Leraar in de gesloten jeugdinstelling: “Zeg nooit dat je begrijpt wat ze doormaken”

Stijn laat me binnen. Tijdens zijn opleiding sociaal-cultureel werk liep hij stage in gevangenissen: vorming voor cipiers en gedetineerden. De trigger om een master Criminologie te halen en de lerarenopleiding af te werken. Dan 10 jaar als opvoeder en contextbegeleider in leefgroepen met jongeren tussen 4 en 16, en nu leraar in de Grubbe. Voor jongeren die allesbehalve kozen om op die plek te zijn. En ik stel me de vraag ‘Van ‘we sluiten je op’ naar ‘ik ga je iets bijleren’: is dat geen onoverkomelijke kloof?’

© Illias Teirlinck

“Natuurlijk kan je niet verwachten dat ze je meteen als hun leraar aanvaarden. Hun wantrouwen tegenover gezag is groot. Door aanvaringen op school of met de politie denken ze snel dat iedereen het op hen gemunt heeft. We grijpen elke kans om onze leerlingen te laten voelen dat we niemand opgeven. Dat het niet onze job is om ze verder de put in te duwen. Beetje bij beetje beseffen ze dat. En tegelijk moet je ook op je strepen blijven staan: een boeiend evenwicht.”

“Daarnaast heeft ons lerarenteam een belangrijke adviserende functie. Everberg is een oriëntatiecentrum. De jeugdrechter plaatst jongens, wij observeren en maken een inschatting. Hoe groot is de kans op recidive? Hoort deze jongen in een gesloten instelling thuis, of keert hij beter zo snel mogelijk terug naar zijn normale context? Opvoeders, leraren, contextwerkers en trajectcoördinatoren overleggen multidisciplinair en spreken een advies uit.”

“Langer dan 2 maanden vangen we geen enkele jongen op. Dat geeft ons erg weinig tijd om tot ze door te dringen. En die korte verblijven schudden de klasgroepen – 6 jongens per klas – ook constant door elkaar. Met niveauverschillen kunnen we bij de klasindeling dus weinig rekening houden. De aso’er die zijn schoolcarrière en zijn drugshandeltje netjes op orde had, zit samen met een jongen die het na 2 jaar in de B‑stroom voor bekeken hield.”

© Illias Teirlinck

“Die 8 domeinen zijn relevant voor elke jongere. Persoonlijke keuzes, de waarde van een gemeenschap, zelfontwikkeling. Wat geluk is. ‘Een dikke villa om te chillen, meneer’. Maar wat ze echt willen: geen geldzorgen en een huis dat ook een thuis is. Net als iedereen. Mijn favoriete thema is relaties. Die gasten zetten meteen een grote mond op, maar ze weten vaak erg weinig. Heerlijk als ze stilvallen en 6 stoere kerels met rode oortjes zitten te luisteren.”

“Omdat die thema’s zo dicht aansluiten bij hun leefwereld, waag je je soms in een mijnenveld. Voor een jongen die na een korte relatie vader dreigt te worden kom je plots erg dichtbij. Maar je maakt moeilijke issues wel bespreekbaar. Of we zetten in op ervaringsleren, zoals een hindernissenparcours in de sporthal dat enkel lukt als ze samenwerken. Dankzij die oefening vinden ze de woorden om te praten over vertrouwen, groepsdynamiek en de rol die zij daarin spelen. En uit die gesprekken groeit inzicht.”

© Illias Teirlinck

“De klas is geen strafkamp. En commandanten die een schrikbewind willen voeren, gaan hier genadeloos onderuit. Voorspelbaarheid is de sleutel, net als in elke andere klas. Zeg wat je doet en doe wat je zegt. ‘Nog 1 keer en dan zet ik je écht buiten’: een gevaarlijke uitspraak als je die niet hard maakt. Jij bent de leraar, en jij hebt de touwtjes in handen. Net als de regisseur van een toneelstuk bepaal je het verloop van de scène. Daarbinnen kan veel. Zeer veel. Dansen op een slappe koord, die evenwichtsoefening tussen afstand en nabijheid. Maar zeker herkenbaar voor elke leraar.”

© Illias Teirlinck

“Als ik in naam van onze jongens iets mag zeggen? Luister naar wat ze écht willen vertellen. Probeer door moeilijk gedrag heen te kijken, ook als het je persoonlijk raakt. Mensen hebben altijd een reden om te doen wat ze doen. Altijd. Zoek de oorzaak, vraag ernaar. Deze jongeren hebben heel vaak vanaf hun geboorte tegenslag na tegenslag moeten verwerken. Jij en ik komen uit een milieu waar je dat amper meemaakt. Zeg nooit: ik begrijp wat je meemaakt. Want dat is niet zo. Maar net als elke jongere hebben deze jongens dromen in hun leven. En als we af en toe een steentje kunnen verleggen om hun leven weer op de rails te krijgen, is dat heel wat.”