“De essentie vatten kan je al op een post-it”

Li’s Verheyden (Het College Vilvoorde) laat haar leerstof actief verwerken. “Ik blijf oefenen op manieren om de essentie te vatten en structuur te zien. Zo kennen leerlingen in de klas al een groot stuk van de inhoud.” Expert Kristel Vanhoyweghen (ExCEL) legt uit waarom leerstof beter plakt als je je hersenen écht aan het werk zet.

De essentie vatten kan al op een opstiet_portret leraar Li — **Li’s Verheyden:** “Ik train mijn leerlingen om de kern te vatten en structuur te zien.”

Li’s: “Ik geef les in cultuur- en gedragswetenschappen, 2 vakken waarvoor ik niet ben opgeleid. Regelmatig onzekerheid over de inhoud dus: hoe zit die leerstof in elkaar, wat zijn hoofd- en bijzaken? Maar eigenlijk beleef ik zo ook het leerproces van mijn leerlingen. En besef ik welke structuur en antwoorden ze nodig hebben om deze inhouden beter op te pikken.”

“Niet dat alles daardoor vanzelf gaat. Ik analyseerde mindere of foute antwoorden op toetsen en merkte dat mijn klassen moeite hebben om de essentie te vatten en structuur te zien. Dus begon ik vooral daarop te focussen. Nu heb ik een set van strategieën die écht werken voor mijn vakken. Zo zijn structuur-post-its voor mijn leerlingen een gewoonte. Aan het begin, midden of einde van een hoofdstuk vatten ze het thema samen in 7 kernwoorden, op één post-it dus. Daarmee blijven ze het grotere geheel zien.”

Al tijdens de les kunnen ze de leerstof al voor een groot stuk kennen
Li’s Verheyden
leraar secundair

“Een oud-leerling mailde me: ‘Bedankt mevrouw, ik gebruik deze tip nog steeds aan de unief!’ Dat is mijn stiekeme droom: wie doorstroomt naar het hoger onderwijs, moet klaar zijn om die cursussen van 500 bladzijden te tackelen. Voor mijn secundaire leerlingen maak ik het kleiner: ik vertel waarom we iets doen en hoe dat ze gaat helpen bij het studeren voor het examen. En dat we zulke zaken moeten oefenen. Want ik geloof niet in één keer proberen en zeggen of een strategie voor jou werkt of niet. De Cornell-samenvatting vinden leerlingen eerst verschrikkelijk. Normaal ook, want ze oefent net op hun pijnpunten om structuur te zien in leerstof. Maar door ze stap per stap aan te brengen, voor te doen en regelmatig verplicht toe te passen, beseffen leerlingen dat ze de leerstof al voor een groot stuk kennen.”

“Of het altijd zo ernstig moet om effectief te zijn? Zeker niet. Bij de factoren van economische groei laat ik elke leerling synchroon mijn uitleg tekenen. Daarna moeten ze met die tekeningen de begrippen opnieuw uitleggen aan hun buur. Of ik laat leerlingen de kernbegrippen van de les in een puzzeloefening gieten zoals bij De Slimste Mens ter Wereld en de puzzel van hun buur oplossen. Door een bronoefening uit de kolonisatieperiode na te spelen met poppetjes van Lego of Playmobil wordt de afstandelijke taal uit historische bronnen levensecht en bevattelijk. En ik doe een miniquiz met wisbordjes om snel een globaal zicht te hebben op hun voorkennis rond slavernijmythes.”

Leerstrategie: verwerk leerstof actief

Kristel Vanhoyweghen: “Een post-it met 7 kernwoorden oogt niet zo indrukwekkend als een cursus vol fluo of een notitieblok volgepend met passages uit de cursus. Maar omdat leerlingen over die 7 woorden dieper nadenken, leren ze er meer uit. Ze kopiëren niet hersenloos maar creëren een eigen bijproduct. Meer kans dat ze écht begrijpen wat ze leren en het in hun langetermijngeheugen stockeren. Dat doen we allemaal op dezelfde manier. Eerst selecteren we relevante info. Dan organiseren we die kennis en tot slot verankeren we ze stevig in ons geheugen.”

“Nog een interessant principe dat Li’s hanteert: dual coding Als leerlingen de leerstof tekenen, ontvangt hun brein dezelfde kennis in woord en in beeld. Zo stijgt de kans dat ze nieuwe feiten duurzaam opslaan.”

Meer weten? In deze video vertelt expert Tine Hoof waarom leren best lastig mag zijn.

Tinne Deboes