Duiding
Autismevriendelijke school: 10 dingen die je nog niet wist
Wist je dat een autismevriendelijke wereld op school start? Dat je maar 1 basisregel moet onthouden? En dat je zowel de leerling als de omgeving moet aanpassen? Kobe Vanroy van Autisme Centraal somt 10 dingen op die je nog niet wist over een autismevriendelijke school.
© Kevin Faingnaert
1. Autivriendelijke school zijn moet je leren
Kobe Vanroy: “Ik startte als leraar geschiedenis in een vierde middelbaar met 7 leerlingen met autisme. Ik had tijdens mijn lerarenopleiding weleens een weekje stage gedaan in het buitengewoon onderwijs, maar wat wist ik over autisme of een autismevriendelijke school? Dus gaf ik op mijn eerste dag gewoon les zoals ik geleerd had tijdens mijn opleiding. Na 1 uur waren er al 3 leerlingen op het dak van de containerklas aan het springen. ‘Je eerste dag hier?’ vroegen mijn collega’s. Ik besefte dat ik het anders moest aanpakken.”
2. Niet alle mensen met autisme zijn zoals Rain Man of Sheldon
Kobe Vanroy: “Veel mensen denken dat iemand met autismespectrumstoornis (ASS) zoals in de film Rain Man iemand is met een verstandelijke beperking die razendsnel een hoopje lucifers kan tellen. Het andere clichébeeld is het personage Sheldon in de televisiereeks The Big Bang Theory: superslim, sociaal onhandig en niet flexibel. Maar je kan mensen met autisme niet over dezelfde kam scheren.”
“Tuurlijk kom je die gedragingen tegen bij mensen met autisme, maar dat is alleen het gedrag aan de buitenkant. Veel belangrijker is dat je begrijpt vanwaar dat gedrag komt, de binnenkant van autisme.”
3. Autisme zit aan de binnenkant
Kobe Vanroy: “ASS zit niet in gedrag zoals inflexibiliteit, moeite met sociale contacten en communicatie. Autisme zit in de denkstijl. Die binnenkant zie je niet en maakt het moeilijk om te achterhalen wat het achterliggende probleem bij bepaald gedrag is.”
“Autisme is een stoornis op informatieverwerking in de hersenen. Mensen met ASS hebben moeite om betekenis te geven aan prikkels, zeker omdat prikkels vaak meer dan 1 betekenis hebben afhankelijk van de context. Die contextgevoeligheid missen mensen met autisme.”
“Als een leraar zegt ‘dat moet je goed studeren’, kan dat verschillende dingen betekenen: goed lezen, uit het hoofd leren of oefeningen kunnen maken. Iemand met ASS heeft voortdurend twijfels en stress over die verschillende betekenissen. Je moet autisme dus bij de bron aanpakken, bij die informatie. Dat doe je door de betekenis van wat je vertelt of in een cursus zet, heel duidelijk te maken.”
Er zijn geen standaardtips: wat voor de ene leerling met ASS werkt, heeft de andere niet nodig
Kobe Vanroy
4. Standaardtips bestaan niet
Kobe Vanroy: “Ik verwacht niet dat leraren over elke leer- en ontwikkelingsstoornis een dik boek lezen. Ik kan duizenden tips geven aan leraren, maar dat heeft geen zin als dat praktisch niet mogelijk is met 23 andere leerlingen in de klas.”
“De typische tips voor een autivriendelijke school zijn: zorg voor voorspelbaarheid, gebruik visuele, duidelijke, concrete communicatie, geef meer tijd of een apart lokaal voor een examen … Natuurlijk moet je die aanpassingen mogelijk maken en hebben de meeste leerlingen zonder ASS daar ook baat bij. Maar de harde realiteit is dat er geen standaardtips zijn. Wat voor de ene leerling met ASS werkt, heeft de andere niet nodig.”
“Veel leraren hebben schrik om les te geven aan leerlingen met autisme omdat ze denken dat het veel werk vraagt met pictogrammen, stappenplannen en een waslijst aan regels. Maar eigenlijk kan je die vele tips herleiden tot 1 basisregel: check of je aanpassing werkt voor die ene leerling met ASS.”
“Zo zag ik een ASS-leerling die moeite had om een hulpvraag te stellen. De leraar gaf haar een meetlat met 2 kleuren. Zo kon de leerling met groen aangeven: ‘Alles oké’ en met rood: ‘Ik heb een vraag’. Een zinvolle ASS-tip waar trouwens veel leerlingen baat bij hebben. Na een tijdje bleek dat de leerling met ASS het latje alleen gebruikte om te meten, maar niet om hulp te vragen. Ze kan namelijk maar 1 betekenis aan een lat geven en die niet aanpassen aan de context.”
“Hoe check je in een autivriendelijke school of een leerling je bedoeling begrijpt? Je vraagt beter niet gewoon: begrijp je het? Vraag concreter door: wat heb je onthouden, wat ga je nu doen, wat wist je al, wat vond je moeilijk … Weer iets waar alle leerlingen baat bij hebben.”
5. Autivriendelijke wereld start op school
Kobe Vanroy: “Autisme Centraal ijvert voor een autivriendelijke wereld. We proberen ook bakkers, supermarkten of de politie te sensibiliseren en op een laagdrempelige manier kennis over autisme mee te geven. Een bakker denkt dat hij daar niets mee te maken heeft, maar krijgt wel elke dag klanten met ASS over de vloer. Iemand aan de kassa van de supermarkt of een leraar moet niet autideskundig zijn, maar wel autivriendelijk.
Geef mensen wat extra tijd en heb geduld. Daar komen we al ver mee en is eigenlijk mensvriendelijk voor iedereen. Een autivriendelijke wereld start met begrip voor anders zijn en hoe we naar onze medemensen kijken. Daar speelt het onderwijs een heel belangrijke rol in.”
© Kevin Faingnaert
6. School mag geen gouden kooi zijn
Kobe Vanroy: “Een autivriendelijke school mag geen gouden kooi zijn. Als een school heel veel autiaanpassingen doet, functioneert een leerling daar prima. Maar als die op een bepaald moment op stage gaat, lukt het daar niet. Bij autistische leerlingen met normale begaafdheid moet je niet alleen de context aanpassen, maar ze vooral ook aanleren om met hun autisme om te gaan. Ze moeten functionele vaardigheden leren zoals hoe ze een hulpvraag op school en erbuiten stellen, stresssignalen herkennen, kunnen ontspannen, sociale contacten leggen …
7. Een superordelijke collega is niet autistisch
Kobe Vanroy: “We zeggen soms te snel dat iemand een beetje autistisch is, iemand die heel netjes is bijvoorbeeld. Maar je kan niet ‘een beetje autistisch’ zijn. Voor iemand met autisme is ordelijkheid een noodzakelijk houvast om de stress van het dagelijkse leven aan te kunnen. We gebruiken de term te pas en te onpas met als nadeel dat mensen niet beseffen wat het is. Het voordeel is wel dat de term autisme bekender wordt.”
“Je kan niet een beetje of zwaar autistisch zijn. Je hebt het of je hebt het niet. Je hebt geen verschillende vormen of gradaties van autisme, wel verschillende ondersteuningsnoden. Iemand met ASS met verstandelijke beperking heeft andere noden dan een ASS-leerling met normale of hoogbegaafdheid. Maar de informatiestoornis in de hersenen en de aanpak zijn dezelfde. Sinds 2013 zijn alle vroegere verschillende termen zoals asperger of PDD-NOS geschrapt en valt alles onder autismespectrumstoornis.”
8. School heeft geen diagnose nodig
Kobe Vanroy: “Heeft een leerling baat bij een diagnose of niet? Beter vroeg dan laat en beter laat dan nooit. Een diagnose heeft als voordeel dat je antwoorden krijgt op heel wat vragen. Zelfs een kleuter voelt al dat hij anders is dan klasgenootjes. Dan kan het helpen om te weten waarom je anders bent.”
“Het nadeel van een label is dat het de leerling zelf, de leraar en de omgeving in een fixed mindset zet. In plaats van te zeggen: ‘hij snapt het niet door zijn autisme’, kan de leraar in een autivriendelijke school beter de vraag aanpassen zodat de leerling mee is. Het gevaar bestaat dat kleine dingen worden uitvergroot en alles wordt toegemeten aan autisme. Een leerling met ASS is ook maar gewoon een puber die soms koppig is, geen zin heeft om op te letten of een vak niet interessant vindt.”
Jongeren met ASS krijgen goedbedoeld te horen dat mensen als Einstein, Mozart of Greta Thunberg ook autisme hebben
Kobe Vanroy
“Autisme is heel moeilijk te herkennen en te testen. Een leraar heeft veel talenten, maar niemand verwacht dat die ASS kan herkennen. Belangrijker is om de noden van een kind te herkennen en erop in te gaan.”
“Bij een vermoeden van ASS mag je ouders niet verplichten of forceren om hun kind te laten testen. Elke ouder doorloopt het aanvaardings- en rouwproces op zijn eigen tempo. Gelukkig is een diagnose ook niet meer nodig om ondersteuning te krijgen op school. Een gemotiveerd verslag van het CLB is voldoende. Dat is een goede evolutie in onderwijs.”
9. We weten nog veel niet over ASS
Kobe Vanroy: “We weten dat ASS voor een deel in je genen zit en voor een deel in omgevingsfactoren zoals de leeftijd van de moeder, zuurstofgebrek of een ziekte zoals rode hond tijdens de zwangerschap. Maar de verhouding tussen erfelijke en omgevingsfactoren is nog niet geweten. En nee, je krijgt geen autisme door een vaccinatie, dioxine, milieuvervuiling of bepaalde voeding.”
“Het aantal mensen met autisme stijgt, omdat we de laatste 20 jaar veel meer onderzoek hebben en vroeger alarmsignalen herkennen – zelfs al op 6 maanden. Wat vroeger een stille of lastige leerling was, kan nu iemand met ASS zijn. De inschatting is dat ongeveer 1 % van de bevolking ASS heeft, evenveel met verstandelijke beperking als met normale begaafdheid, en meer jongens dan meisjes.”
“In de Verenigde Staten gaat er enorm veel geld naar onderzoek, maar te veel naar hoe we ASS kunnen uitroeien. In Europa ligt de focus gelukkig meer op hoe we mensen leren omgaan met autisme.”
10. Einstein en Greta Thunberg zijn geen superhelden
Kobe Vanroy: “Jongeren met ASS krijgen goedbedoeld te horen dat bekende mensen zoals Einstein, Mozart, Bill Gates of Greta Thunberg ook autisme hebben. Dat helpt niet, want leerlingen herkennen zich niet in zo iemand onbereikbaar. Ze voelen zich maar gewoontjes zonder uitzonderlijke talenten. Tuurlijk zijn er mensen met autisme met een talent voor details of patronen herkennen, die dan bijvoorbeeld goede programmeurs worden. Maar je moet opletten met talenten die passen bij het autistische brein uit te vergroten.”
“Gebruik in een autivriendelijke school liever gewone rolmodellen en heb oog voor diverse rolmodellen. Een rolmodel moet niet én werk én een relatie én een gezin hebben én veel geld verdienen. Wij leggen vooral de nadruk op zinvolheid. Iemand kan geen werk, maar wel een zinvolle dagbesteding hebben.”
Duik in autisme
- Kobe Vanroy schreef o.a. het boek ‘Leren met autisme’.
- Check deze Auti-goed-gevoel vragenlijst om autisme positief te benaderen en te weten wat een leerling aangenaam vindt op school.
- Bij Autisme Centraal en Participate! kan je terecht voor nascholingen, publicaties, tools.
- Autisme Centraal heeft een toegankelijk boekje ‘Hier probeert men autivriendelijk te zijn’.
- ‘Mind my mind’ is een bekroonde animatiefilm over autisme.
- Kan je autisme verbergen? In dit filmpje beantwoordt Universiteit Vlaanderen die vraag.
- Deel jouw gouden auti-tip onder dit artikel!
Log in om te bewaren
Ga jij voor een straf blad? Geboeid worden door onderbouwde tips en inspirerende verhalen? Krijg 4 keer per jaar Klasse Magazine in je bus, voor maar € 10.
Abonneer nu
JC
25 september 2020Ik zou niet durven stellen dat ASS niet veroorzaakt wordt door milieuvervuiling. Er zijn bijvoorbeeld verschillende studies die een verband aantonen tussen de concentraties fijn stof op het einde van de zwangerschap en de kans op ASS. Het hoe en waarom wordt volgens mij nog steeds onderzocht.
Mie
25 september 2020Leuk dat er in klasse extra aandacht is voor ASS. Als leerkracht maar ook als moeder van een ASS'er ervaar ik dat er niet genoeg aandacht kan zijn voor autisme. Er is nog te veel onbegrip.
Een gouden tip die ook helpt, is om alledaagse situaties waar kinderen met autisme in vastlopen als juf te vertalen naar jouw wereld( een wereld zonder autisme). vb.Dit is gebeurd omdat... en jij dacht .... maar ik voel/denk ...
Nancy Jacqmotte
25 september 2020Een zeer interessant artikel. Ik geef les in het buitengewoon lager onderwijs en ik ben transformatiecoach. Ik zie veel identiteitsproblemen. Het kind zegt al zijn labels, etiketten. En denkt eerst na onderzoeksresultaten : 'ik heb een probleem daarna ik ben een probleem want kijk eens hoeveel labels ik heb.' En hun zelfbeeld verlaagt. Via een oplossingsgerichte mindset kom je heel ver met kinderen omdat je kinderen leert focussen op doelen en je voedt het fundament met liefde. Via mijn praktisch boek kom je uit de negatieve flow met kinderen. Ze sturen hun eigen gedachten. Dit is zelfmanagement, zelfbesef.
Jacqueline Hooijer
26 september 2020Als het gaat om identiteit en zelfbeeld (zoals in de reactie hierboven): lees het (net verschenen) boek ‘De kracht van autisme’ van Vera Helleman. Door haar beschrijving van ‘ik-referentie’ heb ik dit voor het eerst begrepen.
Mariamne
21 oktober 2020Deze leestip wou ik ook plaatsen. Echt een aanrader dit boek!!
Lenneke
27 september 2020Dank Kobe voor dit heldere artikel! Mijn gouden tip:
Wat mij erg helpt om het 'anders denken' beter te begrijpen, wat ik waarschijnlijk ooit ook heb meegekregen bij Autisme Centraal, is 'zonder eigen invulling puur nieuwsgierig zijn naar wat de ander denkt/vindt/vertelt/...'
Marthijn Wensink
28 september 2020Had ik het destijds al eerder geweten.
Middelbare school compleet mislukt uiteindelijk wel hlo-chemie afgestudeerd. Nooit passend werk gevonden. Was toch maar die vreemde op sollicitatie gesprek. Bij Lidl carrière in zijn achteruit gehad. Uiteindelijk nu leuk werk. Maar ben inmiddels 48.
M
28 september 2020Zeer goed artikel. Vooral het stuk over denkstijl. Alleen die zin over dat meer jongens als meisjes ass hebben is in mijn ogen incorrect. Het wordt bij jongens eerder herkend en erkend omdat het meeste onderzoek nog steeds op het mannelijke deel van de bevolking wordt uitgevoerd en ass bij meisjes en vrouwen vaak net even anders is.
ann leenders
14 oktober 2020Helemaal mee eens. Bij meisjes manifesteert het zich ook anders dan bij jongens en zijn hun sociale en communicatieve vaardigheden van nature soms al iets meer vooruit, en blijven ze daardoor (te) lang onder de radar...
Marjan Haasnoot
29 september 2020Met aandacht gelezen. Dank voor deze nieuwe inzichten. Bij mij blijft het stuk over rolmodellen sterk bij. Goed om stil te staan bij welke rolmodellen je inbrengt. En dat geldt voor allerlei soorten rolmodellen.
VH
21 oktober 2020Het idee dat je wel of niet autisme hebt, klopt niet, denk ik. Er is geen enkel onderzoek dat een duidelijke oorzaak kan aantonen, maar er zijn wel heel veel factoren (honderden genen, omgevingsfactoren, eerste levensjaren) die een rol spelen. In zo'n geval is een kenmerk bijna altijd statistisch normaal verdeeld en heb je dus net als bij begaafdheid mensen die heel erg laag of hoog scoren, mensen die een beetje buiten het gemiddelde vallen en mensen die binnen het gemiddelde vallen. Dat klopt ook een beetje met de 1% of <2sigma die je te zien krijgt.
Daarnaast is autisme ook een naam die heel veel symptomen kan omvatten en de ene persoon heeft misschien slechts op enkele symptomen een uitzonderlijke kant, andere personen op bijna alle symptomen.
We weten nog altijd niet wat autisme biologisch is! We hebben geen bewijs voor 'jouw hersenen werken anders' en of dat tijdelijk is of voor altijd. Daarom is een diagnose misschien onnodig stigmatiserend voor een leerling. Bied leerlingen met eerder beperkte problemen oplossingen (en controleer inderdaad of die helpen) zonder dat je ze stigmatiseert.
Veerle
22 oktober 2020Als mama van een dochter met autisme wou ik haar niet laten testen. Ik wou haar geen etiket meegeven. We hielden wel steeds rekening met haar, zonder dit echt te benoemen. Nu onze dochter volwassen is en werk zoekt was er plots wel de noodzaak van een diagnose om recht te hebben op werkbegeleiding. Nu ze haar diagnose kreeg snapt onze meid zichzelf veel beter. “Het is daardoor dat ik veranderingen en drukte zo lastig vind.” Ze aanvaart dit nu bij zichzelf en leert ermee omgaan. Ze begrijpt zichzelf nu veel beter. Dus ... diagnose met uitleg en leren omgaan met de gewone wereld met respect voor zichzelf en de eigen wereld.
Dominique
23 oktober 2020Wat ik een hele goede vind is,niet enkel voor kinderen met ASS, : doen wat je zegt en zeggen wat je doet
Sofie
3 november 2020Zeer veel tips zijn ook te vinden op https://www.klascement.net/iedereenteltmee/favorieten/4368/49445/
Alexia
30 januari 2021Ik ben dringend op zoek naar een lagere school met autivriendelijke werking regio brakel-geraardsbergen-ronse, iemand een tip?
Inge Deneire
4 november 2021Zoals steeds helder en eerlijk verwoord door Kobe. De inzichten van Autisme Centraal zijn voor ons als leerkrachten een grote inspiratie en hulp in De Branding Oostende, secundair onderwijs voor leerlingen met ASS (OV4type9). We kijken al uit naar de volgende infosessie.
Souad
21 september 2022Ik ben een mama van 5 jongens die diagnose hebben van ass. Ook de papa heeft ass. Het is echt wel triest dat er weinig begrip voor is. Zoals op school en in onze samenleving. Ik ervaar dat elke keer opnieuw! In Nederland staan ze veel verder...
Laat een reactie achter