Virtual reality in de klas: “Er is al heel veel mogelijk”

Wijnand IJsselsteijn, Professor Mens-Techniek Interactie (TU Eindhoven): “Heel veel. Wist je dat VR al sinds de jaren `60 bestaat? Intussen bestaan er al heel wat mooie toepassingen, ook voor het onderwijs. Je overstijgt er tijd en ruimte mee. Zo kan je je leerlingen meenemen naar de dino’s, het Verona van Romeo en Juliet, de Mount Everest, Machu Picchu of op schoolreis naar het Louvre.”

Wijnand IJsselsteijn: “Als je virtual reality in de klas gebruikt, vertrek dan liefst niet van de technologie, maar van het didactische. Abstracte concepten meer inzichtelijk of geschiedenis tastbaar maken, daarvoor leent VR zich perfect. Maar de technologie moet deel uitmaken een bredere didactiek. Het is een aanvulling en vervangt absoluut niet de leraar of het boek.”

Wijnand IJsselsteijn: “Er is nog weinig gevalideerd onderzoek naar de leereffecten van VR in onderwijs. Het is wel bewezen dat het werkt bij vaardigheidstrainingen. Je leert tegenwoordig eerst autorijden met een simulator. Zo kan je moeilijke situaties oefenen zoals een dode hoek van een vrachtwagen herkennen. In het echte verkeer moet je lang wachten tot een situatie zich een keer voordoet. Het voordeel is dat je flexibel, adaptief op het niveau van de leerling kan werken. Het is ook bewezen dat je de vaardigheden die je leert in de VR-omgeving ook in de realiteit kan toepassen.”

Wijnand IJsselsteijn: “Hoe meer media je naast elkaar gebruikt, hoe minder goed je diepere kennis kan verwerken, hoofd- en bijzaken onderscheiden, je aandacht vasthouden. Dat zijn cognitieve leervaardigheden die je moet leren. Dus ik ben zeker geen voorstander van te ver doorgedreven pretpedagogie. VR moet zijn plek kennen tussen de andere media en moet op het juiste moment op de juiste manier gebruikt worden.”

Wijnand IJsselsteijn: “Leerlingen vinden het leuk, maar dat is inderdaad niet genoeg. Er is niks mis met een leuk project en technologie die leerlingen enthousiast maakt. Maar als ze week na week VR in de les gebruiken, is het wauweffect van innovatieve technologie snel weg. Zo wordt het gewoon een van de vele onderwijstools zoals een digitaal bord of een tablet.”

Wijnand IJsselsteijn: “Ongeveer 20% van de leerlingen kan last hebben van simulation sickness. Ze kampen na een tijdje met misselijkheid, hoofdpijn en pijn aan de ogen. Een VR-omgeving houdt je brein voor de gek dat je ergens anders bent dan je daadwerkelijk fysiek bent. Daardoor kunnen informatiestromen in onze hersenen met elkaar botsen. Onze hersenen kunnen dat conflict soms interpreteren als een teken dat er iets mis is en dan word je misselijk, net zoals bij wagenziekte.”

Wijnand IJsselsteijn: “Een kartonnen VR-bril waarin je je smartphone steekt, heb je al voor een paar euro. En heel wat VR-toepassingen zijn gratis te downloaden. De meeste VR-helmen kosten tussen 150 à 500 euro. Dan heb je een kwalitatief betere VR-ervaring. Als je daarvoor kiest, koop er dan minder en laat je leerlingen in groepjes aan een project werken. Zo kunnen ze VR samen ervaren en elkaar vragen stellen. Als je dezelfde ervaring als in de gamewereld wil, heb je 1000 à 1500 euro nodig voor een helm, interactieve devices in je handen, een laptop en software.”

Wijnand IJsselsteijn: “Er wordt nu al geëxperimenteerd met een VR-leraar als avatar die elke leerling op elk moment individueel aankijkt en de sociale interactie spiegelt. Zo heeft elke leerling het gevoel dat hij veel aandacht krijgt, is de leraar overtuigender en neemt de leerling de info beter op. Ook kun je nadenken over onderwijs op afstand dankzij VR. Bijvoorbeeld een astronaut die via VR op veel scholen tegelijk laten vertellen over zijn of haar ervaringen in de ruimte en zo kinderen meeneemt op zo’n reis.”

Wijnand IJsselsteijn: “Vooral in marketing. Facebook investeert enorm in virtual reality. Zo kunnen ze niet alleen tracken waar we op klikken, maar ook waar we naar kijken en hoe we ons daarbij voelen. Grote bedrijven gaan nog zoveel meer data over ons verzamelen met te weinig privacygaranties. Dat is een zorgwekkende ontwikkeling.”

Wijnand IJsselsteijn: “De basis van digitale geletterdheid blijft hetzelfde. Praat erover, maak technologie deel van je les. Kijk hoe leerlingen met technologie omgaan, wat het met hen doet en laat hen daarop reflecteren. Pak je smartphones af of gebruik je ze intelligent in de klas? Het moet niet het ene of het andere uiterste. De digitale vaardigheden van leraren en leerlingen worden alleen maar belangrijker. Probeer daarom nieuwe technologieën uit, zodat je begrijpt wat je ermee kan doen in onderwijs en maak dan bewuste keuzes. Of het nu een video, digitaal schoolbord, virtual of augmented reality is.”