve commentaar of een vernederende opmerking. En iemand opgeven doe ik nooit. Elke dag maak ik tabula rasa en is elke leerling opnieuw welkom in mijn klas.”

Grenzen stellen uit zorg

“Vaak zien leraar en leerlingen elkaar – ten onrechte – als vijanden. Ik wil dat we gelijkwaardig zijn, elkaar respecteren, elkaar leren kennen als mens. Als mijn leerlingen ontdekken dat ik het goed voor heb met hen, willen ze zich inzetten. Met dát vertrouwen kan je grenzen stellen die ze accepteren, zonder conflict. Ik kan enkel míjn gedrag veranderen. Mijn leerlingen veranderen kan ik niet, dat moeten ze zelf doen. Ik kan ze wel aanbieden om hen hierin te ondersteunen. En dat lukt net wanneer je een goede relatie hebt met elkaar.”

*Om privacyredenen gebruiken we niet de echte namen.

Meer weten over Gentle Teaching?

Gentle Teaching werd in de jaren 80 ontwikkeld als methodiek om mensen met een verstandelijke beperking en ernstig ‘probleemgedrag’ te begeleiden zonder straffen of belonen. In de loop der jaren werd het steeds meer een houding waarbij je niet focust op ongewenst gedrag afleren, maar op onvoorwaardelijke relaties ontwikkelen.

Cherline De Maeght

2 reacties ingeklapt

G. De Vos

25 januari 2020

Straffen zijn het begin van een conflict. Ze houden het risico in op escalatie en inflatie. Je moet altijd harder straffen en ze verliezen hun effect. Negatieve leiders beschouwen ze als trofeeën en versterken er hun positie mee. Voor communicatief opgevoede kinderen volstaat het vooraf je verwachtingen uit te leggen. Over ongewenst gedrag maak je opmerkingen. Je hoeft ze niet te herhalen. Autoritair opgevoede kinderen tasten de grenzen van regels af. Er moet altijd controle zijn. Ze zijn onvoldoende verantwoordelijk. Je kan hen niet alleen laten. Wie enkel aan zichzelf denkt en geen rekening houdt met anderen moet uit de groep worden gehaald. Time-out mag niet leuk zijn. Laat stoorzenders de gemiste les(sen) zelfstandig schriftelijk voorbereiden. De begeleiding moet hun via gesprekken inzicht en empathie bijbrengen. Pas als ze de betrokken leerkracht(en) overtuigd hebben van hun oprechte bereidheid tot normale medewerking mogen ze terug aansluiten. De begeleiding bemiddelt maar steunt steeds de leerkracht(en), toont nooit begrip voor storend gedrag. De leerkracht heeft de hele klas. Time-out gebeurt in overleg en mag geen uiting van onmacht zijn. Hij wordt niet te snel en niet te vaak toegepast.

Reageren

Céline

23 mei 2020

Dag Goedele,

Toen ik de website van Klasse doorzocht werd ik meteen aangetrokken tot dit artikel. Waarom? Omdat ik er ook heel sterk in geloof dat een goede relatie met je leerlingen de basis is van alles. Jouw aanpak is dan ook zeer inspirerend voor mij. Kinderen die aanvoelen dat je hen respecteert en veiligheid kan bieden zullen dit ook weerspiegelen in hun gedrag naar jou en de medeleerlingen toe.

Jouw artikel en aanpak doen mij heel erg denken aan de lessen die ik volgde rond 'De Draad'. Als kinderen het even niet meer aan kunnen dan hebben ze iemand nodig die ervoor zorgt dat het voor hen draaglijk wordt, iemand waar ze op terug kunnen vallen en er onvoorwaardelijk voor hen is. Niet iemand die de machtsstrijd aangaat of begint met het uitdelen van straffen. Het is bewezen dat dit een omgekeerd effect heeft op leerlingen en ervoor zorgt dat het alleen nog maar meer zal escaleren. Kan er dan niet meer gestraft worden? Zo weinig mogelijk als je het mij vraagt en als er gestraft wordt dan moet het iets zijn waar kinderen ook echt iets uit leren op socio-emotioneel vlak.

Heel wat kinderen voelen thuis geen goede verbinding en dit uit zich vaak ook in het gedrag op school. Kinderen worden zoals je zegt vaak bestempeld als 'lastig' of 'agressief’, omdat men niet verder gaat kijken naar wat er zich achter dat gedrag schuil houdt. En dat is nu juist iets wat we meer zouden moeten doen! Jouw anekdote is daar ook een krachtig voorbeeld van. Jij als leerkracht moet ervoor zorgen dat kinderen bij jou wel die verbinding kunnen vinden en je voor hen een 'veilige' omgeving kan creëren. Zoals je het ook beschrijft 'elke dag maak ik een tabula rasa', je start elke dag met een schone lei en geeft iedereen opnieuw een kans.

Gentle teaching is niet altijd een evident gegeven en vraagt vaak veel inspanning en verandering in leerkrachtstijl, maar voor mij is dit wel een grote voorwaarde voor kwaliteitsvol onderwijs. Een klas moet een warm nest zijn waar elk kind zich thuis en veilig kan voelen. Een kind dat zich niet goed voelt komt ook niet tot echt leren. Vandaar dat dit iets is waar ik ook heel sterk op inzet. We mogen niet vergeten dat wij als leerkracht het omgaan met elkaar moeten modelleren en kinderen hier ook heel veel mee van oppikken in hun eigen gedrag.

Bedankt voor het delen van jouw ervaring met 'Gentle teaching'. Dit heeft mij erg geïnspireerd en nog meer zin gegeven om hier extra op in te zetten!

Reageren