"Tussenstappen voor mijn kleuters kies ik heel bewust"

Kleuterleraar Els Offermans (GBS ’t Klavertje, Bierbeek) biedt haar kleuters tussenstappen. “En zodra ik merk dat ze zonder kunnen, bouw ik die ondersteuning af”. Expert Kristel Van Hoyweghen (ExCEL) vertelt hoe élke leerling meer leert met uitgewerkte voorbeelden en scaffolding.

voorbeelden scaffolding effectieve leerstrategie Portret van kleuterjuf Els — **Els Offermans:** “Het model dat je aanreikt, inspireert kleuters bij hun spel.”

Els Offermans: “‘Een wei’. ‘Een tractor’. ‘Koeien, melk, ijsjes!’ Bij de start van een nieuw thema maak ik samen met mijn kleuters een mindmap. Zo ontdekken we samen waar hun interesses liggen en leg ik bloot wat ze al weten. Het thema ‘boerderij’ brengt ons bij subthema’s: de producten die dieren leveren, zoals melk. Daar kan je ijsjes van maken, en om die te verkopen hebben we een ijskar nodig. Op de ideeën van je kleuters kan je eindeloos voortborduren.”

“Voor muzische vorming kleit elk kind een koe. Niet vanzelfsprekend voor kinderen van vijf jaar, want ik vraag ze om die koe uit één brok klei te maken. Geen gefoefel met oren aanplakken of een extra poot boetseren. Wel de opdracht om zo goed mogelijk de werkelijke vorm te benaderen, en dan creatief om te springen met de decoratie van de koe.”

“Daarom starten we met modelvoorbeelden. Samen kijken we naar prenten van levensgrote koeien uit kleurrijk polyester. De hoorns, de hoeven, oren en de vorm van de romp: we benoemen de karakteristieken voor we aan de slag gaan.”

“Ik werk via een tussenstap met plasticine. Makkelijker te bewerken en je hoeft niet van één blok te vertrekken. In die fase laat ik de kleuters vrij om ook andere vormen dan een koe te creëren. Sommige kinderen werken meteen een eigen idee uit, andere vertonen kopieergedrag.”

Als je vijf bent, is het niet eenvoudig om los te komen van je eigen standpunt.
Els Offermans
leraar kleuter

“Wie vastloopt, bezorg ik extra voorbeelden. Een afbeelding van een koe op de computer, of de koetjes uit onze boerderij van Playmobil. Net zoals ik zelf ook een ijsje bestel als we een oude bakfiets omtoveren tot een ijskar. Hoe ik smaken kies, een potje en geen hoorntje vraag en gepast betaal: het model dat je aanreikt, inspireert ze bij hun spel. Soms aarzel ik. Die concrete voorbeelden helpen, maar misschien belemmeren ze ook hun verbeelding?”

“Als de kleien versie vorm krijgt, houden we een tussentijdse evaluatie. Als je vijf bent, is het niet eenvoudig om los te komen van je eigen standpunt. Kritische feedback geven en aanvaarden is een groeiproces, maar ze leren er veel uit. Een hoorn te weinig, de romp te zwaar? Mijn kleuters ploeteren verder, denken bewuster na én komen tot een beter eindresultaat.”

“Voor de ene kleuter volstaan een modelvoorbeeld en een korte instructie. Andere hebben meer tussenstappen nodig. Die kies ik heel bewust. Ik laat prenten binnen handbereik slingeren. Of ik toon een handeling heel expliciet. En zodra ik merk dat een kind ook zónder tussenstappen kan, bouw ik die ondersteuning geleidelijk af.”

voorbeelden scaffolding effectieve leerstrategie

Leerstrategie: gebruik voorbeelden en ondersteuning

Kristel Vanhoyweghen: “Els benut optimaal de kracht van voorbeelden. Ze toont met afgewerkte modellen hoe succes eruit ziet, stelt bereikbare doelen voor haar leerlingen en dat motiveert. Met een feedbackronde leren ze ook hoe het niet moet.”

“Kleuters krijgen de kans om zelf op zoek te gaan met die tussenstap in plasticine. Dat is de kunst: elk kind precies de ondersteuning bieden die het nodig heeft. Met scaffolds, of steigers. Wie makkelijk leert, ontwikkelt snel eigen strategieën. Als je de ondersteuning bij die leerlingen niet tijdig afbouwt, breng je ze in de war. Denk aan procenten berekenen: sommige kinderen lossen elke oefening foutloos op maar lopen vast op de tussenstappen.”

“Vooral beginners – leerlingen voor wie de stof nieuw is – moet je meenemen in jouw redenering als expert. Een wiskundige vergelijking voordoen aan het bord of in een online video? Omdat je hun werkgeheugen niet belast met bewerkingen maken of problemen oplossen, kunnen leerlingen al hun aandacht richten op hoe jij de oefening oplost, en komen ze sneller tot een dieper begrip. Net dat hebben ze nodig als je de ondersteuning later wil afbouwen.”

Seppe Goossens