Storytelling in de klas

Een goed handboek voor wereldoriëntatie vond Wout Demeulenaere van het vijfde leerjaar in Freinetschool De kRing niet, dus begon hij enkele jaren geleden samen met een ex-collega aan een eigen handleiding. Ze maakten een groot verhaal en een tijdlijn waarin ze alle leerstof over tijd, ruimte, maatschappij, natuur en techniek schoven. Onbewust werd hij expert in storytelling in de klas.

“In het begin van het schooljaar vliegen we naar New York om onze stad Antwerpen voor te stellen. Maar op de terugweg storten we neer op een eiland in de Bermudadriehoek en moeten we overleven. Zo loods ik er een hoofdstuk over water in. Door het verhaal heen komen de leerlingen personages van over heel de wereld tegen. Bioloog Frank bijvoorbeeld. Als de leerlingen zijn opdracht over bomen herkennen goed afronden, krijgen ze een geneesmiddel van de drakenbloedboom waarmee ze iedereen op het Eiland kunnen genezen.”

Op een bepaald moment ontdekken ze dat opa K., expert in het weer en overlevingstechnieken, niet op de passagierslijst van het neergestorte vliegtuig staat. Woonde hij al op het Eiland? Waarom komt hij in ons kamp wonen? Moeten we niet in opstand komen tegen zijn dictatoriale kampregels? “Zo bracht ik er met storytelling vorig schooljaar heel wat actualiteit rond Noord-Korea en vluchtelingen in.”

© Katrijn Van Giel

Ontsnappen uit de bunker

Leerlingen Bo, Winke en Liv zijn zich niet bewust van de technieken storytelling van hun leraar, maar geven een ratelende rondleiding op hun Eiland. Ze bouwden een toekomstwereld van Lego met ecologische tiny houses en windmolens, zelfrijdende auto’s die ze programmeerden, een haven met goederentreinen en een eigen munteenheid. Liv is een van de Eilandleiders, verkozen na een intensieve campagne.

“Onlangs zaten we vast in een bunker en konden we pas ontsnappen na alle opdrachten in de escape room.” Lilou fotografeert alles ijverig voor de Eilandkrant. Winke countert de kritische vragen: “Wij leren over toerisme, industrie, beroepen, water en dieren, maar speelgewijs. De leerstof van het Eiland is zoveel leuker en onthoud ik beter.”

De nacht mag langer duren

Tijdens het verhaal moet het vijfde leerjaar opdrachten uitvoeren en onderzoeken doen. Daarbij werken ze vaak samen in coöperatieve werkvormen, een belangrijk vakoverschrijdend leerdoel. “Als het nacht wordt, onderzoeken we in groepjes wat nacht is, hoe zon en maan zich verhouden tot de aarde, hoe we ons lichaam en huizen isoleren tegen koude.

De kinderen sturen mee het verhaal. Zij diepten het thema ‘nacht’ verder uit omdat ze wilden uitzoeken wat dromen zijn en hoe hersenen werken. Geen probleem als een hoofdstuk wat langer duurt. Dat ik daarna soms moet lesgeven over een stuk leerstof dat sneuvelde, snappen ze heus wel.”

© Katrijn Van Giel

Dobbelen om het Lot

“Na het onderzoek presenteren de leerlingen de onderzoeksresultaten aan de klas. De leerstof leggen ze vast in hun dagboek. Ik steek daar technieken over leren in. Zo leren ze met mindmaps, sleutelwoorden en visualisaties werken. Het is geen officiële cursus, maar het maakt wel dat ze stilstaan bij de leerstof.”

“De cursus komt in de vorm van Eilandkranten die we samen maken. Dat is voor elk hoofdstuk de samenvatting van de leerstof. Ik merkte afgelopen schooljaar dat de ouders nog moeten wennen hoe ze de leerstof thuis kunnen opvolgen. Daar moet ik nog aan werken.”

“En natuurlijk zijn er ook Eilandtoetsen. Bijvoorbeeld: ‘Er is iemand gewond op het Eiland. Wat zou Opa K. doen met deze brandwonden?’ Na elke toets berekenen leerlingen het klasgemiddelde. Want hoe beter de klas scoort, hoe minder ze moeten dobbelen met het Lot. Als het gemiddelde 17 op 20 is, kiezen we 3 getallen die we niet mogen gooien. De leerling met de hoogste score heeft het Lot in handen en mag gooien met de 20-zijdige dobbelsteen. De anderen mogen het Lot onder geen beding aanraken, anders worden ze behekst. Een beetje mysterie werkt.”

“Dat dobbelen motiveert hen extra om een toets goed te doen. Als ze winnen van het Lot, barst het hier los. Want dan verdienen ze een token voor een afgerond stuk van het verhaal. Yes! Als ze de token niet halen, volgt er een nieuwe evaluatie. Samen moeten ze 20 vragen beantwoorden. Alleen wie 100% zeker is, mag antwoorden, gaan zitten en daarna niet meer meedoen. Het klassikale resultaat bepaalt opnieuw het Lot.”

Pretpedagogie

Inzetten op leerplezier via storytelling in de klas: leuk voor de kinderen, maar halen ze ook alle leerdoelen? Wout ketst de vraag terug: “Behaal je met een handboek zeker alle leerdoelen? Nu vink ik meer dan vroeger heel nauwgezet de leerdoelen af. Ik wil bewijzen dat we alle leerdoelen halen, voor mezelf, mijn directeur en de leerlingen. In mijn vroegere school kreeg ik weerstand van de directie of moest hetzelfde doen als parallelcollega’s. Ik was bijna uit het onderwijs gestapt tot ik op deze school veel vertrouwen vond.”

“Ik wil leerstof boeiend maken en gaan voor leerplezier. Leerlingen kunnen leren hoe een gemeenteraad of parlement werkt, maar hoe lang onthouden ze dat? Ik laat ze liever zelf hun Eilandleiders kiezen, een verkiezingscampagne organiseren en voelen hoe het is om zich te laten vertegenwoordigen. Natuurlijk draait het om evenwicht zoeken. Ik combineer onderzoeken met lesgeven, maar soms zuchten ze: ‘Moeten we dat weer zelf opzoeken?’”

© Katrijn Van Giel

Differentiëren en leerproblemen

“Ik zie vooral voordelen in deze lesaanpak. Kinderen leren zelfsturend leren, storytelling verhoogt hun leermotivatie en fantasie. Er is ruimte voor iedereen op het Eiland. De didactische diversiteit maakt dat er voor elke leerling wel iets tussen zit. Ze doen groepswerken, maken presentaties, gaan op leeruitstap, volgen les, knutselen en bouwen. Ze hebben ook elk een taak of rol op het Eiland. Sommigen zijn profilers die reclame maken, anderen zijn programmeurs, ingenieurs of bouwers.”

“Het Eiland maakt het gemakkelijker om te differentiëren. Een leerling met een leervoorsprong of sterke interesse voor een onderwerp kan in een onderzoek zo diep en ver gaan als hij wil. Voor mijn leerling met ASS lukt het ook, want het concept is gestructureerder dan je zou denken. Voor een leerling met concentratieproblemen is het niet evident, maar op de klassieke manier verliest hij even snel zijn aandacht.”

Experimenteren met storytelling

“Natuurlijk haal ik me met storytelling in de klas meer werk op de hals dan braaf een handleiding volgen. Ik heb dit ook niet in één zomer of schooljaar ontwikkeld. Dat groeit en nu staat het min of meer op punt. Deze manier van lesgeven past bij mij. Ik ben graag creatief met toneel, muziek of verhalen en ben een Lego-fan. Op het Eiland ben ik meestal niet de leraar die vooraan lesgeeft. Ik ben de piloot, de coach, de entertainer of de verwonderde passagier. Het liefst van al zou ik in de toekomst alle handboeken buiten gooien.”

“Ik begrijp dat dit niet bij iedereen past. Maar je kan wel experimenteren met elementen van storytelling. Gebruik een verhaal of personage, laat iets onverwachts gebeuren. Breng spelelementen in je les. En vergeet de tijd. Trek voor een thema eens 10 lestijden in plaats van 2 uit. Heb geen schrik van de ‘verloren’ tijd. Tijdens mijn lessen wereldoriëntatie lezen, schrijven en praten leerlingen veel. Zo werken ze aan hun leerdoelen Nederlands. Als je durft loslaten en in de klas met verhalen werkt, merk je meteen dat vakken geen eilanden zijn.”