Beter netwerken als leraar: wie je kent, bepaalt wat je weet

Leraren en directeurs scholen zich inhoudelijk bij, maar netwerken nauwelijks. Experten Piet Van den Bossche en Sara Van Waes (UAntwerpen) formuleren 8 inzichten voor sterke relaties én meer kennis in je team.

Experten Piet Van den Bossche en Sara Van Waes (UAntwerpen) - Kennis en netwerken — **Sara Van Waes (UAntwerpen):** “Directeurs hebben via collegiale netwerken vaak een sterke blik naar buiten. Maar ook voor leraren geldt: verder kijken dan je gang doet je groeien.”

In een echokamer sijpelen geen nieuwe ideeën binnen

Piet: “Mensen zoeken graag gelijken op. Kijk bij jezelf: je vrienden en favoriete collega’s lijken op jou. Daarin zit een enorme kracht: leraren die elkaar met een half woord verstaan of directeurs met identieke visie op schoolbeleid, werken vlot samen.”

“Alleen: in zo’n echokamer dringen nieuwe ideeën onvoldoende binnen. De deur blijft dicht voor kritische feedback. Die komt niet zomaar binnenwaaien. Daarvoor heb je mensen nodig die voldoende veraf staan: leraren in een andere school, directeurs in een andere organisatie. Bovendien vraagt het extra inspanningen om hun inzichten te vertalen naar jouw school. Draai je deur niet op slot: de kracht van zwakke relaties is uitgebreid bewezen.”

“Netwerken buiten je echokamer kan al op heel klein, menselijk niveau. Iets langer praten met collega’s van buiten de vakgroep, weten wat die doen na de schooluren. Dan kan jij gericht info of contacten doorspelen. En wanneer zij een opportuniteit zien, weten ze je wel te vinden. Dan tippen ze jou die bedrijfsleider of auteur uit hun kennissenkring die een gastles ziet zitten.”

Zonder intern netwerk verdampt kennis

Sara: “Een leraar tankt nieuwe kennis op een vorming, maar die gaat verloren als je niet aan relaties in het team werkt. Een voorbeeld: directeurs sturen expert-leraren eropuit om de laatste inzichten over differentiëren te verzamelen. Maar uit onze analyses blijkt dat die expert-leraren vaak geïsoleerd zitten. Ze hebben veel kennis of een breed buitenschools netwerk, maar vinden hun collega’s op school onvoldoende. Wat ze opsteken uit vormingen sijpelt te weinig door. Pas als je de brokkelige wegjes naar het team asfalteert, benut je die sterke leraren.”

Piet: “Misschien kan je collega’s binnen de school of scholengroep labelen. Elias weet alles van directe instructie of digitale tools. Zit je met een vraag, mail of bel hem dan. Een eigentijdse, krachtige variant van het oude telefoonboek. Leraren moeten geen drempel over om buiten hun eigen netwerk te stappen. De tag ‘digitale tools’ signaleert dat die ene collega meer methodieken in zijn mouw heeft en open staat voor vragen. Veilig bovendien: klasmanagement bespreek je wellicht liever met een buitenstaander dan in je lerarenkamer.”

“Met een boutade: alle problemen zijn al eens opgelost in onderwijs. De ene school vond oplossingen voor probleem x, de andere voor y. Idem voor leraren. Maar de inzichten komen onvoldoende samen. Die verspreid je niet door ze op je website te zetten. Kennis ontwikkelen is mensenwerk. Leraren, directeurs die vaak met elkaar praten, verhalen en tips uitwisselen: ‘Hoe heb jij dat aangepakt, ken je deze techniek al?’”

Kennis ontwikkelen is mensenwerk. Leraren, directeurs die vaak met elkaar praten, verhalen en tips uitwisselen.
Piet Van den Bossche
(UAntwerpen)

Zonder wandelpaden loopt iedereen verloren

Piet: “Sociologen deden onderzoek in een gloednieuw flatgebouw. 2 jaar na de bouw zochten ze uit: welke bewoners werden vrienden? De wandelpaden die mensen volgen om aan hun voordeur te komen, waren de beste voorspellers van vriendschap. Als je elkaar tegenkomt, bouw je een band op.”

”Als directeur kan je wandelpaden aanleggen waardoor collega’s elkaar automatisch tegen het lijf lopen. Maar doe het subtiel: als je ontmoetingen forceert, sla je de meerwaarde van wandelpaden stuk. Wat je er wel mag inhameren: netwerken maakt leraren beter, en leerkansen kruipen vaak tussen de voegen van een organisatie. Dat dubbele besef verspreiden in je team stimuleert leraren om elkaar vaker op te zoeken. Ook informeel.”

Sara: “Geen verrassing, maar de koffiemachine en het waterkraantje blijven cruciale kruispunten. Denk dus als school na over dergelijke ontmoetingsplekken. En trek het door naar het secretariaat en de ondersteunende collega’s. Die zijn én zitten in het hart van de school. Zet hun lokaal op een centrale plek, zodat leraren af en toe passeren, zelfs zonder duidelijk doel.”

Netwerken is teamwerk

Sara: “Van alle onderwijsmensen hebben directeurs vaak de sterkste blik naar buiten. Ze zoeken elkaar op, toetsen ideeën af in lerende netwerken en directieoverleg. Het is een belangrijke en onderschatte bron van professionalisering. Maar ook voor leraren geldt: hoe meer verschillende mensen je kent, hoe meer je weet. Op school, maar ook uit andere sectoren.”

“Dat illustreert ons onderzoek in hoger onderwijs: profs die door collega’s en studenten geroemd worden als onderwijsexpert hebben een groter, maar vooral ook een diverser netwerk. Ze spreken met collega’s uit andere disciplines, van andere generaties. Die reflex om verder te kijken dan je eigen gang, helpt alle leraren groeien.”

Groter is niet beter. De diversiteit van je netwerk primeert.
Sara Van Waes
(UAntwerpen)

Piet: “Artsen lopen daarin voorop. Als zij niet tot een diagnose komen, lezen ze zich in, proberen ze dingen uit. Net als leraren. Maar alle dokters contacteren daarnaast altijd minstens 1 collega, zelfs onder giga-tijdsdruk. Hun opleiding hamerde die reflex erin. Door te overleggen, tonen ze hun kwetsbaarheid, maar ook hun appreciatie voor elkaars expertise. Ze redeneren: samen komen we tot de beste oplossing.”

Professionalisering vraagt verstandig maatwerk

Piet: “Denk na over variatie in nascholingen en personeelsbeleid. Stuur je een leraar Nederlands een week op stage naar een redactie terwijl collega’s, zelfstandig werk of een gratis vervanger die met je leerlingen werkt rond ondernemerszin, zijn uren invullen? Zie je een halftijds leraar-ondernemer als een organisatorische lastpost voor de roostermakers of een infobron voor de school?”

“Diversiteit in professionalisering is mooi. Veel kanten uitkijken, kan geweldige grond zijn voor innovatie. Maar een hyperpersoonlijk aanbod duwt leraren soms uit elkaar. De frisse ideeën stranden op eilandjes. Elke leraar verrijkt zichzelf met vormingen, maar niemand stopt nog tijd in samen nadenken over de school. Pas als je het evenwicht vindt tussen externe en interne netwerking, wint iedereen.”

Expert Piet Van den Bossche (UAntwerpen) - Kennis en netwerken — **Piet Van den Bossche:** “Er is maar 1 goede reactie op elke scholingsvraag: ‘Oké, wij investeren graag in jou, maar vertel ons hoe die netwerkdag of bijscholing zowel jou als de school doet groeien’.”

Netwerken is even belangrijk als inhoudelijke nascholing

Sara: “Directeurs verkiezen inhoudelijke vormingen vaak boven netwerkdagen. Maar leraren groeien door relaties te onderhouden en op te bouwen, zowel binnen als buiten de school. Speel teamleden die vlot contacten leggen op hun waarde uit. Geef ze tijd en ruimte om te netwerken. En gebruik ze als broker of verbinder zodat nieuwe leraren sneller opgaan in het team. Brokers zijn cruciaal bij onderwijsvernieuwing. Zij zorgen ervoor dat nieuwe ideeën echt opgenomen worden in het sociale weefsel van een school.”

“Voor timide leraren: niet iedereen hoeft een groot netwerk uit te bouwen. The bigger is niet the better. De diversiteit van je netwerk primeert. Daarbij bouw je idealiter aan strategische verbindingen, zoals. binnen en tussen vakgroepen, en aan steunende relaties. Zo’n divers netwerk ontstaat niet zomaar. Het lukt alleen als je je bewust bent van de kracht van relaties en erin investeert.”

Piet: “Onderwijs investeert graag in menselijk kapitaal: vaardigheden, kennis van leraren. Maar ook sociaal kapitaal is belangrijk. Dat genereert niet meteen meerwaarde, maar wel een langetermijntoegang tot interessante info, ideeën en mensen. Die roep je op wanneer je ze nodig hebt. Stimuleer leraren daarom om te netwerken, geef het een plek in hun takenpakket en beoordeling.”

“Die relaties mogen variëren in kwaliteit. Ventileren over een klas, tot het roddelen af, moet je bij collega’s kunnen doen. Diepe gesprekken voeren ook. ‘Ik ontwikkelde lesmateriaal, wat denk jij daarvan?’ Of: ‘Ik pak het straks zo aan in mijn klas, zit je achteraan voor feedback?’ Hulp vragen bij elkaar is een ijzersterk leermoment. Krachtiger dan de zoveelste verplichte cursus.”

Leraren met een sterk netwerk zijn geen bedreiging

Piet: “Directeurs die graag alleenheerser spelen, zien soms met lede ogen aan dat een leraar een sterk netwerk uitbouwt. Dat voelt als een bedreiging. Ze vrezen dat zo’n leraar macht verwerft. Maar wie samen school maakt, inzet op gedeeld leiderschap, brengt mensen samen. Die wil nét dat leraren connecteren, die verbindt de juiste mensen met elkaar, stuurt leraren naar buiten. En creëert op school veiligheid, want in professionele gesprekken ben je kwetsbaar.”

Goede nascholingen doen zowel de leraar als de school groeien

Piet: “Er is maar 1 goede reactie op elke scholingsvraag: ‘Wil je naar een netwerkdag over sportcoaches of een bijscholing over breinkennis? Oké, wij investeren graag in jou, maar vertel ons hoe dat zowel jou als de school doet groeien, hoe je collega’s op sleeptouw neemt’. Die verantwoordelijkheid mag je bij de leraar leggen.”

“Als je samen de nood van de leraar én de organisatie voor ogen houdt, stap je vaker buiten het vastgeroeste idee van professionalisering. Zo houd je je leraren tevreden omdat ze buiten het klassieke aanbod mogen kijken, én maak je ze nog belangrijker voor je school.”

Bart De Wilde